BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

16- Muhakale, Müzabene ve Muhabereden, Meyveyi Olgunlaşmadan Satmaktan ve Birkaç Yıllığına Satış Demek Olen Muavemeden Nehi Bâbı

3989- Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe ile Muhammed b. Abdil-Jâh b. Ntimeyr ve Züheyr b. Harb rivâyet ettiler. Hep birden dediler ki: Bize Süfyân b. Uyeyne, İbn Cüreyc'den, o da Atâ'dan, o da Câbir b. Abdillâh'dan naklen rivâyet etti. Câbir Şöyle dedi:

«Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) muhâkale, müzâbene ve muhabereden, olgunlaşincaya kadar meyveyi satmaktan nehî buyurdu. Ariy-yeler müstesna, altınla gümüşten başka bir şeyle satış yapılmaz.»

3990- Bize Abd b. Humeyd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ebû Âsim haber verdi,

(Dedi ki): Bize İbn Cüreyc, Ata ile Ebû'z-Zübeyr'den naklen haber verdi. Onlar da Câbir b. Abdillâh'ı: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) nehî buyurdu... derken îşitmiştir. Râvi yukarıki hadîs gibi rivâyette bulundu.

3991- Bize İshâk b. İbrâhîm el-Hanzalî rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Mabled b. Yezîd el-Cezerî haber verdi.

(Dedi ki): Bize İbn Cüreyc rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Atâ, Câbir b. Abdillâh'dan naklen haber verdi ki, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem), muhabere, muhâkale ve müzâbeneden, bir de olgunlaşıncaya kadar meyveyi satmaktan nehî buyurmuşlar. Ariyyeler müstesna gümüşle altından başka bir şeyle satış yapılmazmış.

Atâ',

Dedi ki: Câbir bize tefsirde tulunarak şunları söyledi: Muhabere, boş tarlayı sahibinin birine vermesi, alanın da ona sarfiyatta bulunması, sonra sahibinin meyveden (bir miktar) almasıdır.

Câbir müzâbenenin, hurmalıktaki taze hurmayı kuru hurma mukabilinde ölçekle satmak olduğunu söyledi. Ekinde yapılan bunun gibi bir şeydir; sahibi başağındaki ekini Ölçekle sat.

3992- Bize İshâk b. İbrâbîm ile Muhammed b. Ahmed b. Ebî Halef ikisi birden Zekeriyya'dan rivâyet ettiler. İbn Ebî Halef dedi ki: Bize Zekeriyya b. Adiy rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ubeydullah, Zeyd b. Ebî Uneyse'den naklen naber verdi.

(Dedi ki): Bize Ebû’l-Velîd-i Mekkî, kendisi Atâ' b. Ebî Rabâh'in yanında otururken Câbir b. Abdillâh'dan naklen rivâyet etti ki, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) müzâbene ile muharebeden ve işkâah hâline gelinceye kadar hurma satın almaktan nehî buyurmuş. İşkâah: Hurmanın kızarması veya sararması yahut bazı tanelerinin yenilmeye başlanmasıdır. Münâkale, ekinliğin mâ-Jûm bir zahire mukabilinde ölçekle satılmasıdır. Müzâbene, hurmalığın (meyvesi) birkaç yük kuru hurma karşılığında satılmasıdır. Muhabere ise: Üçte bir, dörtte bir ve buna benzer şeylerdir.

 (Râvi) Zeyd

Dedi ki: Atâ' b. Ebî Rabâh'a: Sen Câbir b. Abdillah'ı bu hadîsi Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklederken işittin mi? diye sordum. Ata':

— Evet; cevâbını verdi.

3993- Bize Abdullah b. Hâşim rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Behz rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Selîm b. Hayyân rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Saîd b. Mînâ', Câbir b. Abdillâh'dan rivâyet etti. Câbir Şöyle dedi:

«Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) müzabene, muhâkale ve muhabereden, bir de işkâh haline gelinceye kadar meyveyi satmaktan nehî buyurdular.

Selîm

Dedi ki: Saîd'e işkâh haline gelir ne demek? diye sordum.

— Kızarır, sararır ve yenmeye başlar (demektir) cevâbını verdi.

3994- Bize Ubeydullah b. Ömer El-Kavârîrî ile Muhammed b. Ubeyd el-Guberî rivâyet ettiler. Lâfız Ubeydullah'ındir. (Dediler ki): Bize Hammâd b. Zeyd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Eyyûb, Ebû'z-Zübeyr ile Saîd b. Mînâ'dan, onlar da Câbir b. Abdillâh'dan naklen rivâyet etti. Câbir Şöyle dedi:

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) muhâkale, müzâbene, muâveme ve muhabereden nehî buyurdu. (Ebû'z-Zübeyr ile Saîd'den biri: Birkaç yıllığına satış yapmak... işte muâvene budur, demiş.) istisnâlı satışı da yasak etti. Yalnız ariyyelere ruhsat verdi.

