5

5 NAMAZLA İLGİLİ KONULAR

1 Namazı bozan şeyler

Namazı bozan şeyler altmış sekiz olup şunlardır:

(1) Yanlışlıkla veya

(2) unutarak da olsa (herhangi bir) sözü söylemek,

(3) Bizim sözlerimize benzeyen duada bulunmak

(4) Unutarak da olsa selâm vermek ve

(5) (Verilen selâma) sözle veya

(6) Musafahayla karşılık vermek,

(7) (Namazla ilgili olmaksızın) fazlaca hareketler yapmak,

(8) Göğsü kıbleden çevirmek,

(9) Az da olsa ağıza dışarıdan bir şey (alıp) yemek,

(10) Dişlerin arasında bulunan nohut büyüklüğündeki bir şeyi yemek,

(11) (Aynı şekilde dışarıdan) bir şey içmek,

(12) Özürsüz olarak öksürmek,

(13) "Uf demek,

(14) İnlemek ve

(15) "Âh" demek,

(16) Cennet veya cehennemin anılmasından değil de bir acı veya

(17) Musibetten dolayı yüksek sesle ağlamak,

(18) Aksırana "yerhamukellah" diye karşılık îfsâd ve fesâd aynı kökten gelmekte olup lügat itibariyle fesad, (uygunluk ve düzgünlük manasına gelen) salâhın zıddıdır. Hanefî fikıh ulemasına göre ise ibadetler konusunda butlan (geçersizlik) ile aynı manaya gelir. Bu namaz, bu hac, bu oruç batıldır, denildiği gibi fâsiddir de denir. Ama muamelât konularında durum daha farklı olup bâtıl ile fâsîd burada ayrı ayrı değerlendirilir. Bir misâl vermek gerekirse:

Mülkiyeti size âit, murdar olmayan aynî bir şey sattınız diyelim, müşteriye de herhangi bir şart ileri sürmediniz... Böyle bir satış doğrudur.

(Öte yandan) meselâ, size âit bir evi sattınız ve müşteriye de (bu evi) kendinize kiralamasını şart koştunuz... Aslında böyle bir satış meşrudur, ama koşulan şart meşru değildir, dolayısıyla bu satış fâsiddir.

Farz edelim ki, ölü bir hayvan sattınız... Bu satış, temelinden gayri meşru ve bâtıldır

Bu (Örnekler)den de anlaşılmıştır ki, muamelât konusunda fâsid: Esas itibariyle meşru iken, vasıf (biçim) itibariyle bozuk olan şeye denir. Bâtıl ise; muamelâtta hem asıl, hem de vasıf itibariyle meşru ve uygun olmayan şeydir.

(19) (Allahü teâlâ'nın) benzeri (olup olmadığı) hakkında bilgi almak isteyen kimseye "Lâ ilahe illallah=Allah'tan başka ilâh yoktur" diye cevap vermek,

(20) Kötü bir habere karşılık: "İnnâ lillâhi ve innâ ileyhi râciûn" demek,

(21) Sevindirici bir ha bere: "el-Hamdülillah" demek,

(22) Beğendiği (ve tuhaf bulduğu bir şeye: "Lâ ilahe illallah" veya "Sübhanallah" demek,

(23) (Kitap ve benzeri bir şey isteyene) "Yâ Yahya huzi'l-kitâbe Yahyâ kitap al" gibi cevap mâhiyetinde söylenen her şey;

(24) Teyemmümlünün suyu görmesi,

(25) Mest üzerine mesh eden kimsenin mesh müddetinin sona ermesi,

(26) Mestin (ayaktan) çıkarılması,

(27 (Okuma yazma bilmeyen) ümmînin bir âyet öğrenmesi,

(28) Çıplak olanın örtünecek bir şey bulması,

(29) İmâ ile namaz kılanın rükn ve secde etmeye gücü yeter hâle gelmesi,

(30) Tertip sahibinin geçirdiği bir namazı hatırlaması,

(31) (İmamın) kendi yerine imamlığı uygun olmayan birini geçirmesi,

(32) Sabah (namazım kılarken) güneşin doğması,

(33) Bayram namazlarını kılarken güneşin zeval (çizgisin)e gelmesi

(34) Cuma namazım kılarken ikindi vaktinin girmesi,

(35) İyileşen yaranın sargısının düşmesi,

(36) Özürlünün özrünün sona ermesi,

(37) Kendi isteğiyle veya

(38) Başka bir sebeple (namaz kılanın) abdestinin bozulması,

(39) Bayılma,

(40) Delirme

(41) Bakma sebebiyle veya ihtilâm olmak suretiyle cünüp olmak;

