BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

5- Hacet Yokken Çok Mesele Sormaktan, Vermeyip İstemekten —ki Bundan Murad Ödemesi Gereken Bir Hakkı Edadan Kaçınmak Yahut Hakkı Olmayan Şeyi İstemektir— Nehiy Bâbı

4578- Bana Züheyr b. Harb rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Verir, Süheyl'den, o da babasından, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti. (Şöyle dedi): Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Hiç şüphe yok ki, Allah sizin için üç şeye razı olur; üç şeyi de size kerih görür. Sizin için:

1- Kendisine ibâdet etmenize;

2- Ona hiç bir şeyi şerik koşmamanıza;

3- Toptan Allah'ın ipine sarılıp tefrikaya düşmemenize razı otur. Ve size:

1- Kîl-ö kaalİ;

2- Çok suâl sormayı;

Bir de mal itlafını kerih görür.» buyurdular.

4579- Bize Şeybân b. Ferrûh da rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ebû Avâne, Süheyl'den bu isnadla bu hadisin mislini hemen haber verdi. Yalnız o: «Sizin için üç şeye gazab eder.» demiş; «Tefrikaya düşmemenize» cümlesini zikretmemiştir.

Ulemânın beyanına göre Allah'ın rızasından murâd: Emri ve sevabıdır.

Sehat ve keraheti de yasakları ve cezasıdır. Yahut rızası: Bazı kullarına sevap murâd etmesi; sehat ve keraheti de azap ve ikâb irade buyurmasıdır.

Allah'ın ipine sarılmaktan maksat: Ahdinde durmak ve onun kitabına tâbi' olmaktır.

Habl: İp demektir. Ahid, emân, vuslat ve sebebe de habl denir. Kelimenin bu mânâlarda kullanılması yine ip mânâsı ile alâkalıdır. Araplar başları dara geldiği zaman ipe tutunarak kurtuldukları, maksatlarına vasıl oldukları için kelime bu mânânalara da istiare edilmiştir.

Tefrikaya düşmemekten maksat: İslâm birliği ve cemâatidir. İslâm'ın bu büyük kaidesi gerek Kur'ân-ı Kerîm'de gerekse birçok hadîs-i şeriflerde emir ve beyan buyurulduğu halde maalesef müslümanlar arasına düşmanları tarafından çeşitli yollarla tefrika sokulmuş yüz yıllar boyunca çığ gibi büyüyen bu azîm âfet günümüzde en korkunç bir ejderha, en tahripkâr bir kanser mahiyetini almıştır. Allah müslümanlara intibahlar nasîp etsin!

Kîl-ti kaal: Dedikodu demektir, ki hiç işine girmediği halde başkalarının yapıp ettiklerini söyleyip dinlemekten ibarettir.

Kil ve kaal kelimelerinin hakikatleri hususunda iki görüş vardır. Birinci kavle göre bunlar birer fiildir. «Kile» meçhul, «kaale» de ma'lûm-dur. Ve kile: Denildi; kaale: Dedi mânâsında kullanılmış olup dedikoduyu ifade ederler. İkinci görüşe göre bu kelimeler birer mecrûr münevven isimdir. Kîl, kaal, kavl ve kaale hep aynı mânâya gelirler ve söz demektirler.

Çok suâlden murâd: Meselelerde kat'iyet aramak ve olmamış şeyleri nahak yere çok çok sormaktır. Birçok sahih hadîslerde bundan nehiy buyurulmuştur. Selef-i salihîn bunu kerîh görürlerdi.

Bâzılarına göre çok sulden murâd: İnsanlardan mal istemek yani dilenmektir. Bu hususu dahi birçok sahîh hadîsler men' etmiştir. Çok sual hakkında daha başka te'vîller de yapılmıştır.

Mal itlafı, malı dînen meşru' olmayan yerlere sarf etmektir. Bunun yasak edilmesinin sebebi ifsâd olmasıdır; Allah fesadçılan sevmez. Bir de malını telef eden kimse çok defa başkasının malına göz diker.

4580- Bize İshâk b. İbrahim El-Hanzalî de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Cerîr, Mansûr'dan, o da Şa'bî'den, o da Muğîratü'bnü Şu'be'-nin âzâdlısı Verrad'dan, o da Muğîratü'bnü Şu'be'den, o da Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'den naklen haber verdi. Şöyle buyurmuşlar:

«Şüphesiz ki Allah (azze ve celle) annelere itaatsizliği, kızları diri diri mezara gömmeyi ve vermeyip istemeyi size haram kılmış; üç şeyi de size kerîh görmüştür:

1- Kîl-ü kaali;

2- Çok suâli;

3- İsraf-ı mâli.»

