|
Endülüs-Kurtuba'da yetişen âlimlerin büyüklerinden. Hadîs, fıkıh, edebiyat,
lügat, sarf ve nahiv i-limlerinde yüksek bir âlimdir. İsmi, Muhammed bin Ömer
bin Abdülazîz bin İbrâhîm bin Îsâ bin Müzâhim el-lşbîlî, el-Kurtubî'dir. "İbn-i
Kûtıyye" ve "Ebû Bekr" künyeleri ile meşhûrdur. Ailesi aslen Endülüs'ün
(İspanya'nın) İşbiliyye şehrindendir. Babası, melik Nâsır tarafından İşbiliyye
kadısı (hâkimi) olarak ta'yin edildi. Kendisi Kurtuba'ya yerleşti. Doğum târihi
belli değildir. Nuh aleyhisselâmın oğlu Hâm'ın evlâdından Kût'a nisbet edilmiş
olup "İbn-i Kûtıyye" künyesi ile meşhûr oldu. Bunun mensûb olduğu Kût ailesi,
İbrâhîm aleyhisselâm zamanında Endülüs'e yerleşmişlerdi. 367 (m. 977) senesi
Rabî-ül-evvel ayının son haftası Çarşamba günü vefât etti. Perşembe günü ikindi
namazı vaktinde Kureyş kabristanına defn edildi.
İbn-i Kûtıyye,
hadîs ve fıkıh ilimlerinde yüksek bir âlimdir. Bu ilimlerde sika (güvenilir,
sağlam» bir râvi idi. Hadîs-i şerîf hâfızı olup, yüzbinden çok hadîs-i şerîfi
ezberlemişti. Çok âlimden ilim öğrendi ve hadîs-i şerîf rivâyet etti. O,
İşbiliyye'de iken İbn-i Kûk'tan, Muhammed bin Ubeyd ez-Zübeydî'den, Sa'îd bin
Câbîr'den, Ali bin Ebî Şeybe'den, Kurtuba'da iken de Tâhir bin Velîd'den,
Muhammed bin Müge'den, Kâsım bin Asbâg'dan, Eslem-ül-Kâdı'dan ve bunların
benzeri olan daha pekçok âlimden bizzat dinleyerek ilim aldı.
Arab
edebiyatının lügat, sarf ve nahiv bilgilerinde zamanındaki âlimlerin en önde
gelenlerinden oldu. Kendisini bu ilimlerde imâm kabul etmişlerdi Asrının
âlimleri arasında üstâdlık, imâmlık derecesine yükselmişti. Bu ilimlerin bütün
usûllerini ezbere biliyordu. Endülüs ve insanlık târihine ait haberleri
ezberlemişti. "Endülüs Târihi" adındaki kıymetli bir eseri vardır. Endülüs'te
kurulan devletlerin emirleri, başkanları ile, orada yetişen fıkıh âlimlerinin ve
şâirlerin hayatlarını çok iyi biliyordu. Çok şiir ezberlemişti. Başkaları, ondan
çok şiir öğrendiler.
İbn-i Abdurraûf
Tabakât'ında diyor ki, "Ebû Bekr (İbn-i Kûtıyye), Endülüs'te yetişen fıkıh
âlimlerinin büyüklerinden birisi ve edîblerinin reisi, en büyüğü idi. Arabçanın
lügat ve gramer bilgilerini ezberlemişti. Garib ve nâdir ifâdeleri, mes'elelere
örnekleri ve darb-ı meselleri çok iyi biliyordu. Târih ve hadîs ilimlerinde âlim
idi. Şiirde üstün bir yeri olup, lâfızların doğrusuna ve ma'nâların açık şekline
vâkıftı. O, din âlimlerinin de imâmı idi. Fıkıhda ve hadîsde çok titizlik
gösterir ve mürüvveti çok olurdu. Arabcanın nahiv bilgisini iyi biliyordu. Bu
ilimde asrının âlimlerine fistâd, rehber olmuştu. Bu konuda çok güzel eserler
kaleme almıştır. Endülüs târihini, kurulan devletleri ve başkanlarını,
âlimlerinin hallerini ezbere biliyordu."
İbn-i Kûtıyye
çok uzun yaşadı. Birkaç nesil kendisinden ilim aldı. Zamanın kadıları, şûra
heyeti a'zâları, hattatları ve sultanların çocukları ve daha birçok kimseler
ilim öğrenmek için yanına gelirlerdi. Çok ibâdet ederdi. Kurtubadan birçok
kerreler hac için Mekke-i mükerremeye gelmiştir. Vera' ve takvası çoktu.
Haramlardan ve şüphelilerden çok sakınırdı.
Eserlerinden
başlıcaları şunlardır:
Kitâbü
tasârîfi'l-ef’âl: Lügat ilminde emsalsiz bir eserdir. Kendisinden sonra böyle
bir eser yazılmamıştır.
KAYNAKLAR
1) Kitâb-ül-maksûr vel-memdûh
2) Şerhu
risâlet-i edebi'l-kitâb
3) Târîh-i
Endülüs
4) Mu'cem-ül-müellifîn cild-11, sh-84
5) Vefeyât-ül-a'yân cild-4, sh-368
6) Şezerât-üz-zeheb cild-3, sh-62
7) Ed-Dibâc-ül-müzehheb sh-262
8) Bugyet-ül-vuâtcild-1, sh-198
9) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh-49
|