(42) İmamın kadınlar için de niyet ettiği (rükûlu ve secdeli) mutlak1 bir namazda perdesiz olarak aynı mahalde, arzu uyandıran bir kadınla, (aynı imamın ardında) müşterek iftitah tekbiri alarak, aynı hizada bulunmak;

(43) Abdesti bozulan kimsenin, avret mahallinin -kadının abdest için kollarını açması gibi bir mecburiyetten dolayı da olsa- açılması;

(44) (Abdesti bozulan kimsenin) abdest almaya giderken ve gelirken (Kur'an) okuması,

(45) Abdesti bozulduktan sonra bir rükün edâ edecek kadar uyanık olarak beklemesi,

(46) (Abdesti bozulan kimsenin) yakınındaki suyu bırakıp (daha ötedeki) bir başka suya gitmesi,

(47) Abdestinin bozulduğu zannıyla namaz kılan kimsenin camiden çıkması ve

(48) Yine aynı sebeple cami dışında saflardan (öne) geçmesi;

(49) (Namaz kılan kimsenin) camiden çıkmamış olsa dahi abdestsiz olduğunu zannederek veya

(50) Mesh müddetinin bittiğini yahut

(51) Üzerinde geçmiş bir namaz yahut pislik bulunduğunu zannederek yerinden ayrılması;

(52) İhtilâftan kurtulmak için en iyisi (namazı) yeniden kılmaktır;

(53) (Kendi) imamından başkasına (unuttuğunu) hatırlatmak,

(54) Kılınmakta olan namazdan başka bir namaza geçmek için tekbir alınması, [bütün bu zikrolunanların, (namazların) sonunda teşehhüd miktarı oturmadan evvel meydana gelmesi halinde namaz bozulur.]

Mutlak namaz, rükûlu, secdeli namazlar olup, bu ifadeyle cenaze namazı istisna edilmiş oluyor ki, cenaze namazında (kadınla) aynı hizada bulunmak namazı bozmaz.

(55) Tekbirlerdeki (Allahü kelimesinin başındaki) hemzeyi uzatmak,

(56) Ezberinde bulunmayan şeyi Mushaftan okumak,

(57) Avret mahalli açık iken veya üzerinde (namaza) mâni olan bir pislikle (namazın rükünlerinden) bir rükün eda etmek veya

(58) Eda edebilecek kadar bir zamanın geçmesi;

(59) (İmama) uyan kimsenin, imamdan evvel ve ondan ayrı bir rükün eda etmesi,

(60) (Cemaatle kılınan) namaza sonradan yetişen kimsenin sehiv secdesinde imama uyması,

(61) Oturduktan sonra (yapmadığını), hatırladığı aslî secdeyi yaptıktan sonra yeniden son oturuşu eda etmemek, (62) uykulu olarak yerine getirilen bir rüknün yeniden ed edilmemesi,

(63) Namaza sonradan yetişen kimsenin uyduğu imamın, kahkahayla gülmesi ve

(64) Son oturuştan sonra imamın kasden abdestini bozması;

(65) İkili olmayan (dört rek'atlı) namazlarda, seferi (yolcu) olduğunu zannederek,

(66) Yahut cuma (namazı) zannıyla,

(67) Yahut yatsı namazını teravih zannederek,

(68) Yahut da İslâm'a yeni girmiş olduğundan kıldığı farz, namazını iki rek'atlı zannederek iki rek'atın sonunda selâm vermek.

2 Namazı Bozmayan Şeyler

(1) Namaz kılan kimse bir yazıya bakıp anlasa,

(2) Yahut fazla bir hareket yapmadan dişlerinin ar asındaki nohuttan küçük bir şeyi yese,

(3) Yahut secde ettiği yerden bir kimse geçse namaz bozulmaz; ama geçen kimse günahkâr olur.

(4) Şu (aşağıdaki davranış) ile (kocaya) dönüş tescil edilse bile boşadığı bir kadının (yahut yabancı bir kadının) fercine şehvetle bakmak namazı bozmaz.

