4

4 İMAMLIK

1 İmamlık

İmamlık yapmak, ezan okumaktan (derece itibariyle) daha üstündür. Cemaatle namaz kılmak, özürsüz ve hür erkekler için sünnettir.

2 İmamlığın Sıhhatinin Şartları

Sağlığı yerinde olan erkekler için imamlığın sahih (ve doğru) olmasının şartlan altıdır:

1) Müslüman olmak,

2) Erginlik çağında bulunmak,

3) Akıllı olmak,

4) Erkek olmak,

5) (Namaza yetecek kadar Kur'an'dan (âyet) oku(yabil)mek;

6) İmamın, sürekli burun kanaması, (konuşurken "fe" veya "te" harflerini tekrarlamak, pelteklik gibi özürlerden uzak bulunmasının yanı sıra, temizlik ve avret mahallinin örtülmesi gibi (her türlü) şartın (kendisinde) mevcut bulunması.

3 İmama Uymanın Sıhhatinin (Doğruluğunun) Şartları

İmama uymanın sahih olmasının şartları on dörttür:

(1) (İmama) uyarak namaz kılacak kimsenin imama uymaya niyet edip onunla birlikte tekbir alması;

(2) [Kendilerine kadınların da uyabilmesi için erkeklerin imamlığa niyet etmeleri şarttır.]

(3) İmamın topuklarının kendisine uyanlardan Önde olması ve

(4) İmamın durumunun cemaatinkinden (meselâ imamın nafile kılıp cemaatin farz kılması gibi) daha düşük bir mertebede bulunmaması,

(5) İmamın, cemaatin kıldığı farzdan başka bir farz kılıyor olmaması;

(6) dört rek'atlı (farz)larda mukîm olan kimsenin, seferi (yolcu) olanlara imam olmaması ve

(7) (cemaatle kılman bir namaza) sonradan iştirak etmiş(lerden) olmaması,

(8) İmamla (erkeklerden oluşan) cemaat arasında kadınların saf tutmuş olmamaları,

(9) İmam ile cemaat arasında, kayık (vs. gibi şey)lerin gelip geçebileceği bir ırmak, araba1 (vs. gibi şey)lerin gelip geçeceği bir yol bulunmaması,

(10) İmamın (rükünler arasındaki) geçişlerinin birbirinden ayırt edilmesini engelleyecek (herhangi) bir duvarın bulunmaması, [eğer imam(ın okudukları rahatça) duyulabiliyor veya (hareketleri) görülebiliyorsa, (bu durumda imama) uyulabilir ki, doğrusu da budur

Nitekim Efendimiz (aleyhissalâtü ves-selam): "Kendisiyle imam arasında, ırmak, yol yahut kadınlardan meydana gelmiş bir saf bulunan kimselerin namazı olmaz" buyurmuştur. Burada ırmakla, kayık vs. gibi şeylerin; yol ile de araba vs. gibi şeylerin gelip geçebileceği yerler kastedilmektedir. Kayık ve arabanın bilfiil geçmesi şart değildir.

(11) İmam binekte, (ona) uyanlar yaya olmamalı,

(12) yahut imam, binek (hayvanın)dan başka bir binekte bulunmamalı;

(13) İmam bir gemide, (ona) uyanlar yanında bulunmayan bir başka gemide olmamalı;

(14), Cemaatin, kan çıktığı ve kustuğu halde imamlarının yeniden abdest almamış olduğu hakkında ki, bu, onların namazlarını bozucudur- bir kanaate sahip bulunmamaları.

4 Üstün Haldeki Birinin Daha Düşük Halde Olan Bir Kimseye Uyması

Abdestli bir kimse teyemmümlüye; uzuvlarını yıkayan mesh eden kişiye; ayaktaki oturana ve kambur bir kimseye; îmâ ile kılan, kendisi gibi birine; nafile kılan farz kılana uyabilir.

İmamın namazının bozulduğu anlaşıldığında iade etmelidir.

