BAB 001 002 003 004 005 006

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

3- Sahibinin İzni Olmaksızın Davarı Sağmanın Haram Kılınması Bâbı

4608- Bize Yahya b. Yahya Et-Temîmî rivâyet etti.

(Dedi ki): Mâlik b. Enes'e, Nâfi'den dinlediğim, onun da İbni Ömer'den naklen rivâyet ettiği şu hadîsi okudum: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Sakın bir kimse İzni olmadan birinin davarını sağmasın! Biriniz kilerine gelinerek hazînesinin kırılmasını ve zahiresinin aşırılmasını hoş görür mü? Halkın davarlarının yelinlerİ, onlara yiyeceklerini biriktirir; binâenaleyh sakın bir kimse İzni olmadıkça birinin davarını sağmasın!» buyurmuşlar.

4609- Bize bu hadîsi Kuteybetü'bnü Saîd ile Muhammed b. Rurah dahi hep birden Leys b. Sa'd'dan rivâyet ettiler. H.

Bize bu hadîsi Ebû Bekir b. Ebî Şeybe de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Aliy b. Müshir rivâyet etti. H.

Bize İbn Nümeyr dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana babam rivâyet etti. Her iki râvi Ubeydullah'dan rivâyet etmişlerdir. H.

Bana Ebû'r-Rabî' ile Ebû Kâmil de rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bize Hammâd rivâyet etti. H.

Bana Züheyr b. Harb da rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İsmâîl (yani İbn Uleyye) rivâyet etti. Bu râviler toptan Eyyûb'dan rivâyet etmişlerdir. H.

Bize İbn Ebî Ömer dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Süfyân, İsmail b. Ümeyye'den naklen rivâyet etti. H.

Bize Muhammed b. Râfi' de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdürraz-zâk, Ma'mer'den, o da Eyyûb'dan, İbn Cüreyc dahi Mûsa'dan naklen rivâyet etti. Bu râvilerin hepsi Nâfi'den, o da İbn Ömer'den, o da Pey-gamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen Mâlik'in hadîsi gibi rivâyette bulunmuşlardır. Şu kadar var ki her birinin hadîsinde «Fe yünte-sele» denilmiştir. Yalnız Leys b. Sa'd müstesna! Çünkü onun hadîsinde Mâlik'in rivâyetinde olduğu gibi «fe yüntekalü taâmuh» ibaresi vardır.

Bu hadîsi Buhârî «Lükata» bahsinde; Ebû Dâvûd «Ci-had»da tahrîc etmişlerdir.

Mâşiye: Deve, sığır, koyun, keçi mânâlarına gelirse de ekseriyetle koyun hakkında kullanılır.

Meşrube ve meşrabe: İçerisinde zahire ve eşya muhafaza edilen kilerdir. Bu kelime hassaten meşrabe şeklinde kullanılırsa, su yeri; mişrabe de su kabı mânâsına gelir. Hızâne muhafazası istenilen şeyin yeri veya kabıdır.

Fe yüntesele: Saçılmasını demektir. Bu kelime birinci rivâyetteki «aşırılmasını» kelimesinin yerine kullanılmıştır.

Duru': Dır'ın cem'idir. Dır' hayvanın yelini yani sütünün toplandığı yerdir.

Resûlü Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) hayvanın yelinindeki sütü, kiler veya anbarda saklanan zahireye benzetmiştir. Yani bir kimsenin izni olmaksızın anbarındaki zahiresini almak nasıl helâl değilse, davarının sütünü sağmak da helâl değildir. Bu hususta hurma, üzüm ve karpuz gibi şeylerin hüküm i'tiban ile sütten bir farkı yoktur. Ancak süt meselesinde insanlar daha lâkayıd davrandıkları için hassaten zikredilmiştir.

Kurtubî diyor ki: «Cumhûra göre sahibinin rızâsı olmadan ne davarın sütünden bir şey helâl olur ne de hurmadan! Bazıları sahibinin haberi olmasa da bu gibi şeylerin helâl sayılacağını söylemiş; ve: Çünkü bu sâri' hazretlerinin ona bahşettiği bir haktır; demişlerdir...»

Sahibinden izin almadan onun davarını sağmayı, yemişinden yemeyi mubah hatta bir hak sayanlar bâzı hadîslerle istidlal ederler. Şöyle ki:

Ebû Dâvûd'un Semûra (radıyallahü anh)'dan tahrîc ettiği bir hadîste Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Bîriniz bir davar sürüsünün yanına vardığı zaman şayet sahibi orada İse ondan İzin İstesin! Kendisine izin verirse ne âlâi Vermezse hemen davan sağıp sütünü içsin! Sahibi orada yoksa üç defa seslensin! Cevap verirse ondan İzin istesin! İzin verirse ne âlâ! Vermezse hemen davan sağıp sütünü içsin! Ama alıp götürmesin!» buyurmuşlardır. Bu hadîsi Tirmizî dahi rivâyet etmiş; ve: «Semûra hadîsi hasen garîb, sahîh bir hadîstir. Ulemadan bazıları bununla âmel etmişlerdir...» demiştir. Filhakika İmâm Ahmed'le İshâk'ın mezhepleri budur. Tirmizî ile İbn Mâce'nin «Sünen»lerinde buna benzer rivâyetler vardır. Bunların birinde süt meselesinden sonra:

«Bir bahçeye geldiğin vakit üç defa haykır! Şayet sana icabet ederse ne âlâ! Etmezse ifsad etmemek şartı ile hemen ye!» Duyurulmaktadır.

Bir delilleri de hicret esnasında Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) ile Hazret-i Ebû Bekr'in bir çobanın koyunlarından süt içmeleridir.

Hanefîlerle, Şâfiîler'e, Mâlikıler'eve cumhûr-u ulemâya göre izinsiz hiç bir kimse birinin bağ ve bahçesinden yemiş yiyemez; davarının sütünü içemez. Meğer ki muztar kala! O zaman zaruret miktarı yiyip içebilir. Bu zevat cevaz bildiren hadîsler hakkında muhtelif yönlerden cevaplar vermişlerdir.

a) Kurtubî: «Malûm kaide ile amel etmek daha iyidir.» demiştir.

b) Nehî bildiren hadîs, cevaz hadîsinden daha sahihtir.

c) Cevaz bildiren hadîsler âdete nazaran mal sahiplerinin razı olduklarının bilinmesine hamledilirler.

d) Cevaz meselesi zaruret zamanlarına hamledilir. Nitekim İslâm'ın ilk zamanlarında hâl böyle idi.

Bu hususta Tahâvi de şunları söylemiştir: «Bu hadîsler mü-safir kabul etmenin vâcib olduğu zamanlara mahsustur. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bunu emir buyurmuş; gelen müsafir için hane sahibine vacip kılmıştı. Bilâhare vücup neshedilerek hükmü kaldırılınca adı geçen hadîslerin hükmü de kalkmıştır.»

Hicret esnasında Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) ile Hazret-i Ebû Bekr'in içtikleri süt hakkında Kurtubî: «Bu Koyun sahibine bir idlâl (yani nazı geçme) idî. Çünkü Hazret-i Ebû Bekir onu tanıyordu. Yahut o çobanın oradan geçenlere süt takdim edilmesine izin verdiğini bilirdi. Yahut o süt, kendisine emân verilmemiş bir harbîye ait olduğu için içmişlerdi...» diyor. Bu hususta daha başka sözler de söylenmiştir.