3 Namazın Mekruhları

Namaz kılan kimseye mekruh olan şeyler yetmiş yedi onlardır:

(1) Elbisesiyle ve

(2) Vücuduyla oynamak gibi,

(3) Vâcip veya

(4) Sünneti bile bile terketmek;

(5) Küçük (çakıl) taşlarını gidermek, bir kereye mahsus olmak üzere secde için mekruh değildir

(6) Parmakları çıtlatmak ve

(7) Bunları birbirine geçirmek,

(8) Elleri böğürlere koymak,

(9) Boynu çevirmek,

(10) (Mak’adı yere koyup dizleri dikerek göğüste birleştirmek ve elleri de yere koymak suretiyle) köpek oturuşu gibi oturmak,

(11) Kolları yere yatırmak,

(12) Kolları sıvamak,

(13) Gömlek giyme imkânına sahipken (giymeyip sadece) pantolonla namaz kılmak,

(14) İşaretle selâm almak,

(15) Özürsüz olarak (namazda) bağdaş kurmak;

(16) Saçlarını (arkaya veya tepesine) bağlamak,

(17) Başın çevresine mendil bağlayıp ortasını açık bırakmak,

(18) Elbiseyi önden veya arkadan yukarı çekmek,

(19) Elbiseyi başına ve omuzlarına yahut sadece omuzlarına koyup yanlarını birleştirmeden aşağı salıvermek,

(20) Ellerin dışarı çıkmasına imkân vermeyen bir elbiseye bürünmek,

(21) Elbiseyi sağ koltuğunun altına alıp iki tarafını sol omzuna atmak;

(22) Okumayı (kıraati), kıyam (ayak)da değil de, başka bir halde iken yapmak,

(23) Nafile (ve sünnet)lerde birinci rek'atı uzun tutmak,

(24) Diğer bütün namazlarda ise ikinci rek'atı birinciden uzun tutmak,

(25) Farzların bir| rek’atında (okuduğu) sureyi tekrarlamak,

(26) (Bir önceki rek'atta); okuduğu surenin üstündeki bir sûreyi okumak,

(27) (Bir evvelki rek'atta okuduğu sûreden sonraki sûreyi atlayıp öbür rek'atta bir sonrakini okumak suretiyle) iki rek'atta sûreler arasını açmak,

(28) Hoş bir kokuyu koklamak,

(29) Elbiseyle veya

(30) Bir yelpaze ile bir veya iki kez serinlenmek,

(31) Secdede veya diğer yerlerde ellerin veya

(32) Ayakların kıbleden (başka tarafa) çevrilmesi,

(33) Rükûda ellerin dizlere konulmaması,

(34) Esnemek,

(35) Gözleri kapatmak,

(36) Gözleri göğe (yukarı) doğru kaldırmak,

(37) (Göğsü çıkarıp elleri uzatmak suretiyle) gerinmek,

(38) Az (sayılacak) bir hareket yapmak,

(39) Bit tutmak ve

(40) Öldürmek,

(41) Burun ve

(42) Ağzı kapatmak,

(43) Ağza, usulüne uygun tarzda okumaya engel olacak bir şey koymak;

(44) Sarığın sargısı üzerine ve

(45) Resim üzerine secde etmek,

(46) Burnunda herhangi bir özrü yok iken sadece alnı ile secde etmek;

(47) Namazı yol üstünde,

(48) Hamamda,

(49) Tuvalette,

(50) Mezarlıkta,

(51) Rızasını almadan bir başkasının arazisinde,

(53) Pisliğe yakın bir yerde kılmak;

(53) Büyük ve

(54) Küçük abdestlerden biri sıkıştırır bir halde

(55) Yahut yellenecek bir halde iken namaz kılmak;

(56) Vaktin çıkması veya cemaati kaçırmaktan korkulmadığı takdirde, mani olmayan bir pislikle namaz kılmak, [aksi halde namazı kesmek menduptur].

