DÖRDÜNCÜ BAB

Soru: Misal fiile neden misal fiil denmiştir?

Cevap: Harekeyi yüklenmekte ve ilâlin olmamasında sahih fiile benzediğinden. Çünkü misâl lugatta benzer demektir veya başı illetli olan fiilin emri ile (…………..) ecvef fiilin emri (…………..) birbirine benzediğinden yahut misal mesuldendir mesul ise kendisine intisab edilen emrin bayrağı olup imamlığına intisab edilmiştir. Buna binaen illet harfi fiilin başında olup ona intisab edildiğinden misâl denmiştir.

Soru: Kuddisu Sirruhu İzzinin şerhinde misâl hakkında ne demiştir?

Cevap: Misâl fiile sahihlikte ve harekeyi kabul etmede sahih fiile benzediğinden misal denir, demiştir.

Ör. (…………..) Misâl fiil vav'Iı ve ye'li diye ikiye ayrılır. Yani fâel fiil ya 'vav' veya 'ye'li diye ikiye ayrılır. Yani fâel fiil ya 'vav' veya 'ye' olur. Vav'lı ise mazisi (…………..) veya (…………..) olsun muzarisi (…………..) vezni üzere olup vav harfi hazfedilir.

Soru: Niçin vav harfi hazfedildi de diğer harfler hazfedilmedi?

Cevap: (…………..) vezin üzere olan - (…………..) fiilinin aslı (…………..) . idi. Vav'ın kendisinden sonraki harf esreli, kendinden önceki harfte esrenin kardeşi olan ye harfi olduğundan iki esre arasında kalmakla dile ağır geldi. Bu sebeple (…………..) fiilinden hafiflik için bir harfin hazfe dilmesi gerekti. 'ye' harfi muzari alâmeti olup, vav'la ibtida kerih olmakla beraber maksudu ihlâl olacağından hazedilmedi. Vav'dan sonra gelen esre ise bina alâmeti olduğundan hazfı câiz olmadı. Zira 'fa' ve 'ayn' iki sakin harf olarak peşpeşe gelmiş olurdu. Hazfedilmeye vav'dan başka uygun harf olmadığından vav hazfedildi.

Soru: İlâlin olmaması nedendir?

Cevap: Vav veya 'ya' kelimenin başında geldikleri zaman malum olsun meçhul olsun sahih harf gibi hali üzere kalırlar, ilâl yapılmaz.

(…………..)

Bu fiiller mütekellimin ibdida da kuvvefinden dolayı tahfife ihtiyacı olmadığından veya sükun, hazif ve kalb ile tahfifi mümkün olmadığından hali üzere kaldılar.

Baş harfi sakin olsa, sakin ile başlamak mümkün değil.

Kalb yapılsa, çoğunlukla illet harfleri kalb yapılır. Vav ve ye' elif'e çevrilirse elif sakin olduğundan yine sakin ile başlamak mümkün değil,

Hazif yapılsa sülaside salih miktardan az olacağından mümkün değil. Gayri sülaside ise vav ve ya kelimenin başında bulunsa sülasiye tabi olarak ilâl yapılmaz.

Soru: Niçin bir bedel ile vav ve ya hazfolmadı?

Cevap: Kelimenin başında vav ve ya'dan bedel bir 'te' getirip vav ve ya hazfedilse müstakbel ile karışır.

Ör.: (…………..) gibi. Şayet sonuna 'te' bedel olarak getirilece olsa masdar ile karışır. Ör.: (…………..) gibi.

Soru: (…………..) fiilinde 'vav' 'ye' ile esre arasında vaki olmadığı halde neden hazf oldu?

Cevap: (…………..) nun aslı (…………..) idi, önce vav, ye ile esrenin arasında bulunduğundan hazfoldu,sonra orta harf kendinden sonra gelen boğaz harfinin ağır olması sebebiyle üstünlendi. Buna göre üstün aslı hareke değil ârızdır, ârıza ise itibar yoldur.

Soru: (…………..) fiilinde niçin vav hazfedildi de (…………..) fiilinde vav hazfedilmedi?

Cevap: (…………..) nün aslı (…………..) idi. Vav'ın hazfına bir illet bülunmadı, zira aslı (…………..) olan (…………..) . fiilinde de hemze zammeden

kesreye geçiş ağır olması sebebiyle ye'nin vav'a çevrilmesine mani olmamıştır. Bir hükme itibar diğerine de itibarı gerektirdiğinden (…………..) fiilinde de hemze bir mani teşkil etmemiş vav makablinin ötreli olmasıyla kuvvetlenip düşmemiştir.