|
Hadîs, kırâat
ve teftir âlimi. Künyesi, Ebül-Hüseyn olup, ismi Muhammed bin Muhammed bin
Ya'kûb bin İsmâil bin Haccâc'dır. Nişâbûr'da yerleşip, oranın âlimlerinden
olduğu için Nişâbûrî denildi Dedelerinden Haccâc'a nisbetle İbn-i Haccâc diye
tanındı. 368 (m. 979) yılında vefât etti.
Mısır, Şam,
Irak ve Horasan'da birçok âlimden ilim öğrenen Ebül-Hüseyn Haccâc, kırâat ilmini
Bağdâd'da meşhûr kırâat âlimi İbn-i Mücâhid'den aldı. Ömer bin Ebî Gılân,
Muhammed bin Abdullah Saffâr, Ebû Abdullah Tûsî, Yahyâ bin Muhammed Anberî
Sülemî, Abdullah bin İshâk Medâinî, Muhammed bin Cerîr Taberî, Ebû Abbâs Serrâc,
İbn-i Huzeyme, Ahmed bin Muhammed Masercisî, Ali bin Abbâs ve daha birçok ilim
erbabı âlimin derslerinde bulunup hadîs-i şerîf dinledi. Yüzbin hadîs-i şerîfi
râvileriyle birlikte ezberleyerek hâfız oldu. Hadîs rivâyet eden âlimler ve
kitap yazanlar hakkında tam bir ihtisasa sâhip oldu. Nişâbûr'da yirmi sene bu
hususta ders okuttu. Kur'ân ilimlerinde engin bilgi sahibi idi. Kırâat ilminde
kırâatine herkes itibar ederdi. Onun kırâatinin doğruluğunda, âlimlerin kanâati
vardı. Mes'eleleri çok güzel kavrar, fasîh bir dille izah ederdi. Bu yüzden
yirmi yıl bıkıp usanmadan, gece ve gündüz onun derslerine devam eden âlimler
oldu. İlminden istifade edip, güzel sözlerini duydular. Yaşı seksenin üzerine
çıkınca, hadîs rivâyet edemez oldu. Gece ve gündüz, talebelerinden biri ona
refakat ederdi.
İbni Haccac'ın
derslerine birçok kimse devam etti Bunlardan Hâfız Ebû Ali, Ebû Bekr İbni Mukrî,
İbn-i Mende, Hâkim Nişâbûrî, Ebû Bekr Berkânî, Ebû Hazm Abdevî ve daha pekçok
âlim ilim öğrenip, hadîs-i şerîf rivâyet etti.
Sahip olduğu
ilimleri talebelerine ve eserlerine aktaran İbn-i Haccâc Nişâbûrî'nin
"Nâsih-ül-Kur'ân ve Mensûhuhü" ve "Kitâb-ül-ilel" adlı kitapları bilinen
eserleri arasındadır. Seksen cüzden fazla olan "Kitâb-ül-ilel"de hadîs âlimleri
ve kitap yazanlar hakkında bilgi vermektedir.
İbn-i Haccac'ın
rivâyet ettiği bir hadîs-i şerîfte Peygamber efendimiz (s.a.v.): "Seni
şüpheye düşüren şeyi bırak, şüpheye düşürmeyen şeye yönel." buyurdu.
KAYNAKLAR
1) Tezkiret-ül-huffâz cild-3, sh-944
2) Şezerât-üz-zeheb cild-3, sh-67
3) Mu'cem-ül-müellifîn cild-11, sh-310
4) Hediyyet-ül-ârifîn cild-2, sh-49
5) Tabakât-üş-Şâfiiyye cild-3, sh-178, 271, 486
|