(57) (Kirli- paslı) iş elbisesiyle namaz kılmak,

(58) Baş açık namaz kılmak, [tazarrû ve tezellül (kendini âciz göstermek) maksadıyla baş açık kılman namaz bu mümkün dışındadır],

(59) Sevdiği yemek hazırken ve

(60) Kalbi meşgul edecek ve huşûu bozacak olan şeyler karşısında namaz kılmak,

(61) Âyet ve

(62) (Okunan) tesbihâtı elle saymak;

(63) Namın mihrapta,

(64) Bir yerde veya

(65) Bir arazide tek başına durması,

(66) Safta aralık (boş yer) varken safin gerisine durmak,

(67) Üzeri resimli elbise giymek;

(68) (Namaz kılanın) başımın üst tarafında veya

(69) Arkasında,

(70) Önünde veya

(71) (Yanlardan) azasında resim bulunmak; ancak resim küçük veya başı kesik olur yahut resim cansız bir şeye ait bulunursa mekruh olmaz;

(72) Önünde yahut

(73) İçinde kor ateş bulunan tandır veya

(74) Uyuyan insanlar bulunması,

(75) Kendisine bir zararı olmayan alandaki toprağı namazda iken silmek,

(76) (Fatiha'nın dışında) tir sûre tayin edip ondan başkasını okumamak; ancak bu sureyi :olayına geldiği ve Peygamber (aleyhissalâtü ves-selam) okuduğu için teberrüken okursa mekruh olmaz;

(77) Önünden geçilmesi muhtemel iken namaz için sütre (siper) edinmemek.

4 Namaz İçin Sütre (Siper) Edinmek ve Namaz Kılanın Önünden Geçenlere Engel Olmak

(Namaz kılan bir kimsenin) parmak kalınlığında, bir zira' yanıt daha fazla kalınlıktaki bir sütreyi (siperi önüne) dikmesi müstehabtır. Sütreye yakın durmak, onu tamamen karşısına almayıp kaşlarından birinin hizasına dikmek sünnettir.

Dikecek bir şey bulunamazsa uzununa bir çizgi çizilir. Bir kısmı, hilâl şeklinde enine (bir çizgi çizilmelidir) dediler. (Aslında) önünden geçene mâni olmaya kalkışmamak müstehabtır. İşaret veya teşbih söyleyerek geçene engel olunmasına cevaz verildi. (Geçene engel olmak için bu zikrolunan şeylerin) ikisini birlikte kullanmak mekruhtur. (Erkekler namazda okurlarken) seslerini yükselterek, (kadınlar da) işaretle veya sağ elinin parmaklarıyla sol elinin üzerine vurmak suretiyle önlerinden geçene mâni olurlar. Kadınlar, fitneye sebep olacağı için, seslerini yükseltmezler. (Namaz kılanın önünden) geçen kimseye fiilî müdâhaleyle engel olunmamalıdır. Bu (konudaki) hadis-i şerif, (İslâm'ın ilk zamanlarında) fiilen müdâhale etmek vardı ve namaza aykırı davranışlar mubahtı, (fakat şimdi) bunun hükmü kaldırılmıştır

5 Namaz Kılanlara Mekruh Olmayan Şeyler

(1) Beline (kuşak) bağlamak,

(2) Hareketi meşgul etmediği takdirde kılıç kuşanmak,

(3) Tercih edilen görüşe göre ellerini feracesine ve feracesinin (elleri çıkarmak için bırakılan) yarıklarına sokmak;

(4) Mushafa veya askıda bulunan kılıca, oturan ve konuşmakta olan birinin sırtına, muma veya kandile karşı durmak ki, doğrusu da budur;

(5) Üzerindeki resimlere secde etmemek şartıyla resimli bir yaygı üzerine secde etmek;

(6) Zarar vereceğinden korktuğu yılan ve akrebi, birkaç darbeyle ve (yönünü) kıbleden ayırma pahasına da olsa öldürmek ki, en doğrusu da budur.

(7) Vücuda yapışmasın diye rükûda elbiseyi hareket ettirmek,

(8) Namazdan ayrıldıktan sonra alındaki toprak veya otu silmenin bir zararı yoktur. Eğer zarar veriyor ve namazda meşgul ediyorsa namazdan ayrılmadan da (alındaki toprak veya otlar) giderilebilir.

(9) Yüzünü çevirmeden göz ucuyla bakmak, (yerin sertliğini hissetmek şartıyla) yatak, kilim ve keçe üzerinde namaz kılınabilir; en iyisi yerde ve yerden çıkan şeyler üzerinde namaz kılmaktır.

(10) Nafile namazların her iki rek’atında aynı sûreyi okumanın bir sakıncası yoktur.

