|
Hadîs ve fıkıh
ilimlerinde müctehid âlimlerden. İsmi, Muhammed bin İbrâhîm bin Münzir
en-Nişâbûrî'dir. Künyesi Ebû Bekr'dir. Mekke'de "Şeyh-ül-harem" diye meşhûr
oldu. 242 (m. 856) senesinde İran'ın Nişâbûr şehrinde doğdu. İlim öğrenmek için
çok yer gezdi. Mekke'ye yerleşti. Birçok âlimden ilim aldı. Fıkıh ilminde mutlak
müctehid idi. Birçok kitap yazdı. 319 (m. 931) senesinde Mekke'de vefât etti.
İbnü'l-Münzir,
Mekke'de müftîlik yaptı. Buradaki âlimlerin en üstünlerinden olduğu için
kendisine "Şeyh-ül-harem=Haremin (ya'nî Mekke'deki âlimlerin) üstadı" denilirdi.
Hadîs ve fıkıhda müctehid âlimlerdendir. Şeyh Ebû İshâk-ı Şîrâzî,
"Tabakât-ül-fukahâ" adındaki eserinde, onu, müctehid fakîhler arasında
saymaktadır.
İbnü'l-Münzir,
Muhammed bin Meymûn, Muhammed bin İsmâil es-Sâig, Muhammed bin Abdullah bin
Abdülhakem, Rebî' bin Süleymân ve daha pekçok âlimden ilim aldı. Kendisinden de;
Ebû Bekr bin Mukrî', Muhammed bin Yahyâ bin Ammâr-ı Dımyâti Hasen bin Ali bin
Şa'bân ve kardeşi Hüseyn bin Ali ve daha birçok âlim ilim aldılar, rivâyette
bulundular.
Muhammed bin
İbrâhîm İbni Münzir ile birlikte, Muhammed bin Nasr, Muhammed bin Cerîr ve
Muhammed bin Huzeyme de mutlak müctehidlerden idiler. Başka bir müctehidi taklid
etmezler, kendi ictihâdlarına uyarlardı. İbnü'l-Münzir'in ictihâdının, İmâm-ı
Şâfiî hazretlerinin ictihâdına ve onun usûlüne uygunluğundan dolayı, Şâfiî
mezhebi âlimlerinden olduğunu bildirenler oldu. Şeyh Ebû Ali ve ba'zı Şâfiî
âlimleri de, onların hepsinin imâm-ı a'zamın re'yine (ictihâdına) uygun ictihâd
ettiklerini ve ona tâbi olup, onun mezhebine nisbet edildiklerini söylediler.
Bununla beraber, onu taklid eden müctehid âlimlerden değillerdi. İctihadlarının
çoğunda İmâm-ı a'zamın re'yinden ayrılsalar bile, çok kerre onun usûlünden
dışarı çıkmadılar. Fakat âlimlerin çoğu bunların dördünü de Şâfiî âlimlerinden
saymışlar ve onun mezhebine dâhil olduklarını söylemişlerdir.
Fıkıh ve hadîs
ilimlerinde derin bir ilme sahipti. Zamanındaki âlimler arasında onun derecesine
yükselenler çok azdı. Bütün âlimlerin ilmine i'timâd ettiği yüksek bir âlimdi.
Mezheb âlimlerinin beyanlarını, aralarındaki ihtilaflı mes'eleleri ve bunların
delillerini çok iyi biliyordu. Bunları ve dinde icmâ' ile sabit olan hükümleri
bir kitapta toplamıştı. Onun bu hususta yazdığı eserine, herkes ihtiyaç
duyuyordu. Eserlerinin başlıcaları şunlardır:
Kitâb-ül-evsât,
Kitâb-ül-işrâf
fî ihtilâfil-ulemâ,
Kitâb-üt-tefsîr,
Kitâb-ül-icmâ',
Kitâb-üs-Süneni
ve'l-icmâ'ı ve'l-İhtilâf.
İbnü'l-Münzir'in, Ebû Tâlib-i Mekkî'nin ve İbn-i Hüzeyme'nin, Resûlullah
efendimizden ve O'nun Sahâbîlerinden rivâyet ettiği duâlardan ba'zıları
şunlardır:
"Sübhâne
rabbiyel-aliyyil-a'lel-vehhâb. Lâ ilâhe illallahü vahdehü lâ şerike leh,
lehül-mülkü ve lehül-hamdü ve hüve alâ külli şey'in kadir"
"Raditübillahi
rabben ve bil-İslâmi dinen ve bi-Muhammedin nebiyyen."
