|
Hanefî filan, hadîs ve edebiyat âlimlerinden. İsmi, Ahmed bin İshâk bin Behlûl
bin Hassan bin Sinan et-Tenûhî'dir. Künyesi, Ebû Ca'ferî'dir. 231 (m. 845)
senesi Muharrem ayında Enbâr'da doğdu. Medînet-ül-Mensûr'da 20 sene kadılık
(hâkimlik) yaptı. 318 (m. 930) yılında bu vazifesinden ayrıldı ve aynı sene
Bağdâd'da vefât etti. Hadîs ve fıkıh başta olmak üzere, birçok ilimlerde derin
bir âlim olan Ahmed bin İshâk, önce babası İshâk bin Behlûl'den ilim öğrendi,
İbrâhîm bin Sa'îd el-Cevherî, Ebû Sa'îd el-Eşec, Ebû Hâşim er-Rifâî, Sa'îd bin
Yahyâ el-Emevî, Abdurrahmân bin Yûnus ve daha pek çok âlimden ilim tahsil edip,
hadîs-i şerîf rivâyetinde bulundu. Kendisinden de, Ebû Hasen el-Cerrâhî,
Muhammed bin İsmâil el-Verrâk, Ebû Hasen Dâre Kutnî, Ebû Hafs İbni Şâhîn ve daha
birçok âlim ilim alıp, hadîs-i şerîf rivâyetinde bulundu. Çok hadîs-i şerîf
ezberledi. Sik; (güvenilir), sağlam, zabtı kuvvetli bir râvi idi. Hanefî mezhebi
âlimlerinin ictihâdlarını iyi öğrendi. Hanefî mezhebi müctehidlerirden oldu.
Nahiv, lügat ilimlerinde âlim olan Ahmed bin İshâk et-Tenûhî Kûfeli nahvcilerin
görüşünde idi. Nahiv ilmine ait bir de eseri vardır. Eski Arab edebiyatındaki
şiirleri ezbere bilirdi. Aynı zamanda iyi Bir şâir olup, çok şiirleri vardı.
Hitâbeti çok güzeldi. En uygun kelimeleri seçer, çok açık konuşurdu.
Yazışmalarında çok fasîh (açık) bir ifâde kullanırdı. Konuşmaları gayet belîğ
olup, az sözle yüksek ma'nâları beyân ederdi.
Takva ve vera' sahibiydi. Haramlardan ve şüphelilerden çok sakınırdı. Kendisine
sorulan mes'eleler hakkında hüküm verirken çok adaletliydi. Halife
Muvaffak-billah tarafından Enbâr şehrine kadı (hâkim) ta'yin edildi. Âdil
hükümleriyle, dîne ve insanlara çok hizmet etti. Bu vazifeden ayrıldıktan sonra
tekrar kadı ta'yin edildi. Halife Mu'tedad-billah da kadılık vazifesi verdi.
Halife Muktefî zamanında, kadılık vazifesinden ayrıldı. Daha sonra tekrar
Medînet-ül-Mensûr'a kadı ta'yin edildi. Bundan başka şehir ve kasabalarda, da
kadılık yaptı. Verdiği âdil hükümlerle insanların huzur içinde yaşamalarına
ve-sîle oldu.
Ebû Ca'ferî Tenûhî'den, Behlûl bin İshâk, Kâdı Ahmed bin İshâk ve oğlu Muhammed,
Kâdı Dâvûd bin Heysem bin İshâk, Ebû Bekr Yûsuf bin Ya'kûb gibi birçok âlim ilim
öğrenip, hadîs-i şerîf rivâyetinde bulundu. Yetiştirdiği kıymetli âlimler
yanında, pek çok kitap da yazdı. Bunlardan ba'zıları şanlardır:
Kitâb-ün-nâsıh vel-mensûh, Kitâb-üd-duâ, Edeb-ül-kâdı âlâ mezhebi Ebî Hanîfe,
Kitâb-ün-nahvi âlâ mezâhib-il-Kûfîyyûn.
KAYNAKLAR
1)
Târîh-i Bağdâd cild-4, sh-30
2)
Şezerât-üz-zeheb cild-2, sh-276
3)
Mu'cem-ül-müellifîn cild-1, sh-160
4)
Keşf-üz-zünûn sh-46, 457, 1920
|
