BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

84- Mekke'ye İhramsız Girmenin Cevazı Bâbı

3374- Bize Abdullah b. Meslemete'l Ka'nebî ile Yahya b. Yahya ve Kuteybetü'bnü Saîd rivâyet ettiler. Ka'nebî: (Mâlik b. Enes'e okudum); Kuteybe ise: (Bize Mâlik rivâyet etti) dediler. Yahya —ki bu lâfız onundur— Mâlik'e: Sana İbn Şihâb, Enes b. Mâlik'ten naklen: «Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) fetih yılında Mekke'ye başında bir miğfer olduğu halde girdi. Onu çıkardığı vakit yanına bir adam gelerek:

— İbn Hatal Kabe'nin örtüsüne yapışmıştır, dedi. Bunun üzerine Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

— Onu öldürün! buyurdular, dediğini rivâyet etti mi? diye sordum. Mâlik:

— Evet! cevâbını verdi.»

Bu hadîsi Buhârî «Hacc», «Libâs», «Cihâd»' ve «Meğâzî» bahislerinde; Ebû Dâvûd «Cihâd»da; Tirmizî «Cihâd» ve «Şetraâil»de; Nesâî «Hacc» ile «Siyer»de; İbn Mâce «Cihâd» bahsinde muhtelif râvîlerden tahrîc etmişlerdir.

Hadîs-i şerîf İmâm Mâlik'in yalnız basına rivâyet ettiği hadîslerden sayılır. Zîra başkalarının rivâyetlerinde «başında miğfer» yerine «siyah bir sarık» denilmiştir. Dârekutnî (306-385): «Ben bu hadîsi İmâm Mâlik'den rivâyet edenleri bir cüz hâlinde topladım; yüz yirmiden fazla oldular. İki Süfyân ile İbn Cüreyc ve Ezâî de bunlar arasındadır.» diyor.

Ebû Ömer İbn Abdilberr (368-463) dahi: «Bu hadîsi yalnız İmâm Mâlik rivâyet etmiştir; başkasından rivâyet edildiği bilinmiyor; onu İbn Şihâb'dan sahih senedle Mâlik’den başka rivâyet eden olmamıştır.» demiştir. Gerçi İbn Şihâb’ın kardeşi oğlu da amcası vasıtasîle Hazret-i Enes'den aynı hadîsi rivâyet etmişse de onun rivâyeti hemen hemen sahîh değildir; deniliyor.

Miğfer hadîsini rivâyet edenler arasında Bişr b. Imrân ile Mansûr b. Selemete’l Huzâîde vardır. Bunlar miğferin demirden olduğunu söylemişlerdir; ve ikisi de mu'temed zevattır. Aynı şekilde rivâyette bulunan birçok râvîler daha varsa da onlar derecesinde şâyan-ı i'timâd değillerdir.

Ravh b. Ubâde'nin aynı isnâdla rivâyet ettiği hadîsde: «Üzerinde miğfer olduğu halde tavaf etti» ziyâdesi vardır. Bu ziyâde başkalarının rivâyetlerinde yoktur. Abdullah b. Ca'fer El- Medînî'nin İmâm Mâlik'den, onun da Zührî'den, onun da Enes (radıyallahü anhûm)'den naklen rivâyet ettiği hadîsde: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Mekke'nin fethi günü, başında miğfer olduğu hâlde Hareme girdi de Hacer-i Esved'i bastonla istilâm buyurdu.» denilmektedir ki, bunu da Abdullah'dan başka İmâm Mâlik'den rivâyet eden olmamıştır. Bir rivâyette Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in fetih yılının ramazânında Harem'e girdiği ve oruçlu olmadığı bildirilmiştir. Fakat hadîsi bu isnâd ve bu lâfızla İmâm Mâlik'in rivâyet ettiğini bilen yoktur. Yalnız Süveyd b. Saîd’in İmâm Mâlik'den onun da İbn Şihâb'dan, onun da Enes (radıyallahu anh)'dan naklen rivâyet ettiği hadîsde:

«Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) fetih yılında Mekke'ye ihrâm-sız olarak girdi» denilmiştir.

