f, fâ'

(a. ha.) : 1) Osmanlı alfabesinin yirmi üçüncü harfi olup "ebced" hesabında seksen sayısının karşılığıdır. 

fa'âl

(a. s. fi'l'den.) : çok işliyen, dâima harekette bulunan; gayretli, çalışkan.

fa'âlün limâ yürîd

dilediği işi yapan Allah. 

faale

(a. i. fâil'in c.) : failler, yapanlar. 

fa'âl-âne

(a. f. zf.) : fa'alcasına, fa'al olana yakışacak surette; çalışkancasına. 

fa'âliyyet

(a. i.) : çalışma, hareket, gayret. 

fâci'

(a. s. c. : fevâci') : insanı dertli eden; keder veren, acıklı. 

facia

(a. s.) : 1) âfet, musibet, (bkz. : fecîa). 2) hazîn ve acıklı tiyatro oyunu, fr. drame. ["fâci" in müennesi]. 

fâcia-nüvît

(a. f. b. s.) : facia yazan, hazin ve acıklı tiyatro romanı yazan [kimse], trajedi üstadı. 

fâciât

(o. i. c.) : musibetler, acıklı şeyler. 

fâcir, fâcire

(a. s. fücûr'dan. c. : fecere. füccâr) : 1) fücur sahibi, fena huylu, günahkâr. 2) ayyaş, sefih. 3) habîs; rezîl; şerîr; şakî. 4) yalancı. 5) kadına düşkün erkek, erkeğe düşkün kadın. 

fâdıl

(a. s. c. : fudalâ). : 1) (bkz. : fâzıl). 2) i. erkek adı. 

fagfûr

(f. i.) : 1) [evvelce] Çin imparatorlarına verilen bir ad. 2) Çin'de por-söNenden yapılan kapkacak. 

fagfûr-i Çîn

Çin fağfuru, Çin işi. 

fagfûrî

(f. s.) : fağfura mensup, çini. 

fahâmet

(a. i.) : 1) fahimlik, ululuk. 2) îtibar, kıymet, değer. 3) kadın adı. 

fahâmet-lü

(a. t. s.) : [evvelce] sadrâzam, Mısır hidivi ve prenslere verilen bir lâkap, fahâmetli. 

fahâmet-penâh

(a. f. b. s.) : yegâne başvurulacak en büyük makam. 

fahh

(a. i.) : kapan, tuzak, ağ, fak.

fahh-ül-fâr 

fare kapanı. 

fahhâm

(a. i.) : kömürcü. 

fahhâr

(a. s.) : 1) kendini medheden, çok öğünen, övüngen. 2) çanak çömlek, toprak testi. 3) saksı. 

fahhâş

(a. s.) : her türlü kötülükleri şahsında toplamış [kimse]. 

fahîm, fahîme

(a. s. fahm'den. c. : fihâm) : fahâmetli, çok kuvvetli, îtibar vb nüfuz sahibi olan. Düvel-i fahîme : îtibar ve nüfuz sahibi olan devletler. 

fâhim, fâhime

(a. s. fehm'den.) : anlayışlı, akıllı. 

fahîm-âne

(a. f. zf.) : fahîm olana yakışacak surette. 

fâhir, fâhire

(a. s. fahr'den.) : 1) fahreden, onurlu, şanlı, şerefli, (bkz. : müfte-hir). 2) mükemmel. 3) kıymetli, değerli. 4) erkek ve kadın adı. 

fahiş

(a. s. fahş'dan.) : 1) mübalâğalı, taşkın, aşırı. 2) büyük, iri. 3) ahlâksız, ahlâka aykırı; çirkin, pek kötü. Kavl-i fahiş : çirkin söz. Hatâ-yi fahiş : pek kötü yanlış. 4) insafsızca. 5) tamahkâr, pinti, kısmık [adam]. 

fahişe

(a. i. fuhş'den. c. : fevâhiş) : 1) ahlâksız kadın, kahbe. (bkz. : âlüfte, aşüfte, zâniye). 2) ar, ayıp, kabahat, günah. 

fâhite

(a. i. c. : fevâhit) : yabani güvercin, üveyik, (bkz. : hamam). 

fahl

(a. s. c. : fuhol) : 1) aygır. 2) akıllı ve zekî [adam]. 3) i. erkek. 4) s. beyitler, hadisler ve rivayetler anlatan [kimse]. 