(Allahı Rab,
İslâmı dîn, Muhammed'i (s.a.v.) Peygamber olarak kabul ettim.)
"Ey, yerleri ve
gökleri yaratan, gizli ve aşikâre herşeyi bilip herşeye mâlik olan Allahım! Bir
olduğuna ve senden başka ibâdete lâyık kimsenin bulunmadığına şehâdet ederim.
Kendi kötülüklerimden, şeytanın hile ve desiselerinden sana sığınırım."
"Allahım!
Senden, dînim ve dünyâm, malım ve ailem hakkında af ve afiyet dilerim,"
"Allahım,
kusurlarımı ört ve beni tehlikelerden emin kıl. Sürçmelerimi azalt; önümden,
ardımdan, sağımdan ve solumdan beni koru ve azametinle alt tarafımdan (üzerinde
yürüdüğüm şu topraklardan) gelecek zararlardan beni koru!"
"Allahım! Beni,
mekrinden emîn olanlardan kılma (Senin gazabından devamlı korkanlardan eyle).
Bana başkasını musallat etme. Dâima kusurlarımı Ört ve beni zikrinden, ayrılan
gâfillerden kılma."
"Allahım! Sen
benim Rabbimsin. Senden başka ibâdete lâyık ma'bûd yoktur. Beni yaratan sensin.
Ben senin kulunum, gücümün yettiği kadar sana verdiğim söz ve ahid üzerinde-yim.
Yaptığım kötülüklerden sana sığınırım, verdiğin ni'metlere şükreder,
kusurlarımdan sana iltica ederim. Günahlarımı mağfiret eyle, senden başka
mağfiret eden yoktur."
(Bu duâ,
"Seyyid-ül-istigfâr" adiyle meşhûrdur.)
"Allahım!
Gözüme, kulağıma ve bütün bedenime sıhhat ve afiyet ihsan eyle! Senden başka
hakîkî ma'bûd yoktur."
"Allahım! Kaza
ve kaderinden râzı olmayı, öldükten sonra huzur içinde ebedî se'âdeti ve
cemâlini müşahede zevkini, sana vâsıl olma hevesini, dayanılmayacak zararlardan
ve sapıtıcı fitnelerden beni korumanı senden ister; zulm etmek ve zâlim
olmaktan, başkasına tecâvüz etmekten veya tecâvüze uğramaktan veya
affedilmeyecek bir günahı işlemekten de sana sığınırım"
"Allahım! Din
ve azmimde sebatı, rüşdümde azimeti, iyi işlere azmetmeyi senden isterim.
Ni'metine şükrü ve sana güzel ibâdet edebilmeyi senden isterim. Her şeyden salim
ve huşu' sahibi bir kalbe, dürüst ahlâka, sâdık ve zikredici lisana sahip
olmayı, ni'metine şükür ile güzel ibâdet ve makbul amellerde bulunmamı senden
isterim. Bildiğin bütün iyilikleri senden ister ve bildiğin bütün kötülüklerden
sana sığınırım. Bildiğin bütün günahlardan sana tövbe ederim. Sen bilirsin, ben
bilemem. Bütün gizli şeyleri en iyi bilen sensin!
Allahım! Geçmiş
ve gelecek, gizli ve aşikâre işlediğim ve senin bildiğin bütün kusurlarımı
mağfiret et. İlk ve son, herşeye kadir olan ve her gizliyi bilen sensin.
Allahım! Senden Sonu küfür olmayan îmânı, tükenmeyen ni'metleri "Huld"
Cennetinde, Peygamberin Muhammed aleyhisselâm ile arkadaşlığı senden isterim,"
"Allahım! Söz
ve işlerin güzelini ve bütün iyilikleri, kötülüklerden uzak kalmayı, yoksulları
sevmeyi, meyi, senden isterim. Seni sevmeyi ve seni seveni sevmeyi ve sevgine
yaklaştıracak her ameli sevmeyi senden isterim. Günahlarımı bağışlamanı, beni
mağfiret edip merhamet etmeni senden isterim. Kavmimi belâ ve musîbet ile
imtihan edeceğin zaman, hemen beni kendine al ve fitne ile karşılaştırma!"
