BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

23- Übey B. Ka'b ve Ensardan Bir Cemaat (radıyallahü anhüm)’ın Faziletlerinden Bir Bab

6494- Bize Muhammed b. Müsennâ rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ebû Dâvud rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Şu'be, Katâde'den rivâyet etti.

(Dedi ki): Enes'i şunu söylerken işittim: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) zamanında Kur'ân'ı dört kişi topladı. Bunların hepsi Ensârdandı: Muâz b. Cebel, Übey b. Ka'b, Zeyd b. Sabit ve Ebû Zeyd.

Katâde,

Dedi ki: Enes'e: Bu Ebû Zeyd kim? diye sordum.

— Amcalarımdan biri! cevabını verdi.

6495- Bana Ebû Dâvud Süleyman b. Ma'bed rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Amr b. Âsim rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hemmam rivâyet etti

(Dedi ki): Enes b. Mâlik'e:

— Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) zamanında Kur'ân'ı kim topladi? diye sordum.

— Dört kişi, hepsi ensârdan: Übey b. Ka'b, Muâz b. Cebel, Zeyd b. Sâbit ve ensârdan Ebû Zeyd künyesini taşıyan bir zat! detîi.

6496- İnam rivâyet etti Bize Heddâb b. Hâlid rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hem-.

(Dedi ki): Bize Katâde, Enes b. Mâlik'den naklen rivâyet etti ki.: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Ubey'ye:

«Gerçekten Allah (azze ve celle) sana Kur'ân okumamı bana emir buyurdu.» demiş. Übey:

— Benim adımı sana Allah mı andı? diye sormuş.

« (Evet!) Senin adını bana Allah andı.» buyurmuşlar. Bunun üzerine Übey ağlamaya başlamış.

6497- Bize Muhammed b. Müsennâ ile İbn Beşşâr rivâyet ettiler, (Dediler ki): Bize Muhammed b. Ca'fer rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Şu'be rivâyet etti.

(Dedi ki): Katade'yi Enes b. Mâlik'den naklen rivâyet ederken dinledim. Enes şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Übey b. Ka'b'a:

«Gerçekten Allah sana Beyyine Sûresi'ni okumamı bana emir buyurdu.» dedi. Übey:

— Adımı da söyledi mi? diye sordu.

«Evet!.,» buyurdular. Bunun üzerine Übey ağladı.

6498- Bu hadîsi bana Yahya b. Habîb rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hâlid (yani; İbn Haris) rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Şu'be Katâde'den rivâyet etti.

(Dedi ki): Enes'i şunu söylerken işittim: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Übey'e şöyle buyurdular...

Râvî yukardaki hadîsin mislini nakletmiştir.

Bu rivâyetleri Buhârî «Menâkıhu'l-Ensâr» ve «Tefsir» bahislerinde; Tirmizî «Menâkıb»'de; Nesâî «Menâkıb» ve «Tefsir» bahislerinde muhtelif râvilerden tahric etmişlerdir.

Ma'zirî'nin beyânına göre bazı mülhidler bu hadîsi göstererek Kur'ân-ı Kerîm'in tevatürüne dil uzatmışlardır. Bunlara iki vecihle cevâb verilir.

1- Hadîs-i şerif'de bu dört kişiden başkalarının Kur'ân-ı Kerîm'i tamamen Öğrenmediklerine dair bir sarahat yoktur. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in muradı ensârdan Kur'ân'ı öğrenen dört kişi olabilir. Geri kalan ensârla muhacirlerin onu bilmediklerini söylememiştir. Müslim'den başkalarının rivâyetlerine göre Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) devrinde Kur'ân-ı Kerîm'in birçok cemaatlar ezberlemişlerdir. Ma'ziri bunlardan onbeş sahabenin ismini zikretmiştir. Sahih hadîsde beyân edildiğine göre Yemâme harbinde Kur'ân'ı cem eden yetmiş hafızın şehid edilmiştir. Bu harb Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in vefatına yakın yıllarda olmuştur. Artık onun sağlığında şehid edilenlerin sayısı bu kadar olunca, hayatta kalanların ne kadar olacağını bir düşünmelidir. Bu hadîsde Ebû1 Bekr, Ömer, Osman, Ali ve diğer büyük ashâb-ı kirâm zikredilme-miştir. Halbuki bu zevatın hayr hususunda gösterdikleri bunca hırs ve rağbetle beraber Kur'ân'ı ezberlemedikleri düşünülemez. Binâenaleyh bu hadîse: Haddizatında Kur'ân1 yalnız bu dört zât toplamıştır dive mânâ vermek asla doğru olamaz.