fahm

(a. s. fahâmet'den. c. : fihâm) : büyük, ulu. (bkz. : azîm, cesîm, kebîr). 

fahm

(a. i.) : kömür, (bkz. : engist). 

fahm-i hayvani

(hayvan kömürü) : fr. Charbon animal. 

fahm-i ma'denî

mâden kömürü. 

fahm-i nebatî

nebatî, * bitkisel kömür. 

fahm-i türabı

huy kömürü. 

fahmî, fahmiyye

(a. s.) : kömürle ilgili, kömürümsü. Havza-i fah-miyeye : kömür havzası. 

fahmiyyet

(a. i.) : kim. karbonat. 

fahr

(a. i.) : 1) öğünme, böbürlenme, büyüklenme, şeref, onur, kıvanç. 2) büyüklük, ululuk. 3) şöhret, ün. 4) fazilet, erdem. 

fahr-i îlem, fahr-i kâinat

Hz. Muhammed (Aleyhisselâm). 

fahr-i edhemî

dört terekli tac. 

fahr-i Hüseynî

on iki terekli tac. 

fahrî

(a. s.) : 1) şeref, onur için, parasız, maaşsız, aylıksız, ücretsiz görülen [iş]. 1) i. erkek adı. 

fahriyye

(a. i. c. : fahriyyât) : 1) ed. eski şâirlerin, kendi faziletlerini ve üstünlüklerini övmek suretiyle yazdıkları şiirler. 2) kadın adı. 

fahriyyen

(a. zf.) : fahrî olarak, onur için, parasız ve menfaatsiz. 

fahs

(a. i.) : bir şeyin içyüzünü araştırma, arama. 

fahşâ'

(a. i.) : 1) akıl ve mantığın kabul edemiyeceği söz ve iş. 2) meşru olmıyan şehvanî haller, fuhuş, zina. 3) verilen zekâttaki tamahkârlık. 

fâhte

(f. i.) : 1) üveyik kuşu. 2) müz. Türk müziğinin büyük usullerindendir. Yirmi zamanlı ve onbir darblıdır. Peşrev, beste ve ilâhiler ölçülmüştür. Yalnız 20/4 mertebesi kullanılmıştır. Yirmi zamanlı tek usul olan fâhte, muhtelif şekillerde bulunan bir sofyan, iki yürük semaî ve gene bir sofyan'dan mürekkeptir. Çenber usulü fâhte'nin başına bir sofyan getirilerek teşkîl edildiği gibi, bu usul zencîr'in de terkîbinde bulunur. 

fahur

(a. s. fahr'dert.) : çok fahreden, öğünen, kendini medhetmek İtiyadında olan. (bkz. : mütemâcid, mütemeddih). 

fahûr-âne

(a. f. zf.) : fahûrcasına, kendini medhederek, öğünerek, kurularak. 

fahz

(a. i. c. : efhâz) : oyluk, kalça ile baldır arasındaki kısım. Azm-i fahz : oyluk kemiği. 

fâide

(a. i. c. : fevâid) : 1) fayda, menfaat, kâr, kazanç. 2) ümit; hayır; işe yarama. Bî-fâide : faydasız. Çi-fâ ide : neye yarar, boşuna.

fâide-i hiber

bir işin hakikatine varma faydası. 3) faydalı olan bend, fıkra. 

fâide-i târîhiyye

târihî fayda, kazanç. 

fâide-mend

(f. b. s.) : menfaat elde eden, kârlı. 

fâih

(a. i. c. : fevâih) : çiçek ve meyva kokusu, ["fâyih" şeklinde de kullanılır]. 

faik, faika

(a. s. fevk'den.) : 1) fevkinde bulunan, manevî olarak üstün olan. İhtirâmât-ı faika : üstün saygılar. 

fâik-üi-akrân

akranlarından üstün. 2) a'lâ. 3) erkek ve kadın adı. 

fâikıyyet

(a. i.) : üstünlük. Esbâb-ı fâikıyyet : üstünlük sebepleri, [yapma kelimelerdendir]. 

fail

(a. s. c. : fevâil, faale) : 1) işliyen, yapan. 2) te'sirli. 3 gr. bir fi'lin anlattığı işi yapan, fr. sujet. 

fiil-i hakîkî

(gerçek yapıcı) : Allah. 

fâil-i hayr

hayır işliyen. 

fâil-i muhtar

istediğini yapmakta serbest olan. 

fâil-i mübaşir

huk. bir şeyi bizzat yapan kimse. 

