|
Mâverâünnehr ulemâsından. Hadîs, târih ve Hanefî fıkıh âlimi. Künyesi, Ebû
Muhammed olup, ismi, Abdullah bin Muhammed bin Ya'kûb bin Hâris'dir. 258 (m.
872) yılında Buhara yakınlarında Sebzmûn köyünde doğdu. Bu yüzden Sebzmûnî,
Buhârî ve Kelebâzî nisbet edildi. Dedelerinden birine nisbetle de Hârisî
denildi. Üstâd lakabıyla tanındı. 340 (m. 952) yılında vefât etti. Üstâd
Abdullah Sebzmûnî, küçük yaştan itibaren Allahü teâlânın dinini öğrenmek ve
O'nun rızâsına uygun yaşayabilmek için, bütün gayretiyle çalıştı. Hocaları
arasında ilminden en çok istifâde ettiği âlim, Ebû Hafs-ı Sagîr diye meşhûr olan
Ebû Abdullah bin Ebî Hafs-ı Kebîr'di. Ondan başka, Muhammed bin Fadl Belhî, Fadl
bin Muhammed, Hüseyn bin Fadl Belhî, Muhammed bin Yezîd Kelebâzî, Abdullah bin
Vâsıl, Sehl bin Mütevekkil, Ali bin Hüseyn bin Cüneyd Rââ, Hâfız Mûsâ bin Hârûn
ve daha birçok âlimin ilminden istifâde edip, hadîs-i şerîf dinledi, ilim tahsil
etmek ve hadîs-i şerîf dinlemek için Horasan, Irak ve Hicaz'a seyahatlerde
bulundu. Fıkıh ilminde zamanının imâmı oldu. Allahü teâlânın dînine çok hizmet
etti. Ömrünü O'nun yoluna harcadı. Çok çalıştı. Zamanına kadar dînî mes'elelerde
yapılan bütün ictihâdları öğrendi. Verilen bütün fetvaları ezberledi. Hanefî
mezhebinde "mes'elede müctehid" olduğu bildirildi. Muhaddis Şah Veliyullah-ı
Dehlevî'ye göre, müntesib müctehid ile mezhebde müctehidlik arasında bulunan
ehl-i vücûhtan oldu. Dehlevî hazretleri onun, Şems-ül-Eimme Halvânî, Ebû Ali
Nesefî, Ebû Bekr Muhammed bin Fadl'la aynı tabakada olduğunu söyledi. Bu
zâtların hepsi, Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinin müracaat kaynağı oldu.
İmâm-ı a'zam hazretlerinin üstün vasıflarını çok güzel bir şekilde anlatan Üstâd
Abdullah'ın ilminden birçok kimseler istifâde etti. Bunlardan en meşhûru İbn-i
Mende'dir. İlim meclisinde hazır bulunan dörtyüz kâtibin, onun söylediklerini
yazdıkları meşhûrdur. Hanefî mezhebi âlimlerinin müracaat kaynağı olan pek
kıymetli eserler yazdı. Bunlardan İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe'nin (r.a.) hayatını
anlatan "Keşf-ül-âsâr-iş-şerîfe fî menâkıb-i Ebî Hanîfe" ve "Müsned-i Ebî
Hanîfe" adlı hadîs kitabı, onun bilinen eserleridir.
KAYNAKLAR
1)
Cevâkir-ül-mudiyye cild-1, sh-289
2)
Şezerât-üz-zeheb cild-2, sh-357
3)
Tezkiret-ül-huffâz cild-3, sh-854
4)
Mir'ât-ül-cinân cild-2, sh-331
5)
El-Fevâid-ül-behiyye sh-105
6)
Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh-445
7)
El-A'lâm cild-4, sh-120
8)
Mu'cem-ül-müellifîn cild-6, sh-145
|
