|
Sarf, nahiv,
lügat ve edebiyat âlimi. Sarf ilmini nahiv ilminden ayırarak, bu ilimde ilk
müstakil kitab yazan bu zâttır. Münazarada karşısına çıkan herkesi sustururdu.
Künyesi, Ebû Osman, ismi Bekir, babası ise Muhammed bin Osman'dır. İsminin
Bakiyye veya Adiyy olduğu da söylenir. Bir rivâyette, Esvedoğullarının azatlı
kölesi olup, sonradan Mazin kabilesinin Şeybânîler kolu mensûblarının arasına
karışmış olduğundan dolayı Mâzinî nisbet edildiği bildirilmektedir. Kendisine
nahvî, edîb, lügavî, arûzî nisbetleri de verilmiştir. Basra'da doğan Ebû Osman
el-Mâzinî, zamanın meşhûr nahiv çilerinden ders aldı. Nahiv ve edebiyatta
asrının en ileri geleni oldu. 248 (m. 862) senesinde Basra'da vefât etti. Vefât
târihi 230 veya 249 (m. 863) olduğu da söylenir.
El-Esmâî, Ebû
Ubeyde ve Ebû Zeyd'den nahiv öğrenip hadîs-i şerîf rivâyet eden Ebû Osman
el-Mâzinî, Cermî veya Ahfeş'ten ders aldı. Nahiv ilminde kendini iyice
yetiştirdikten sonra hocaları ile münazaralar yaptı. Sîbeveyh'in kitâb'ını
talebelerine ders olarak okuturdu.
Ebû
Osman Bekir bin Muhammed el-Mâzinî, mütehassıs olduğu sarf, nahiv ve lügat
ilimlerinde birçok talebe yetiştirdi. Fadl bin Muhammed el-Yezîdî, el-Müberrid,
Abdullah bin Ebî Sa'îd el-Verrâk bunlar arasındadır.
Talebelerinden
Müberrid anlatır: Zengin bir yahudi, Sîbeveyh'in meşhûr "Kitab"ını kendisine
öğretmesi karşılığında, Mâzinî'ye yüz altın vermeyi teklif etti. Mâzinî almadı.
"Bu kadar muhtaç, yaşlı ve fakîr olduğunuz hâlde neden bu teklifi reddettiniz?"
diye sorulduğunda, "O kitabta üçyüzden fazla âyet-i kerîme vardır. Bir yahudiye
onu okutarak, o bilgileri vermek istemedim" dedi. Aradan çok geçmeden zamanın
Abbasî halifesi Vâsık Billah, Mâzinî'yi Bağdâd'a çağırıp ba'zı şeyler sordu ve
bin altın hediye etti Allahü teâlâ yahudiye ilmini satmaması karşılığında, ona
bu parayı ihsan etmişti. Basra'ya. dönüşünde, "Biz Allahü teâlâya yüz altın
verdik (yahudinin yüz altınını geri çevirdik), o bize bin altın verdi" dedi.
Mâzinî için;
Müberrid "Sîbeveyh'ten sonra nahiv ilminde tektir" derken, Mısır kadısı Bekkâr
bin Kuteybe "Benim gördüğüm nahivcilerden yalnız Hayyan bin Hilâl ve Mâzinî,
fıkıh âlimlerine benzemektedir. Mâzinî, günahlardan çok sakınırdı" demektedir.
Mâzinî'ye
ilimden sorulduğunda "İlim fıkıhtır" derdi.
Mâzinî birçok
eser yazmış, sarf ve nahiv ilminde hizmetleri olmuştur. İlel-ün-nahv, Tefâsîr-i
kitâb-ı Sîbeveyh, Mâ yel-hanu fihi'l-âmme, el-Elf ve'l-lâm, et-Tasrîf, el-Aruz
ve'l-kavafi, ed-Dibâc fî câmi'-i kitâb-ı Sîbeveyh gibi kitapları onun bıraktığı
eserlerinden ba'zılarıdır. Bu kitapların hepsi de sahalarında mühim eserlerdir.
KAYNAKLAR
1) Vefeyât-ül-a'yân
cild-1, sh-283
2) Târîh-i
Bağdâd, cild-7, sh-93, 94
3) Bugyet-ül-vuât
sh-202, 203
4) Inbâh-ur-ruvât,
cild-1, sh-246247
5) Şezerât-üz-zeheb,
cild-2, sh-113
6) Mu'cem-ül-müellifîn,
cild-3, sh-71
7) Mr'ât-ül-cinân,
cild-2, sh-109, 111
8) El-Bidâye
ve'n-nihâye, cild-10, sh-352, 353
9) Kâmil
fi't-târih, cild-7, sh-34, 35
10)
Miftâh-üs-se'âde cild-1, sh-132
11)
Brockelman: Sup, cild-1, sh-168
|