fâil-i müstakil

huk. bir suçu kendi işliyen veya bunun işlenmesine sebebolan. 

fâil-i müşterek

huk. işlenen bir suçta parmağı olan, suçortağı. 

fâil-i şerr

kötülük işliyen. 

fâiliyyet

(a. i.) : 1) fâillik, işleyicîlik; işliyen ve yapanın hâli. 2) fels. kim. müessirlik, te'sir, fr. activite. 

faiz, faize

(a. s. fevzden) : 1) fevz bulan, muradına ulaşan, bir başarı kazanan. 2) erkek ve kadın adı. 

faiz

(a. i. fevz'den. c. : fevâiz) : 1) ödünç verilen paraya karşı alınan kâr. (bkz. : güzeşte, nema, ribâ). 2) bolluk çokluk, taşkınlık. 3) s. feyezan eden, taşan. 

fâiz-i basît

alınan borç müddeti içine değişmiyen anaparanın getirdiği faiz, kâr. 

fâiz-i cüz'î

bir liranın belirli zaman içinde getirdiği faiz. 

fâiz-i küllî

bir parayı teşkîl eden cüz'î faizlerin tutarı olan asıl faiz. 

fâiz-i mürekkeb

bir paranın getirdiği faiz, vâde sonunda anaparaya katılmak suretiyle hesap edilen faiz. 

fâj, fâje

(f. i.) : esneme. 

faka

(a. i.) : fakirlik, yoksulluk, ihtiyaç. Fakr ü faka : yoksulluk.

fâka-yı şedide

şiddetli ihtiyaç. 

fakahet

("ka" uzun okunur. a. i.) : fakihlik, fıkıh ilminde bilgi sahibi olma. 

fakahetli, -lü

("ka"uzun okunur a. s.) : [evvelce] müftüler hakkında kullanılan resmî bir unvan. 

fakat

(a. e.) : yalnız, ancak, lâkin, ama, şukadar var ki. 

fakd

(a. i.) : yokluk, bulunmama. (bkz. : fıkdan). 

fakd-i nakd

para yokluğu. 

fakha

(a. i. c. : fıkâh) : 1) andropogon muricatus denilen bir çiçek. 2) anat. anus, makat, oyluk. 3) astr. Dübb-i ekber denilen yıldız kümesinin dörtgeninde bulunan bir yıldız, lât. gamma Ursus Majoris; fr. Phegda; ing. Phecda. [yedili kümenin üçüncü derecedeki parlak yıldızıdır]. 

fakîd

(a. s.) : nâdir bulunan [nesne], 

fakîh

(a. s. fıkh'dan c. : fukahâ) : 1) fıkıh (din, şerîat) ilminin üstadı. 2) zekî, anlayışlı [kimse], (bkz. : fehhâm). 

fâkihe

(a. i. c. : fevâkih) : yemiş, meyva.

fâkihet-üş-şitâ

(kış meyvası) : ateş. [ennârü fâkihet-üş-şitâ' : ateş, kışın meyvasıdır. ]

fâkihe

(a. i. c. : fevâkih) : yemiş, meyva. fâkihet-üş-şitâ (kış meyvası) : ateş. [ennârü fâkihet-üş-şitâ' : ateş, kışın meyvasıdır. ]

fakir

(a. s. fakr'den. c. : fukara') : 1) zengin olmıyan, yoksul, parasız, züğürt. 2) dilenci, (bkz. : sâil). 3) zavallı, bîçare, âciz. 4) alçak gönüllülük göstererek "ben" mânâsına gelir. 5) Hindistan'da, kendi kendilerine türlü eziyetler yapmıya alışmış olan dervişler. 

fakir-î tnu'temil

huk. kazanıp yaşıyabilmeye kudreti olan yoksul kimse. 

fakîr-âne

(a. f. zf.) : ' : 1) fakire yakışacak surette, (bkz. : âcizane). 2) fakirce-sine. 3) nezâket olarak "ben" zamirinin karşılığı. 

fakîr-hâne

(a. f. b. i.) : [alçak gönüllülükle] söz söyliyenin evi. 

fakr

(a. i.) : fakirlik, yoksulluk, muhtaçlık, züğürtlük. 

fakr-üd-dem

kansızlık, fr. anemie. 

fâl

(a. i.) : uğur; talih deneme; kahve fincanına, iskambile bakmak gibi bir takım garip usullerle insanın talihine ait şeyler söyleme. 