6 Namazı Yarıda Kesmeyi Gerektiren ve Benzeri Şeylerle ilgili Hususlar

(1) Darda kalan bir kimseye yardım için namazı kesmek gerekir.

(2) Ana-babadan birinin çağırmasıyla namaz bozulmaz.

(3) Başkasına ait de olsa bir dirheme muadil (para veya mal gibi) bir şeyin çalınması durumunda,

(4) Kurdun koyuna saldırması veya bir âmânın kuyu ve benzeri bir yere düşmesi endişesinden dolayı ve

(5) Ebenin, çocuğun ölümünden korkması halinde namaz yarıda kesilir. Ölüm korkusu yoksa bile, ebenin namazı tehir edip kazaya bırakması ve) çocuğu karşılamasında bir sakınca yoktur.

(6) Yolcu da öyle; hırsızlardan, yol kesicilerden korktuğu takdirde vaktin namazını tehir edebilir.

7 Namaz Kılmayanlarla İlgili Hüküm

Namazı bilebile ve tembellikle terk eden bir kimse şiddetle ve kan çıkıncaya kadar dövülür ve namaz kılıncaya kadar hapsolunur. Ramazan orucunu tutmayan kimse de (tıpkı) böyle (bir cezaya çarptırılır), ama bunlar öldürülmezler. Ne var ki, namaz veya oruçtan birinin (farziyetini) inkâr ettikleri veya hafife aldıkları takdirde öldürülürler.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Fesadın (bozulmanın) lügat ve ıstılah manası nedir? Fesad ve bı ibâdetlerde ve muamelâtta aynı manaya mı gelir? Bunu bir örnekle açıklayınız.

Namazı bozanlardan on şey söyleyiniz.

"Namazı bozan şeylerden biri de imamlık yapması uygun olmayan birinin imamın yerine geçirilmesidir sözüyle ne söylenilmek isteniyor?

İhtilâm olmak suretiyle cünüp olmak hangi sebepte namazı bozar? Uyku hâlinin dışında ihtilam olmak mümkün değilken niçin sadece uykuyu zikretmekle yetinilmemiştir.

Hangi hal ve şartlarda aynı hizada bulunmak namazı bozar?

Namaz kılmakta olan kimsenin kendi imamına ve bir başkasına hatırlatmada bulunması hususunu delil getirerek söyleyiniz.

Namazı bozmayan üç şey söyleyiniz.

Mekruh olan bir davranışta bulunarak kılınan namazla İlgili hüküm nedir? (Böyle bir) namazın iadesi ne zaman vacip, ne zaman menduptur.

Namazda çakıl taşlarını gidermenin hükmü ve bununla ilgili delil nedir?

Ellerin böğürlere konulmasını, köpek oturuşunu, dirseklerin yere konulmasını, saçların toplanıp bağlanmasını anlatınız.

Başın etrafını sarıp ortasını açık bırakmayı, elbiseyi başın üstüne ve omuzlarına alıp uçlarını aşağı sarkıtmayı açıklayınız, namazda bu davranışların hükmü ve bunların her biriyle ilgili delil nedir?

Namazda sûreleri hangi sıraya göre okumak sünnettir? İkinci rek'atta, birinci rek'atta okuduğu sûrenin üstündeki sûreyi okumanın hükmü nedir? "Sûrenin üstü" ne demektir?

Namaz kılan kimsenin sütre (siper) edinmesi ne demektir? Bunun hükmü ve delili nedir? (Namaz kılanlar) sütrenin ne tarafına dururlar? Sütre edinilemezse ne yapılmalıdır? Namaz kılan kimsenin önünden geçen kişiye mâni olmasının hükmü nedir? Mâni olmak istendiğinde erkekler nasıl, kadınlar nasıl mâni olurlar?

Namaz kılanın, önünden geçen kimseye fiilen müdahale ederek engel olması uygun mu? Fiilî müdahaleyle engel olmanın caiz olduğunu gösteren hadis-i şerif nasıl tevil olunur?

Namaz kılan kimsenin akrep, yılan ve benzeri şeyler öldürmesiyle ilgili hükmü teferruatıyla açıklayınız. Bu husustaki ihtilâfı belirtiniz.

Nerelerde namazı mutlaka kesmek gerekir, namazı kesmenin caiz olduğu| yerler nerelerdir?

Namazı terk edenlerle ilgili hüküm nedir?