SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105

TR

II. MAKSAD-I SÂNİ: AHKÂM

Ahkâm beyanında olup üç mebiiâsi şamildir:

1 — Hüküm

2 — Mahkûmun bih

3 — Mahkûmun aleyh'tir

Edille-i şer'iyye dört rukûn üzerine mürettep olduğu gibi ahkâm dahi dört rukûn üzerine müretteptir.

1 — Hüküm

2 — Hâkim

3 — Mahkûmun bih

4 — Mahkûmun aleyh'tir

Çünkü hüküm denilince bu lâfız zaruri olarak bir hüküm, bir mahkûmun bih, bir de mahkûmun aleyh ister. Lâfz-ı hüküm bunları iktiza eder, Bunlar zarurî olarak sabit olur. Şöyle ki, o hüküm bir hâkimden sudur ettiği için hâkim bir fiile taallûk ettiği için mahkûmun bih bir şey üzerine varit olduğu için mahkûmun aleyh isbatı zarurî olur. Fakat yine rükn-i sâni olan hâkimden emr ile (hüsün ve kubuh) bahislerinde lâzım gelen malûmatı vermiş olduğumuz için burada tekrar etmiyeceğiz. Malûmdur ki, Mezheb-i Muhtara göre hâkim, Allahü teâlâ hazretleridir. Şari'dir. Yoksa mücerret akıl değildir. İşte bu hikmete mebni metn-i vecizde ahkâm, üç mebhasi müştemil olarak gösteriliyor.

II. MAKSAD-I SÂNİ: AHKÂM

A. Hüküm

B. Mahkûmun bih

C. Mahkûmun aleyh