fâl-i bed

fena hal, fena alâmet. 

fâl-î hayr

iyi hal, iyi alâmet, uğur sayma. 

falak

(a. i.) : 1) sabah aydınlığı. 2) tomruk; falaka. 

falaka

(a. i.) : 1) [eskiden] mektepte veya medresede kabahatli talebenin -arkası üstü yatırıp dayak atmak üzere -ayak bileklerine takıp sıkıştırılan iki ucu ip bağlı bir sopa. 2) bâzı manivela işlerinde kullanılan ucu iple bağlı bir ağaç. 3) iki ucu bir yere bağlı olan halat. 4) çift atlı yük arabalarında, çeki kayışlarının bağlandığı ağaç. 

fâlic

(f. s.) : galip, muzaffer. 

fâlic

(a. i. felc'den.) : yarım inme, vücudun yarısına inen inme. (bkz. : nısf-ı nüzul). 

fâlih

(a. s.) : 1) toprağı süren, eken. 2) muvaffak ve mes'ud [kimse]. 3) i. erѫek adı. 

fâlik

(a. s.) : ikiye bölen, ayıran.

fâlik-ül-habb-i ve-n-nuvât

habbeyi, taneyi ikiye yaran. 

fâlik

(a. i.) : memeleri henüz arşaklanmış [kız]. 

fâl-nâme

(a. f. b. i.) : fal kitabı. 

fâm (-)

(f. i.) : renk. (bkz. : levn). Gül-fâm : gül renkli. Sebz-fâm : yeşil renkli. Zer-fâm : altın renkli v.b. 

fânî

(a. s. fenâ'dan.) : 1) ölümlü. 2) muvakkat, geçici ["baki" zıddı]. 3) ihtiyar, yaşlı. Âlem-i fânî : fâni dünyâ. Pir-i fâni : pek yaşlı olan. 

fâniyyet

(a. i.) : fânilik, ölümlülük. 

fânûs

(a. i. c. : fevânîs) : 1) küre veya silindir şeklinde cam kapak. 2) içinde mum yakılan büyük fener, camlı mahfaza, abajur. 

fâr

(a. i.) : sıçan, fare. (bkz. : mûş). 

Fârâbî

(t. h. i.) : 870 veya 873 le 950 yılları arasında yaşamış ve Aristo felsefesinin İslâm âleminde yayılmasına yol açmış büyük bir Türk filozofudur. Kendisine muallim-i sânî (felsefede Aristo'dan sonra ikinci üstad) ünvânı verilmiştir. Eserlerinin İbn-i Sînâ üzerinde büyük te'siri vardır. Eserlerini zamanının ilim an'anesi gereğince hep Arap dilîle yazmıştır. Kendisine garplılar : Alfarabius derler. Kanun dediğimiz çalgının mucididir. Asıl adı. Ebû Nasır Muhammed'dir. Uzlukoğlu Tarhan'ın torunudur. Babasının adı Muhammed'dir. 

farcıâ

(a. zf.) : (bkz. : farza). 

farazi

(a. s.) : (bkz. : farzî). 

faraziyye

(a. i. c. : faraziyyât) : (bkz. : farziyye). 

fare

(a. i.) : sıçan, (bkz. : fâr, mûş). 

fârık, farika

(a. s. fark'dan.) : 1) fark eden, ayıran. 

fânk-ı nîg ü bed

iyiyi kötüyü ayıran. 2) fark olunmasına, ayrrlmasma sebebolan. 

fârig

(a. s. ferâğ'dan.) : 1) vazgeçmiş, çekilmiş. 2) rahat, âsûde. 3) boş, boş kalmış, işini bitirmiş, işsiz. 4) huk. bir mülkün, tasarruf, sahip olma, kullanma hakkını başkasına terk eden. 

fârig-ül-bâl

başı dinç, rahat. 

fârig-ül-hâl

hâli vakti iyi olan. 

fâris, fârise

(a. s.) : 1) atlı. (bkz. : süvari). 2) binici, ata binmekte maharetli. 3) ferasetli, anlayışlı. 4) h. i. İran'ın güneyindeki Şîraz vilâyeti. 5) i. [birincisi] erkek, [ikincisi] kadın adı. 

fârisîn

(a. f. fâris'in c.) : Osmanlı saltanatının kuruluşu sıralarında eyâletlerde hudutlardaki muhafız askerler. 

