|
Hanefî
mezhebindeki hadîs ve fıkıh âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Muhammed bin Ahmed
bin Abdullah bin Abdülmecîd bin İsmâil bin Hâkim el-Mervezî el-Belhî'dir.
Künyesi, Ebü'l-Fadl olup, Hâkim lakabıyla meşhûr olmuştur.
İlim öğrenmek
için Horasan, Nişâbûr, Rey, Bağdâd, Kûfe ve daha başka yerlere seyahatler yaptı
ve çeşitli kitaplar te'lif etti. Buhara kadılığında ve daha sonra Horasan
emîrinin vezirliğinde bulundu. 344 (m. 955) târihinde Rebî-ül-âhır ayında şehîd
edildi.
Hâkim, Merv'de
Muhammed bin Ussâm bin Süheyl, Muhammed bin Hamdeveyh, Rey'de İbrâhim bin Yûsuf,
Bağdâd'da Haysem bin Halef, Kûfe'de Ali bin Ebî Abbâs Becilî, Mekke'de Mufaddal
bin Muhammed, Mısır'da Ahmed bin Süleymân el-Mısrî, Buhârâ'da Muhammed bin Sa'îd
en-Nevhâbâzî ve daha başka âlimlerden ilim öğrendi ve hadîs-i şerîf rivâyetinde
bulundu. Kendisinden de Ebû Abdullah el-Hâkim, Horasan emîri ve daha başka
âlimler ilim öğrenip, hadîs-i şerîf rivâyet ettiler.
O, hadîs-i
şerîf ilminde sika (sağlam, güvenilir), sadûk; ya'nî rivâyet ettiği hadîslerde
i'timâd edilir, altmış bin hadîs-i şerîfi ezbere bilen, çok ibâdet eden, halkın
sevgisini kazanmış, fazîlet, vera' ve takva sahibi bir âlimdir.
Sem'ânî şöyle
anlatıyor: Hâkim-i Şehîd, şehid olduğu günün sabahına kadar, kıldığı her
namazdan sonra "Yâ Rabbî! Bana şehîdliği nasîb eyle?" diye duâ ederdi. Son gece
gürültüler işitti. "Ne var, ne oluyor?" dedi. Dışarıdan: "Askerler toplanmışlar,
erzakın eksik verildiğini söyleyerek sizi suçluyorlar" dediler. "Yâ Rabbî! Beni
affeyle" dedi. Sonra bir berber çağırıp başını tıraş ettirdi, gusül abdesti aldı
ve güzel bir kefen giydi. Bütün gece sabaha kadar namaz kıldı. Sabahleyin
isyancılar etrafını sardılar. Sultan, toplanan isyancıların üzerine asker
gönderip, onları bu işten menetti. Sultânın askerleri ile isyancılar arasında
büyük bir vuruşma oldu. Neticede sultânın askerleri gâlib geldiler. Fakat Hâkim
bu arada, secdede iken şehîd edildi.
İbn-i Âbidin,
birinci cildin kırkyedinci sahifesinde: "Hanefî mezhebinin bilgileri, sonraki
âlimlere üç yoldan gelmiştir:
Birincisi,
(Usûl) haberleri olup, bunlara zahir haberler de denir. Bunlar, Hanefî
mezhebinin sahibi olan İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe'den ve talebesinden gelen
haberlerdir. Bu haberler, İmâm-ı Muham-med'in altı kitabı ile bildirilmektedir.
Bu altı kitab; (El-mebsût), (Ez-ziyâdât), (El-câmi-üs-sagîr),
(Es-siyer-üs-sagîr), (El-câmi-ül-kebîr), (Es-siyer-ül-kebîr) kitâplarıdır. Bu
kitapları İmâm-ı Muhammed'den güvenilir kimseler getirdiği için, (Zahir
haberler) denilmiştir. Usûl haberlerini ilk toplıyan Hâkim-i Şehîd (Muhammed bin
Muhammed)'dir. Bunun (Kâfi) kitabı meşhûrdur. Kâfi'nin şerhleri çoktur."
buyurmaktadır.
Hâkim-i
Şehîd'in yazmış olduğu eserler, ilimdeki üstünlüğünü ve olgunluğunu
göstermektedir. O-nun Kâfi ve Müntekâ adlı kitapları, İmâm-ı Muhammed'in
bildirdiği usûl bilgilerini toplayan iki meşhûr eserdir.
Kitaplarından
ba'zıları şunlardır: Kitâb-ül-Muhtasar, Kitâb-ül-Müntekâ, Kitâb-ül-Müstehlis,
Kitâb-ül-Kâfi, Kitâbüd-Dürer ve Gurer.
KAYNAKLAR
1) Tabakât-ül-fukaha sh-57
2) Miftâh-üs-se'âde cild-2, sh-282, 602
3) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh-32
4) Fevâid-ül-behiyye sh-185
5) Mu'cem-ül-müellifîn cild-11, sh-185
6) Tam
İlmihâl Se'âdet-i Ebediyye sh-121, 235, 1009, 1078, 1073
7) İbn-i
Âbidin cild-1, sh-47
|