"Allahım! Gaybı
bilen ve her şeye yeten sonsuz kudretin hürmetine, hakkımda hayat hayırlı olduğu
müddetçe beni yaşat, ölüm hayırlı olduğunda da ruhumu kabzeyle. Gizli ve aşikâre
haşyet (korku) üzere bulunmamı, hiddet ve sükûnette adaletten ayrılmamamı,
zenginlik ve fa-kîrlikte i'tidâli ve zâtının cemâline bakmanın zevkini ve sana
ulaşmanın aşk ve hevesini senden ister, zarar veren şeylerin mazarratından ve
sapıtan fitnelerden sana sığınırım. Allahım îmân cevheri ile bizi süslendir.
Hidâyette olup, hidâyete ulaştıranlardan eyle!"
"Allahım! İsyan
ile aramızda perde olacak şekilde, bize haşyet (korku) ihsan eyle. Cennetine
ulaştıracak tâati, dünyâ ve âhıret musîbetlerini ehvenleştirecek yakîni bize
ver!"
"Allahım!
Yüzümüzü haya, kalbimizi korku ile doldur. Sana kulluk edecek şekilde
gönüllerimize heybet ve azametini yerleştir. En üstün sevgilimiz ve en çok
korkacağımız sen ol!" "Allahım! Bugünün evvelini ni'met, ortasını rahmet, sonunu
da mağfiret ve kerâmet kıl."
"Hamd, o Allaha
olsun ki, azameti karşısında herşey tevazu gösterdi, dize geldi. Yüceliği
karşısında herşey yerlere serildi. Mülk ve azameti karşısında herşey eğildi.
Kudretine herkes teslim oldu. Hamd, o Allaha olsun ki, heybeti karşısında herşey
durakladı. Hikmeti ile herşeyi açığa çıkardı ve kibriyâlığı (büyüklüğü)
karşısında herşey küçüldü."
"Allahım! Bizi
müttekî olan dostlarından, felaha ermiş cemâatinden ve sâlih kullarından eyle.
Sevdiğin işleri başarmada bizi muvaffak eyle ve bizi lehimize olan iyi işlere
teveccüh ettir
(yönlendir)."
"Allahım!
İyilikleri toplayan, evveli ve âhiri iyilik olan herşeyi senden ister;
kötülükleri toplayan, evveli ve âhiri kötülük olan herşeyden sana sığınırız."
"Allahım! Benim
üzerimde olan kudretin hakkı için bana rahmetinle teveccüh et. Sen tövbeleri
kabul eden azîm ve merhamet sahibisin. Allahım hilm ve keremin hakkı için beni
affeyle, bağışla. Sen mağfiret edici ve hilm sahibisin. Allahım, hâlimi
bilirsin, merhamet et. Zira sen merhamet edenlerin en merhametlisisin!"
"Allahım! Bana
olan mâlikiyyetin hürmetine, beni nefsime hâkim kıl ve nefsimi bana musallat
etme. Zira dilediği gibi yapan, melik ve cebbar sensin."
"Allahım! Seni
noksan sıfatlardan takdis, tesbih, tenzih eder ve sana hamd ederim. Senden başka
ilâh yoktur. Kötülükleri yapmakla nefsime zulüm ettim, günahlarımı mağfiret
eyle. Sen benim Rabbimsin, günahlarımı ancak sen bağışlarsın."
"Allahım! Sana
kavuşturacak doğru yolu bana ilham et ve nefsimin kötülüklerinden beni koru!"
"Allahım! Benim
azâba uğramama sebep olmayacak helâl lokmayı, bana rızık eyle. Beni taksimatına
kanâat edenlerden eyle ve bana ayırdığın rızık ile, senin kabul edeceğin iyi
şeylerde beni çalıştır!"
"Allahım!
Senden, günahlarımın affını, vücûdumun afiyetini hüsn-ü yakîn ile dünyâ ve
âhırette huzur, refah ve se'âdeti dilerim. Ey, günah kendisine zarar vermeyen ve
mağfiret kendisinden birşey eksiltmeyen Allahım! Sana zararı dokunmayan
günahlarımı bana bağışla, senden birşey eksiltmeyen mağfiretini de bana ver!"
Duâ olarak da
okunabilen ba'zı âyet-i kerîme meâlleri şöyledir:
"Ey Rabbimiz!