3995- Bize bu hadîsi Ebû Bekr b. Ebî Şeybe ile Alî b. Hucr dahi rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bize İsmâîl yani İbn Uleyye, Eyyûb'dan, o da Ebû'z-Zübeyr'den, o da Câbir'den, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen bu hadîsin mislini rivâyet etti. Yalnız o «Birkaç yıllığına satış yapmak... işte muâveme budur.» cümlesini zikretmedi.

3996- Bana İshâk b. Mansûr rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ubeydullah b. Abdilmecîd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Rabâh b. Ebî Ma'rûf rivâyet etti,

(Dedi ki): Atâ'yı Câbîr b. Abdillâh'dan rivâyet ederken dinledim. Câbir Şöyle dedi:

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) yeri kiralamaktan, onu birkaç yıllığına satmaktan ve olgunlaşıncaya kadar meyveyi satmaktan nehî buyurdu.

Bu hadîsi Buhârî «Büyü'» ve «Musâkaat» bahislerinde tahrîc etmiştir. Ancak «Buyû'»daki rivâyetinde muhabere, muhâkale ve müzâ-bene zikredilmemiştir. Aynı rivâyeti Ebû Dâvûd «Buyû'»da; İbn Mâce «Ticâret»de muhtelif râvilerden tahrîc etmişlerdir.

Muhâkale, müzâbene ve meyvenin olgunlaşmadan satılması meselelerini bundan önceki bâblarda görmüştük.

Muhabereye gelince: Hanefîler muhabere ile müzâreanın aynı manâya geldiğini söylemişlerdir. Gerçi mânâ itibariyle birbirlerine pek yakın ve ikisi de toprağı, çıkan mahsulün üçte biri, dörtte biri gibi mâlüm bir cüz'ü karşılığında kiraya vermekten ibaret ise de bazıları mü-zâreada ekilecek tohumun toprak sahibine, muhaberede ise kiracıya âit olduğunu söyleyerek aralarında fark görmüşlerdir.

Lügat ulemâsının cumhûruna göre muhabere: Çiftçi mânâsına gelen «habîr»den alınmıştır. Bazıları yumuşak yer mânâsına gelen «habâr»dan; bir takımları da «Hubra»dan alındığını söylemişlerdir. Hubra: Nasîb demektir. İbn'l-A'râbî muhaberenin «Hayber»den alındığını ileri sürmüştür. Çünkü bu muamele ilk defa Hayber'de yapılmıştı.

Muhabere ve müzareanm caiz olup olmadığı ulemâ arasında ihtilaflıdır. Bu husus müteâkıb bâbda görülecektir.

Muâveme yani bir meyve ağacının iki, üç veya daha fazla yıllığına satmak bilittifak bâtıldır. İbn Münzir ile diğer bâzı ulemâ bu hususta icmâ' nakletmişlerdir. İcmâm delili bu rivâyetlerdir. Bir de bu muamele elde olmayan meçhul ve teslim imkânı bulunmayan bir malı satmaktır ki, caiz, değildir.

Hadîs-i şerifte altınla gümüşün zikredilmesi ihtirazı bir kayıt değil, o zaman muamele ekseriyetle onlar üzerinden yapıldığı içindir. Alış veriş başka şeylerle de yapılabilir.

îstisnâlı satıştan murâd: Akid esnasında satılık malın meçhul bir miktarmı pazarlıktan hâriç bırakıp satmamaktır ki: «Sana şu yığını sattım ama bir kısmı müstesna.» «Şu ağaçlan sattım; bâzısı müstesna.» gibi sözlerle olur. İstisna edilen miktar belli olmadığı için bu satış sahih değildir. Fakat satıcı istisna ettiği miktarı tâyin ederek: «Sana bu ağaçları sattım; yalnız şu ağaç müstesna» yahut «bu sürüyü sattım; yalnız şu koyun müstesna» derse satış bilittifak sahîh olur.

Nevevî diyor ki:

Bir kimse bir yığın zahireyi satar da bir ölçeğini istisna ederse bu satış İmâm Şafiî ile Ebû Hanıfe'ye göre bâtıldır, İmâm Mâlik üçte birinden fazla olmamak şartiyle bu istisnayı sahîh kabul etmiştir.

Bâbımız hadîsi; ağaçtaki meyvenin olgunlaşmadan satılamayacağına kail olan İmanı Mâlik, Şafiî ve Ahmed b. Hanbel ile diğer bâzı ulemânın delillerindendir.