4581- Bana Kâsım b. Zekeriyyâ dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ubeydullah b. Mûsâ, Seyhan'dan, o da Mansur'dan bu isnadla bu hadîsin mislini rivâyet etti. Yalnız o: «Size Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) haram kıldı.» demiş; «Şüphesiz ki Allah size haram kıldı.» dememiştir.

4582- Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İsmaü b. Uleyye, Hâlid El-Hazzâ'dan rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana İbn Eşva', Şa'bî'den rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Muğîratü'bnü Şu'be'nin kâtibi rivâyet etti. (Dedi ki):

Muâviye Muğîra'ya: Bana Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'den işittiğin bir şey yaz! diye mektup yazmış. O da ona:

«Ben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i: Şüphesiz ki Allah sîzin için üç şeyi kerih görmüştür:

1- Kîl-ü İcaali;

2- Israf-ı malî;

3- Ve çok suali!» buyururken İşittim.» diye yazdı.

4583- Bize İbn Ebî Ömer rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Mevr-vân b. Muâviye El-Fezârî, Muhammed b. Sûka'dan rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Muhammed b. Ubeydülâh Es-Sekafî, Verrâd'dan naklen haber verdi. Verrâd Şöyle dedi:

Muğira Muâviye'ye (şöyle) yazdı: Selâm sana! Bundan sonra (malûmun olsun ki): Ben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i şöyle buyururken işittim:

«Şüphesiz ki Allah üç şeyi haram kılmış; üç şeyden de nehyetmiştir:

1- Babaya karşı gelmeyi;

2- Kızları diri diri mezara gömmeyi;

3- Olmaz! Ver'i, haram kılmış; üç şeyden de nehî buyurmuştur:

1- Kîl-ü kaaldeh;

2- Çok suâlden;

3- Ve israf-ı malden!»

Bu hadîsi Buhârî «İstikraz» ve «Zekât» bahislerinde tahrîc etmiştir.

Hadîs-i şerîfde Allah'ın haram kıldığı üç şeyle mekruh kıldığı üç şey beyân edilmiştir. Mekruhları bundan önceki rivâyette gördük. Haram kılman üç şeyin başında anneye itaatsizlik gelmektedir.

Ukûk: Katı' yani kesmek demektir. Annesine âsî olan insan onun hukukuna riâyet etmeyip, kendisi İle alâkasını kestiği için ona bu mas-dardan alınarak «âk» denilmiştir.

Anneye itaatsizlik bütün ulemânın ittifakı ile haram ve büyük günahlardandır. Bu hususta birçok sahîh hadîsler vardır. Babanın hükmü de öyle olmakla beraber burada yalnız annelerin zikredilmesi onların hürmeti babalarınkinden daha kuvvetli olduğundandır. Bir de kadınlar daha zayıf oldukları için çocukları onlara daha çok itaatsizlik ederler. Halbuki terbiye, nezaket ve iyilik hususunda annenin hakkı babadan ileridir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Kime daha ziyade iyilik edeyim?» diye soran bir zata üç defa:

«Annene!» cevabını vermiş; dördüncüde: «Sonra babana!» buyurmuştur.

Ved: Kız çocuğunu diri diriye mezara gömmektir. Cahiliyyet devrinde Araplar kimi fakirlik sebebi ile kimi bir onur meselesi yaparak yeni doğan kız çocuklarını diri diri toprağa gömerler: «Kabir damaddır, hem de ne güzel dâmâd!..» derlermiş. İslâmiyet bu vahşiyane hareketi şiddetle yasak etmiş; en büyük günahlardan saymıştır. Zîrâ haksız yere insan öldürmektir. Bunda kat-i rahim denilen akrabaya riayetsizlik de vardır.

Olmaz! Ver! kelimeleri ayrı ayrı iki cümledir.' Olmazdan murâd: Borcunu vermemektir. Verden maksat da hakkı olmayan şeyi istemektir. İmâm Ahmed'e: «Bu hadîsteki olmaz! Ver'in mânâsı nedir?» diye sorulmuş da: «Elindeki malını vermeyip tesadduk etmemen; elini uzatıp âlemden almandır.» cevabını vermiştir.

Hasılı verilmesi gerektiğinde bir şeyi vermemek ve hakkı yokken bir şeyi istemek de İslâmiyetin haram kıldığı şeylerdendir. Yazışmalarda ise Hazret-i Muğîra'nın yaptığı gibi söze selâmdan başlamak müstehaptır.