Bize sabır ver, müslüman olduğumuz halde ruhumuzu kabzeyle." (A'râf-126)
"Sen, dünyâ ve
âhırette benim dostum, yardımcım ve koruyucumsun. Benim canımı müslüman olduğum
hâlde al ve sâlihlere kat," (Yûsuf-101)
"Sen, bizim
velîmiz, dostumuzsun. Bizi affet ve bize rahmet et! Mağfiret edicilerin en
hayırlısı sensin." (A'râf-155)
"Bizim için bu
dünyâda ve âhırette güzel olanı yaz. Biz sana döndük." (A'râf-156)
"Ey Rabbimiz!
Sana tevvekkül ve sana teveccüh ettik. Rücû', dönüş ancak sanadır." (Mümtehine-4)
"Ey Rabbimiz!
Bizi bu zâlim kavmin işkencesine uğratma." (Yûnus-85)
"Ey Rabbimiz!
Kâfirleri bize musallat etme. Bizi mağfiret eyle! Sen muhakkak azîz ve
hakimsin." (Mümtehine-5)
"Ey Rabbimiz!
Günahlarımızı ve işimizdeki afin hareketlerimizi mağfiret eyle. (Düşmanla
muharebede) ayaklarımızı sabit kıl, tesânüdümüzü arttır ve kâfirlere karşı bize
yardım et!" (Âl-i İmrân-147)
"Ey Rabbimiz!
Bizi ve îmânda bizden önce olan din kardeşlerimizi mağfiret eyle ve
kalblerimizde mü'minler için kin ve hased bırakma. Ey Rabbimiz! Sen çok şefkat
ve çok merhamet sahibisin." (Haşr-10)
"Ey Rabbimiz!
Bize senin katından rahmet ver. İşimizde bize doğru bir yol tuttur." (Kehf-10)
"Ey Rabbimiz,
bize dünyâda hasene (iyilik) ver, âhırette de hasene ver ve ateşin (Cehennemin)
azabından bizleri koru!" (Bekara: 201)
"Ey Rabbimiz!
Doğrusu biz bir münâdi işittik. O, Rabbimize imân edin diye îmâna çağırıyor, biz
de îmân ettik. Ey Rabbimiz! Günahlarımızı mağfiret eyle. Kusurlarımızı ört ve
bizi iyiler arasında öldür. Ey Rabbimiz! Resûllerinin lisânı ile va'dettiklerini
bize ver. Kıyâmette bizi rezîl ve rüsvâ etme! Muhakkak ki Sen sözünden
dönmezsin." (Âl-i İmrân: 193-194)
"Ey Rabbimiz!
Eğer unuttuk veya yanıldıysak bizi mes'ûl tutma. Ey Rabbimiz! Bizden öncekilere
yüklediğin gibi bize de ağır yük yükleme. Ey Rabbimiz! Takat getiremeyeceğimiz
şeyleri bize yükleme. Bizi affet, hatâlarımızı bağışla. Bize rahmet eyle. Sen
bizim mevlâmızsın, koruyucumuz ve yardımcımızsın. Kâfirlere karşı bize yardım
et!" (Bekara-286)
"Rabbim! Beni,
anne ve babamı mağfiret eyle. Onlar, küçüklüğümde bana acıyıp baktıkları gibi,
Sen de onlara rahmet eyle. Kadın, erkek bütün mü'min ve müslümanların ölü ve
dirilerini affet. Rabbim! Bana mağfiret ve merhamet et. Sana ma'lûm olan
günahlarımı affeyle. İzzet ve kerem sahibi Sen'sin. Merhamet edicilerin en
hayırlısı, mağfiret edicilerin de en hayırlısı sensin. Biz Allah içiniz,
Allahtan geldik ve O'na döneceğiz. Kuvvet ve kudret Azîz ve Yüce Olan
Allahındır. Allah bize yeter en iyi koruyucu O'dur. Hatem-ül-Enbiyâ Hz. Muhammed
Mustafâ ve âline salât ve selâm olsun."
"Allahım!
Cimrilik ve korkaklıktan sana sığınırım. Erzel-i ömürden (bunaklık günlerinden),
el ve ayak tutmayıp atehe (bunaklık) getirecek ve akıl muvazenemin bozulacağı
şekilde ihtiyarlıktan sana sığınırım. Dünyâ sıkıntılarından ve kabir azabından
yine sana sığınırım."