fârisî, fârisiyye

(a. s.) : 1) Iran dili, Farsça, Acemce. 2) İran'ın dili ve halkı ile ilgili olan. 

fârisiyyât

(a. i. c.) : iran edebiyatı. 

fariza

(a. i. c. : ferâiz) : 1) farz. Allah'ın emri. 2) lâzım, vacip, gerek. 3) borç, vazife. 4) mirasçılardan herbirine şer'an düşen hisse, pay. (bkz. : ferâiz2. 

fark

(a. i. c. : furûk) : 1) ayrılık, başkalık; iki veya daha çok şey arasındaki ayrılık. 2) ayırma, ayrılma, seçilme. 

fark-ı cem'

merâtipte zuhur itibariyle vahidin teksîri. 

fark-ı fahiş

çok aykırı fark. 3) başın tepesi; baştaki saçın ikiye ayrıldığı yer. 

fark-ı tâmm

tas. dünyâ alâkalarını tamâmiyle terkederek ehâdiyyet dergâhına tam bir teveccühle istiğrak haleti. 

Fars

(a. h. i.) : îran. 

fart

(a. i.) : aşırı, aşırılık, aşkın, aşkınlık, taşkın, taşkınlık, fevkalâdelik.

fart-ı gayret

gayrette aşırılık.

fart-ı mahabbet

sevgi de aşırılık.

fart-ı semâne

şişmanlık aşırılığı.

fart-ı zekâ

zekâ taşkınlığı. 

fârûk

(a. i. fark'dan.) : 1) Hz. Ömer'in lâkabı, [haklıyı haksızdan ayırdederek adaleti tam yerine getirmekte ün kazandığı için "fâ-ruk" kelimesiyle adlandırılmıştır. ]. 2) haklıyı haksızı ayırmakta pek mahir olan. 3) keskin. 4) i. erkek adı. 

fârûk-ane

("ka" uzun okunur. a. f. zf.) : fâruk olana yakışır surette. [Hf. Ömer gibi]. 

fârûkî

(a. s.) : Hz. Ömer ve adaletine mensup. 

fâryâb

(f. i.) : 1) çay ve ırmak suyu ile sulanan yer. (bkz. : pâryâb). 2) (h. i. ) : eski Horasan'da Belh'e yakın bir şehir. 

farz

(a. i. c. : furûz) : 1) bir netîce elde etmek için ihtimalli veya gerçek olarak kabul edilen bir tahminde bulunma, sayma, tutma, bir hususu bir dâvaya mevzu ve asıl kılma : "beni burada yok farzedin". 2) Allah'ın, işlenmesi kat'î olarak lüzumlu terki günah olan emirleri, [namaz; oruç; hac; zekât gibi]. 3) s. zarurî, lüzumlu, gerekli : "onu ziyaret etmek farzoldu". Bil-farz. diyelim ki, tutalım ki, şöylece düşünelim. 

farz etmek

saymak, tutmak

farz-ı ayn

Allah'ın teker teker her Müslümanın yerine getirmesi lâzımgelen emri. 

farz-ı kifâye

Allah'ın, bir kısım Müslümanların yerine getirmesiyle, diğerlerinden sakıt olan emirleri, [cenaze namazı kılmak gibi]. 

farz-ı muhal

olmıyacak bir şeyi, olacakmış gibi düşünme. 

farz-ı telâtum

dünyânın her tarafına yayılmış olan ve son derece elâstikiyyeti (esnekliği) sebebiyle havayı, sesi ve (ışığı nakle yarıyan ve "esîr" denilen ince maddenin farz ve kabul edilen dalgaları. 

farza

(a. zf.) : farzedelim ki, diyelim ki, tutalım ki, olaki ["faraza" yanlıştır], (bkz. : bi-l-farz, f i-l-mesel).

farzen

(a. zf.) : diyelim ki, tutalım ki. (bkz. : farza). 

farzî

(a. s.) : farz, takdir va tahmin usûlüne dayanan, ["farazî" yanlıştır]. 

farziyyât

(a. i. farziyye'nin c.) : (bkz. : farziyye). 

farziyyât-ı gayr-i mümkine

gerçekleşmesi imkânsız olan düşünceler ve incelemeler. 

farziyye

(a. i. c. : farziyyât) : bir iddiayı aydınlatmak için söylenen ve hükmü kat'î olmıyan, farz ve takdire bağlı bulunan mesele, * varsayımlı, * varsayım, fr. hypothetique, hy-pothese. ["faraziyye" yanlıştır. ]. 

