BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

19- Hesabın İsbatı Bâbı

7406- Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe İle Alî b. Hucur hep birden İsmail'den rivâyet ettiler. Ebû Bekr dedi ki: Bize İlmû Uleyye, Eyyûb’dan , o da Abdullah b. Ebî Mûleyke'den, o da Âişe'den naklen rivâyet etti. Şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Kıyâmet gününde her kim hesaba çekilirse azab olunacaktır.» buyurdular. Ben:

— Allah (azze ve celle):

"Sonra kolaycacık hesaba çekilecek." Sûre-i İnşikak, âyet: 8 buyurmamış mıdır? dedim. Bunun üzerine:

«O hesab değildir. O ancak arzdır. Kıyâmet gününde hesabda münakaşa edilen azab görecektir.» buyurdular.

7407- Bana Ebû'r-Rabi' El-Atekî ile Ebû Kâmil rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bîze Hammad b. Zeyd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Eyyûb bu isnadla bu hadîsin mislini rivâyet etti.

7408- Bana Abdurrahman b. Bişr b. Hakem El-Addî de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Yahya (yani; İbn Said El-Kattân) rivâyet etti.

(Dedi ki) ; Bize Ebû Yûnus El-Kuşeyrî rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İbn Ebî Müleyke, Kaâsım'dan, o da Âişe'den, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'den naklen rivâyet etti. Şöyle buyrudular:

«Hesaba çekilen hiç bir kimse yoktur kir helâk olmasın.» Ben: — Ya Resûlallah! Allah, kolaycacık hesaba çekilecek buyurmuyor mu? dedim.

«O arzdır. Lâkin hesabta münakaşa edilen helâk olmuştur.» buyurdular.

7409- Bana yine Abdurrahman b. Bişr rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Yahya (bu zat Kattan'dır), Osman b. Esved'den, o da İbn Ebî Müleyke’den, o da Âişe'den, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'den naklen rivâyet etti. (Şöyle buyurmuşlar):

«Her kim hesabta münakaşa edilirse helâk olmuştur.»

Sonra râvi, Ebû Yûnus'un hadîsi gibi anlatmıştır.

Bu hadîsi Buhârî «Kitâbu-ilim», «Kitâbu't-Tefsir» ve «Kitabu’r-Rikâk»'da; Nesâî «Kitâbu't-Tefsir»'de muhtelif râvilerden tahric etmişlerdir.

Hesab münakaşasından murad; kulun bütün amellerini sayıp dökmektir. Kâdî Iyâz'ın beyânına göre «azab olunur» cümlesinin iki mânâsı vardır. Biri hesabın münakaşası, günahları arzederek onlardan dolayı kulu tevkif etmektir. Kul için bu da bir azab sayılır. Zîra bunda tevbih ve azar vardır. Diğeri cehennem azabına müncer olmasıdır.

Hadîsin ikinci rivâyetinde «azab olunur» yerine «helâk olmuştur» bu-yurulması bu mânâyı te'yid eder. Nevevî bu ikinci mânâyı sahih bulmuş ve şunları söylemiştir: «Hadîsin mânâsı şudur: Kulların hâli ekseriyetle kusur etmektir. Bir kimsenin bütün amelleri hesab edilir de affa uğramazsa helâk olur ve cehenneme girer. Lâkin Allahü teâlâ şirkten maada günahları dilediği kullarına affeder.»

Bu hadîs hususunda Darekutnî, Buhârî ile Müslim'e itiraz etmiş ve: «Ulemâ bu hadîsin İbn Ebî Müleyke'den rivâyeti hulusunda ihtilâf etmiş. Hadîs kimi İbnü Ebî Müleyke'den, o da Âişe'den naklen, kimi de İbn Ebî Müleyke'den, o da Kaâsim'dan, o da Âişe'den naklen rivâyet olunmuştur.» demişse de bu itiraz zayıftır. Çünkü bu onun bir defa Kaâsım vasıtasiyle Âişe'den bir defada vasıtasız olarak doğrudan doğruya Hazret-i Âişe'den işittiğine hamlolunmuştur.