İmam, mümkün mertebe cemaate namazlarını iade etmelerini bildirmelidir ki, tercih edilen görüş de budur.

5 Cemaate Gelmemeyi Mazur Gösterecek Haller

On sekiz şey, cemaate gelmemeyi mazur gösterir:

(1) Yağmur,

(2) Soğuk

(3) Korku,

(4) Karanlık,

(5) Hapis,

(6) Körlük,

(7) Felçli olmak,

(8) El ve ayak kesikliği,

(9) Hastalık

(10) Yürümeye engel olan dizlerdeki dermansızlık,

(11) Çamur,

(12) Kötürüm halde bulunmak,

(13) Yaşlılık,

(14) Cemaate gitmekle müzakere ettiği fıkıh dersini kaçırma (endişe)si,

(15) Canın çekeceği bir yemeğin hazır bulunması,

(16) Yola çıkmaya niyetlenme.

(17) Bir hastayla ilgileniyor olmak,

(18) Gündüz değil de geceleyin şiddetli rüzgâr esmesi.

Geçerli bir özür sebebiyle cemaatten geri kalanlara da cemaat sevabı verilir.

6 İmamlığa Liyâkat

(Namaz için) hazır bulunanlar arasında ev sahibi, (namaz kıldırmakla) vazifeli veya (idarî) yetkiye sahip herhangi bir kimse bulunmadığı takdirde, (bunlar arasında şer'î hükümleri) en çok bilenler imamlığa daha lâyıktır. (Bunlardan) sonra en çok (Kur'ân ezberinde olan ve) okuyanlar, sonra (şüphelilerden) en çok sakınanlar, sonra (aralarında) daha yaşlı olanlar, sonra (içlerinde) ahlâkı daha güzel olanlar, sonra daha güzel yüzlü olanlar, sonra soy ve sülâlece (diğerlerinden) daha (asıl ve daha) şerefli olanlar, sonra sesi daha güzel olanlar ve nihayet elbisesi daha temiz olanlar imamlığa diğerlerinden daha lâyıktır.

Eğer bütün bunlarda eşitseler (imamlığı İrimin yapacağını tespit için) kur'a çekilir, yahut (imamı) cemaat seçer. Şayet bu hususta ihtilâfa düşülürse, çoğunluğun seçtiği kabul edilir. (Aralarından) daha iyisini öne geçirmedikleri takdirde iyi bir şey yapmamış olurlar.

7 İmamlık Yapması Mekruh Olan Kimseler

(1) Kölenin,

(2) Âmânın,

(3) Araplardan (olsun, diğer milletlerden olsun câhil) çöl insanının,

(4) Zina sonucu doğmuş bulunan (kimsen)in,

(5) Cahilin,

(6) (Dine önem vermeyen) fâsıkın ve bid'atçı (dinde olmayan şeyleri dine sokan)ların imamlık yapmaları mekruhtur.

Namazı uzatmak, çıplakların ve kadınların cemaat olması mekruhtur. (Kadınlar) cemaat oldukları takdirde, tıpkı çıplakların imamı gibi, (onların) imamları (da) ortalarında durur.

8 (İmama Göre) Cemaatın Yeri

(İmama) bir kişi (uyacaksa) imamın sağına, fazlası arkasına durur.

9 Namazda Safların Düzeni

(En önde) erkekler saf tutarlar, bunların arkasına çocuklar, sonra çift cinsiyetliler ve en son kadınlar saf tutarlar.

10 Cemaatın İmama Uyup Uymayacağı Haller

(1) Cemaat henüz "et-tahiyyâtü"yü bitirmeden imam selâm verirse, cemaat ettahıyyâtı tamamlamalı,

(2) Rükû ve secdelerde üç kere teşbih söylemeden imam başını kaldırsa cemaat imama uymalıdır.

(3) İmam, unutarak fazladan bir secde yapsa veya son oturuştan sonra sehven ayağa kalksa kendisine uyulmaz. Eğer (imam, sehven kılmak üzere kalktığı rek'ata devam eder ve bunu secdeyle) tescil ederse, cemaat (imamı beklemeden) selâm verir.