fasâhat

(a. i.) : güzel ve açık konuşma, uzdillilik, iyi söz söyleme kabiliyeti. [asıl mânâsı Arapça'da : "köpüksüz hâlis süt" demektir]. 

fasâhat-perdâz

(a. f. b. s.) : güzel ve açık konuşan, uzdilli. 

fasd

(a. i.) : kan alma. (bkz. : idmâ', hacâmet). 

fâsık

(a. s. fısk'dan. c. : feseka. füssak) : Allah'ın emirlerini tanımıyan, sapkın, günah işliyen, fesatçı, kötülük eden. 

fâsık-ı mahrum

günah işlemeye hazır olduğu halde bir fırsatını bulamıyan. 

fasıl

(a. i. c. : fusûl) : 1) (bkz. : fasi). 2) müz. bir bestekârın ayni makamdan bestelediği iki beste. 3) müz. [geniş mânâsiyle] Türk müziğinde klasik bir konser programı. 

fasıl

(a. s. fasl'dan.) : fasleden, ayıran, bölen. Hattı fasıl : iki şeyi birbirinden ayıran çizgi. 

fasıla

(a. i. c. : fevâsıl) : 1) aralık ara. 2) ayıran şey. 3) iki şeyin arasındaki bölme. 

fâsıla-yı kübrâ

gr. dört harekeli ve bir sakin harften meydana gelen beş harfli kelime : (vatanımız) gibi. 

fâsıla-yı saltanat

Yıldırım Beyazıt'in esir düşmesinden sonra Çelebi Mehmed'in padişah olmasına kadar geçen zaman. 

fâsıla-yı sugrâ

gr. üç harekeli ve bir sakin harften meydana gelen dört harfli kelime : (vatanım) gibi. 

fâsid, faside

(a. s. fesâd'dan. c. : fesede) : 1) kötü, fena; yanlış; bozuk. 2) münafık, fesat çıkaran. Bey'-i fâsid : huk. alım satım şartlarında eksiklik olan satış. 

fâsid-ül-mizâc

ahlak ve tabiatın normal durumunu bozan. 

fasih

(a. s. fesh'den.) : fesheden, iptal eden, bozan, çürüten. 

fâsih-i şirket

şirket fesheden. 

fasih

(a. s. c. : fusahâ) : 1) güzel, düzgün ve açık konuşan, iyi söz söyleme kabiliyetinde olan. [kimse], uzdilli. Kelâm-ı fasîh : düzgün söz. 2) aşikâr, sarih açık. 

fasîh-ül-lisân

düzgün söz söyliyen. (bkz. : talik*). 

fasîh-âne

(a. f. zf.) : fasâhatli; fasîh olana yakışacak bir tarzda. 

fasile

(a. i. c. : fasâil) : 1) Sile, anababa. 2) bot. bir cinsten olan nebatların (* bitki) hepsi, familya. 

fasile-i bakliyye

bakla fasilesi, * baklagiller. 

fasîle-i karanfüliyye

karanfil fasilesi, * karanfilgiller. 

fasl

(a. i. c. : fusûl) : 1) ayrıntı; ayırma, ayrılma; kesme; kesinti; bölüm. 2) halletme, neticelendirme. 3) aleyhte bulunma, adam çekiştirme. 4) bir kitabın başlıca bölüntülerinden her biri. 5) ed. kelimeler, terkipler ve cümleler arasında bağlantı edatı bulunmadan yazı yazma usulü. 6) muz. bir defada çalınan peşrev, şarkı vesâire-nin hepsi, (bkz. : fasıl2. 7) tiyatro oyununun başlıca kısımlarından herbiri. 8) dört mevsimden herbiri, 

fasl-ı bahar, fasl-ı rebî

bahar mevsimi. 

fasl-ı gül

gül mevsimi, ilkbahar. 

fasl-ı harîf

güz mevsimi. 

fasl-ı hazân

sonbahar, güz. 

fasl-ı müşterek

geo. * arakesit. 

fasl-ı sayf

yaz mevsimi. 

fasl-ı şitâ

kış mevsimi. 9) a) bir bestekârın aynı makamdan bestelediği iki beste île iki semaî; b) geniş mânâsiyle Türk müziğinde klâsik bir konser programı, (bkz. : fasıl2.) 10) iki sathın (* düzey) birleşmesinden meydana gelen çizgi (fasl-ı müşterek). 11) anat. mafsal, vücûdun oynak yerleri. 