"Allahım!
Tabiat, huy hâline gelecek ve beni lekeleyecek tamahtan ve tamah edilmeyecek
şeyleri tamah etmekten ve ulaşılamayacak şeylere tamah etmekten sana sığınırım."
"Allahım!
Faydasız ilimden, huşu'suz kalbden, kabul olunmayacak duâdan ve doymak bilmeyen
nefsten sana sığınırım, şiddetli ızdırap veren açlıktan ve kötü bir huy olan
hıyânetlikten, tenbellik, cimrilik, korkaklık, ihtiyarlık ve bunaklıktan,
deccâlın fitnesinden, kabir azabından, hayatın ve ölümün fitnelerinden sana
sığınırım."
"Allahım!
Yoluna girmiş, huşu' ile senden korkan bir kalbe sâhib olmayı senden isterim.
Allahım! Geniş mağfiret ve rahmetini gerektiren şeyleri ve her günahtan selâmeti
ve her iyiliğe sâhib olmayı, Cehenneme varmayıp, Cennete ulaşmayı senden
dilerim."
"Allahım!
Gerilemekten, yüksekten düşüp helâk olmaktan, sıkıntıdan, suda boğulmaktan ve
bina altında kalmaktan sana sığınırım. Hak yolundan ayrılmaktan veya dünyâlık
uğrunda ölmekten sana sığırım."
"Allahım! Kötü
huy, kötü amel, kötü hastalık ve nefsin kötü arzularından beni uzaklaştır."
"Allahım! Çetin
imtihandan, helâktan, kaza ve kaderinden ve düşmanlarımı sevindirecek imtihandan
sana sığınırım."
"Allahım!
Küfürden, borçtan, fakîrlikten, Cehennem azabından ve deccâlın fitnesinden sana
sığınırım."
"Allahım!
Gözümün, kulağımın, dilimin, kalbimin, düşünce ve şehvetimin şerrinden sana
sığınırım."
"Allahım! Çöl
ve yolculuk komşuları geçicidir. Dâimi ikâmetgâhımdaki kötü komşudan sana
sığınırım."
"Allahım! Katı
yürekli olmaktan, gafletten, darlıktan, zillet ve miskînlikten, hakir olmaktan
ve fakîrlikten sana sığınırım. Küfür, yoksulluk, aşikâre isyan ve haktan
ayrılmaktan, nifak, riya ve gösterişten, kötü huy ve dar geçimden şöhret ve
riyadan sana sığınırım. Sağırlık, dilsizlik, körlük, cinnet, cüzzam, alalık ve
benzeri kötü hastalıklardan sana sığınırım."
"Allahım!
Verdiğin ni'metin yok olmasından, verdiğin sıhhatin bozulmasından, ani olarak
gelecek musîbet ve felaketten, gazabını mûcib olacak bütün hareketlerden sana
sığınırım."
"Allahım!
Cehennemin fitne ve azabından, kabrin fitne ve azabından, fitne uyandıran
zenginliğin ve fakîrliğin şerrinden, deccâlın uyandırdığı fitnenin şerrinden ve
bütün kusur, günah ve isyanlardan sana sığınırım."
"Allahım!
Ağır borçtan, düşmanımın bana gâlip gelip sevinmesinden sana sığınırım. Muhammed'e
(aleyhisselâm)
ve bütün iyilere salât ve selâm olsun."
KAYNAKLAR
1) Tabakât-ül-müfessirîn (Süyûtî) sh-28
2) Tabakât-üş-Şâfiiyye cild-3, sh-102 vd.
3) Vefeyât-ül-a'yân cild-4, sh-207
4) Tezkiret-ül-huffâz cild-3, sh-782
5) Şezerât-üz-zeheb cild-2, sh-280
6) Mîzân-ül-i'tidâl cild-3, sh-150
7) Tehzîb-ül-esmâ ve-lügu cild-2, sh-196
8) Tabakât-ül-fukahâ (Şirâzî) sh-89
9) Mir'ât-ül-cinân cild-2, sh-261
10) Tabakât-ül-müfessirîn (Dâvûdî) cild-2, sh-50
11) El-A'lâm cild-5, sh-294
12) İhyâu
ulûmiddîn cild-1, sh-292
|