2- Bu dört zattan maada Kur'ân-ı Kerîm'i kimsenin ezberlemediği sabit olsa onun tevatürüne yine hiç bir halel gelmez. Çünkü Kur'ân-ı Kerim'in cüzlerini sayılamıyacak kadar çok kimseler ezberlemiştir. Bunların yalnız bir kısmıyla bile tevâtijp hâsıl olur. Bu sayısız zevatın bütün Kur'ân'ı ezberlemiş olmaları tevatür için şart değildir. Bilâkis bir cüz'ü tevatür sayılacak derecede çok kimseler nakr letti mi, o cüz hiç bir şüphe kalmamak üzere mütevatir olur. Bu husûsda Müslim veya Mülhid hiç bir muhalif yoktur.

Hazret-i Enes'in «Amcalarımdan biri...» dediği Ebû Zeyd (radıyallahü anh) Sa'd b. Ubeyd El-Evsî'dir. Sa'dü'l-Kaâri namıyle meşhurdur. Bedir gazilerindendir. Kadisiye harbinde şehid edilmiştir. İbn Abdil-B er'r'e göre ismi Kays b. Seken El-Hazrecî'dir,

Hazret-i Übeyy'in ağlaması sevincindendir. Kendini bu büyük nimete ve yüksek rütbeye küçük görmüştür. Filhakika Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in bu haberi Hazret-i Übey için iki cihetle büyük nimettir. Bunlardan biri ismiyle ta'ym edilmesidir. Bundan dolayı Hazret-i Übey «Adımı söyledi mi?» diye sormuş ve evet cevabını almıştır. Bu suretle nimet artmıştır. İkincisi Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in kendisine «Beyyine» sûresini bizzat okumasıdır. Bu yalnız Hazret-i Übey'e mahsus büyük bir menkabedir. Bazıları Hazret-i Übey'in bu nimetin şükründe kusur ederim korkusuyla ağladığını söylerler. Hazret-i Übey'e okunmak için bu sûrenin tahsisine gelince: Beyyine Sûresi kısa olmakla beraber bütün usûl ve kavâidî ve büyük mühimmatı ihtiva ettiği içindir. Zâten hâl kısadan kesmeyi iktiza ediyordu. Burada şöyle bir suâl hatıra gelebilir: Acaba bu sûreyi Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in okumasın-daki hikmet nedir? Niçin Übey (radıyallahü anh)’ın okuması emir buyurulmamıştır. Ma'ziri ile Kâdî Iyâz bu suâle şöyle cevap vermişlerdir: Buradaki hikmet Hazret-i Übey'in Kur'ân lâfızlarını, edasının şeklim, durak yerlerini ve şeriatın takdir ettiği üslûbla Kur'ân'daki nağmeleri yapmayı öğrenmesidir. Kur'ân'ın haricinde yapılan nağmeler onunki gibi değildir. Her çeşit nağmenin ruhlara tesiri ayrıdır. Bazıları buradaki hikmetin yetişecek iyi hâfızlara Kur'ân'ı mukabele etmek ve Kur'ân-ı Kerîm'le diğer şer'î ilimler tahsil edilirken tevazu1 göstermek lâzım geldiğini öğretmektir. Bunda bir de halka Hazret-i Übey'in faziletini göstermek ve kendisinden Kur'ân öğrenmeye teşvik mânâsı vardır. Nitekim Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den sonra Hazret-i Übey, Kur'ân-ı Kerîm hususunda kendisine baş vurulan meşhur bir İmâm ve reis olmuştur.