fasl-ül-eesed

anat. vücudun mafsalları, oynak yerleri, (bkz. : fasıl). 

fasla

(a. i. c. : fasalât) : 1) hurma ağacının fidanı. 2) geo. bir düzlem üzerinde birbirine dik olarak tasavvur edilen kemiyvât-ı vaz'iy-ye mihverleri'nden ufuk hattına amut olanına aynı düzlem üzerindeki bir noktadan indirilmiş dikmenin uzunluğu, [topografyada bu sistem 90 derece farklı olduğundan geometrinin faslası topografyanın tertibi olur, fr. abscisse]. 

fass

(a. i. c. : fusûs) : 1) yüzük taşı.

fass-ı nigîn

yüzük taşı. 2) badem gibi meyvaların içi. 3) kemiğin oynak yeri. 4) mec. gözbebeği. 

fassâd

(a. i. fasd'dan.) : kan alıcı, kan alan, hacamatçı : cerrah. 

fassâl

(a. s. fasl'dan) : herkesin ayıplarını ve kusurlarını diline dolayıp zemmeden, sayıp döken, dedikoducu. 

fassil-i bed-hısil

fena huylu, dedikoducu. 

fâş

(f. i.) : meydana çıkma, duyulma, açığa vurma, dile verme, ["fâşetmek" meydana çıkarmak, açığa vurmak, dile vermek, duyurmak]. 

fatânet

(a. i.) : fatinlik, zihin açıklığı, zihnin yaradılıştan bir şeyi çabuk ve iyi anlamak hususundaki istidadı, zeyreklik, (bkz. : fıtnet). 

Fâtıma

(a. h. i.) : Hz. Peygamberin, ilk zevceleri Hz. Hadîce'den dünyâya gelen, dört kızının en küçüğüdür, [diğerleri : Zeyneb, Ru-kiye, Ümmükülsûm'dur]. Hicretten 18 yıl önce 605 de Mekke'de dünyâya gelmiş. Hicretten 11 yıl sonra, 632 de Medine'de vefat etmiştir. 18 yaşında Hz. Ali ile evlenmiş, Hz. Hasan ve Hüseyin'in Um- mükülsûm ve Zeyneb isimli kızların annesidir. Hz. Peygamber'den sonra ancak 6 ay yaşamıştır. Lâkabı Zehra'dır. 

fâtır

(a. s.) : yaratan, yaratıcı, (bkz. : halik).

fâtır-üs-semâvât

gökleri yaratan; Allah, Kud-ret-i fâtıra. Hakk'ın yaratma kudreti. 

fâtih

(a. s. feth'den) : 1) fetheden, aşan. 

fâtih-i bilâd

beldeler, şehirler fetheden. 

fâtih-ül-ebvâb

kapıların açıcısı; Allah. 2) bir memleket zapteden. 3) h. i. II. Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethetmesi dolayısiyle aldığı târihî lâkap. 

fatiha

(a. i. c. : fevâtih) : 1) başlangıç, methal, giriş. 2) Kur'ân-ı Kerîm'in birinci sûresi, fatiha sûresi ["elhamd ü lillâhi rabb-il-âle-mîn" diye başlıyan sûre], (bkz. : seb'-ül-mesânî). 

fâtiha-i kelâm

sözün başlangıcı. 

fâtiha-hân

(a. f. b. s.) : birinin ruhuna fatiha okuyan. 

fâtik

(a. s. c. : füttâk) : fırsat buldukça adam öldüren kimse. 

fâtike

(a. s. c. : fevâtik) : fırsat buldukça adam öldüren [kız, kadın]. 

fatîm

(a. s.) : sütten kesilmiş [çocuk]. 

fatîn, fatîne

(a. s. fıtnat'dan.) : 1) zekî, akıllı, uyanık, anlayışlı, kavrayışlı. 2) [birincisi] erkek, [ikincisi] kadın adı. 

fâtin

(a. s. fitne'den.) : fitneci. 

fâtir

(a. s.) : 1) füturlu, durgun, gevşek. 2) az sıcak, ılık olan. 

fatîr

(a. i.) : 1) mayasız saç ekmeği, bazlama. 2) bir çeşit pasta. 3) s. olmamış, derecesini bulmamış şey. 

fatk

(a. i.) : 1) kırma, yarma, ayırma, çatlatma. 