(4) İmam eğer son oturuştan önce unutarak ayağa kalkarsa cemaat bekler; imamın fazladan kılmaya kalktığı rek'atım secdesini 'henüz yapmadan cemaat selâm verirse (kıldıkları) farz(namaz)ları bozulur.

(5) İmamın teşehhüd miktarı oturmasından sonra ve onun selâmını beklemeden cemaatin selâm vermesi mekruhtur.

11 Farzlardan Sonra Yapılan Dua, Zikir ve Tesbihat

Farzdan hemen sonra (varsa) sünnetti kılmay)a kalkmak sünnettir. Şemsü'l-Eimme el-Hulvânî: "Farzla sünnet arasında dua okumanın bir sakıncası yoktur" demiştir. İmamın farzdan sonra, sünnet kılmak için sol tarafa çekilmesi ve daha sonra da insanlara dönmesi müstehabdır.

(İmam ve cemaat namazdan sonra) üç kere istiğfar ederler; Âyet el-kürsî'yi, Muavvizeteyn'i, okurlar ve otuz üç kere (sübha-nallah diyerek) teşbih getirirler, aynı şekilde (otuz üç kere elhamdülillah diyerek) Allah'a hamd eder ve (otuz üç kere Allâhü ekber diyerek) Allah'ı tekbir ederler. Sonra da: "Lâ ilahe illallahü vahdehû lâ şerike leh, lehü'l-mülkü ve lehü'l-hamdü ve hüve ala külli şey'in kadir derler. En sonunda da ellerini kaldırıp hem kendileri, hem de Müslümanlar için dua edip ellerini yüzlerine sürerler.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

İmamlık nedir, cemaat ve cemaatle namazın hükmü nedir? Âlimlerin, imamlıkla ilgili görüşlerini söyleyin.

İmamlığın (fazilet yönünden) derecesi nedir? İmamlığın sıhhatinin (doğruluğunun) şartı nedir?

Daima burnu kanayanlar ve konuşurlarken "fe" veya "te"yi tekrar edenler ve peltek konuşanlarla ilgili hükümler nelerdir? İmama uymanın sıhhatinin şartları nelerdir?

Kendisine uyanların namazlarının sahih olabilmesi için hangi hallerde imamlığa niyet etmelidir.

İmamla cemaatin arasında vasıta geçebilecek bir yol bulunması halinde (imama) uyanların namazlarının bozulacağına delil nedir?

Üstün bir halde bulunanların kendilerinden daha düşük bir halde bulunan kimselere uymaları doğru olur mu? Buna üç misal getiriniz.

İmamın namazının bozulduğu anlaşılınca, ona uyanlar ne yaparlar? Cemaate gelmemeyi mazur gösterecek beş şey söyleyin.

Canının çektiği bir yemeğin hazır bulunması halinde namaz kılan bir kimse cemaate gitmekten neden mazurdur?

Herhangi bir Özürden dolayı cemaate gidemeyenlerle ilgili hükümler nelerdir?

İmamlık yapmak, insanlar arasında en çok kimlerin hakkıdır? İki veya daha fazla kimselerin imamlığa liyâkat yönünden eşit olmaları halinde bunlar arasında nasıl bir tercih yapılacaktır?

İmamlık yapması mekruh olanlar kimlerdir? İmama tek bir kişi uyarsa nereye, iki kişi uyarsa nereye duracaklardır?

İmama uyanların bir kısmı erkek, bir kısmı kadın, bir kısmı çocuk ve bir kısmı da çift cinsiyeti! olmaları halinde nasıl bir saf tutmaları gerekir?

(İmama) uyan kimse henüz et-tahıyyatü'yü bitirmeden imam selâm verirse durum ne olur? İmam teşehhüd miktarı oturmadan, fazladan bir rek'at için kalkarsa durum ne olur?

(İmama) uyan kimsenin, imamdan Önce selâm vermesi halinde durum ne olur?