fatk u ratk-ı umur

işleri düzeltme, yoluna koyma. 2) elbisenin dikişlerini sökme. 3) "kasık yarığı" denilen bir nevî hastalık, [yanlış olarak "fıtık" şekli yaygındır]. 

fatûr

(a. s.) : oruç bozacak şey. 

fâyih

(a. i.) : kendiliğinden dağılan güzel koku. 

fâyiha

(a. i. c. : fevâyıh) : 1) çiçek ve meyva kokusu. 2) s. güzel kokulu nesne. 

faysal

(a. i.) : 1) kesîn hüküm, karar. 2) keskin kılıç, (bkz. : tîg-i bürrân). 3) hâkim. 4) erkek adı. 

faysal-pezîr

(a. f. b. s.) : bir hüküm kabul eden, hal ve fasi olunabilen, nihayet bulan. 

fazâhat

(a. i. c. : fazâyih) : edepsizlik, alçaklık, (bkz. : fazîha). 

farâhat-i lisâniyye

utanılacak tarzda söz söyleyiş. 

fazâil

(a. i. fazîlet'in c.) : insanda iyilik etmeğe ve fenalıktan çekinmeye karşı devamlı ve değişmez istidatlar, güzel vasıflar, erdemler, (bkz. : fazilet). 

fazâil-i ahlâk

ahlâk faziletleri. 

fazâil-i âliye

yüksek faziletler. 

fazâil-i asliyye

temel faziletleri, fr. vertus eardinales. 

fazâil-i insâniyye

insanlık faziletleri. 

fazalât

(a. i. fazla4 ün c.) : kazuratlar, necasetler, pislikler, murdarlıklar. 

fazâvih

(a. i. fazîha'nın c.) : (bkz. : fazîha). [Arapça'daki şekli "fazâih" dir]. 

Fazâzet

(a. i.) : kabalık, sertlik, kötü sözlülük. 

fâzıl

(a. s. c. : fuzalâ) : 1) faziletli, fazî'et sahibi, erdemli; faik, üstün. 2) erkek adı. (bkz. : fâdıl). [müen. "fâzıla" dır. ]. 

fazîh, fazîha

(a. s.) : 1) utanmaz, rezil. 2) fena, çirkin. Kavl-i fazîh : çirkin, fena söz. 

fazîha

(a. i. c. : fazâyih) : edepsizliği, alçaklığı gerektiren iş, şey. (bkz. : fazâhat). 

fazîhet

(a. i.) : (bkz. : fazâhat). 

fazilet

(a. i. c. : fazâil) : 1) insanda iyilik etmiye ve fenalıktan çekinmiye olan devamlı ve değişmez istidat, güzel vasıf, insanın yaradılışındaki iyilik, iyi huy, erdem. 2) kadın adı. 

fazîlet-mend

(a. f. b. s.) : faziletli, erdemli. 

f azîlet-perver

(a. f. b. s.) : fazîletsever, fazilet sahibi. 

fazl

(a. s. c. : fuzûl) : 1) fazla, ziyâde, artık, baki. 2) fazlalık, üstünlük. 3) i. iyilik, fazilet, erdem, lütuf. 4) i. iki sayının birbirinden olan farkları. 

fazl-ı kürevî

astr. mat. bir düzlem üzerinde bulunan üçgenin iç açıları toplamı (200 grat) veya 180 derece olduğu halde, kürevî bir satıh üzerindeki üç noktanın teşkîl ettiği üçgenin iç açıları toplamı dâima (200 grat) veya 180 dereceden fazladır. Bu fazlalık miktarına "fazl-ı kürevî" adı verilir. 

fazl tarîki

huk. vereseden bâzısının diğerini ikrar ve bâzısını inkâr hâlinde yapılan veraset taksîmi. 

fazla

(a. s.) : 1) artık, ziyâde, çok, artan. 2) lüzumsuz, gereksiz. 3) ileri. 4) (i. c. : fazalât) : kazurat, pislik. 

fazliyye

(a. i.) : tas. Rufâî tarikatı kollarından biri. [kurucusu Şeyh Seyyid Ce-mâleddin bin Fazl-ı Hindî-i Burhanbûrî'ye nisbetle bu adı almıştır. Şeyh Cemâlettin 941 (1534-1535) de Küçerat'da doğmuş, 1029 (1620) da Burhan-lar'da ölmüştür]. 

fazz

(a. s.) : huysuz, kötü sözlü, kaba [adam],