İbn'l-Arabîye: «Bu hadîsi İmâm Mâlik'den başka rivâyet eden olmamıştır» denildiği vakit: «Ben onu Mâlik, tarîkından başka on üç tarîkdan rivâyet etmişimdir.» mukaabelesinde bulunmuştur. Ulemâ onu bu husûsda itham etmiş; ve ölçüsüz konuştuğunu söylemişlerse de Aynî kendilerine şu cevabı vermiştir: «Bu meselede ulemâ hatâ etmişlerdir; zira bu bâbda bilgileri az; ve İbn'l -Arabî'nin bildiklerine vâkıf değillerdir. Üstadımız Zeynüddîn (rahimehullah)'e: Bu hadîsi Zührî'den yalnız İmâm Mâlik rivâyet etmiştir; deniîdikde; onun Zührî'nin kardeşi oğlu ile Ebû Üveys, Ma'mer ve Ezâî tarîklerinden de rivâyet olunduğunu; Zührî'nin kardeş oğlu rivâyetini Bezzâr, Ebû Üveys rivâyetini İbn Sa'd ile İbn Adiy, Ma'mer rivâyetini İbn Adiy, Evzâî rivâyetini Mizzî tahrîc ettiklerini söylemişti. Mamafih (bunu yalnız Mâlik rivâyet etmiştir) sözünün (sahih olmak şartîle) mânâsına hamledilebileceğini söyleyenler de olmuştur. Çünkü başka tarîklerde sahih şartlan yoktur.»

Miğfer: Bâzılarına göre başa giyilen çelik telden örme zırhtır. Bir takımları başa giyilen tas şeklindeki mahfazanın saçakları mânâsına geldiğini söylemişlerdir. İbn Abdilberr: «Miğfer, başı silâhtan koruyan tas ve benzeri şeylerdir; demirden de başka şeylerden de yapılabilir» diyor.

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'e gelen zât Ebû Berze-te'l-Eslemî (radıyallahü anh) idi.

İbn Hata!'in ismi ihtilaflıdır. Bazıları Abdullah, diğer Bazıları Hilâl olduğunu söylemişlerdir. Fakat Kelbî'nin beyânına göre Hilâl olması doğru değildir. Hilâl onun kardeşinin ismidir. Esah kavle göre cahiliyet devrinde ismi Abdü’l-Uzzâ imiş; müslümanlığı kabul edince kendisine Abdullah denilmiş. Bunun Abdullah b. Hilâl olduğunu söyleyenler olduğu gibi, Gâlib b. Abdillâh b. Hatal adını taşıdığını iddia edenler de vardır.

İbn Hatal'i kimin öldürdüğü dahi ihtilaflıdır. Bu meyanda Ebû Berze, Saîd b. Hureys el-Mahzûmî, Zübeyr b. Avvâm ve Ammâr b. Yâsir (radıyallahü anh) hazerâtının isimleri geçmektedir. Bir rivâyete göre onu öldürmek için Saîd b. Hureys ile Ammâr b. Yâsir koşmuşlar; Saîd daha genç olduğu için Ammar'ı geçmiş ve öldürmüştür. Fakat esah olan rivâyete göre İbn Hatal’i Hazret-i Ebû Lerzete'l-Eslemî öldürmüştür. Diğer zevat da öldürmek için koşmuş; ancak bu işi fi'len Ebû Berae icra etmiştir.

Vâkıdî (130-207)'nin beyanına göre Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) o gün on kişiye emâ'n vermemiş; onların öldürülmesini emir buyurmuştur. Bunların altısı erkek, dördü kadındır.

Az yukarıda işaret ettiğimiz vecihle İbn Hatal'in öldürülmesine sebep, irtidâd etmesidir. Bu adam evvelce müslümandı. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) kendisini zekât toplamağa me'mûr etmiş; yanına da Ensâr'dan birini vermişti. İbn Hatali'n bir de müslüman hizmetçisi vardı. Bir yerde konakladılar. İbn Hata! hizmetçiye, bir teke keserek kendisine yemek hazırlamasını emretti; ve uykuya yattı. Uyandığı zaman emrinin yerine getirilmediğini görünce üzerine hücum ederek hizmetçiyi öldürdü. Sonra kendisi de irtidâd etti; ve müşrik oldu. İbnİ Hatal'in iki cariyesi vardı. Bunlar Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i hicvederek şarkılar söylerlerdi.

İbn Abdilberr'in beyanına göre Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Ensâriyi bu kâfileye emir ta'yîn etmişti. Yolda giderken İbn Hatal onun üzerine hücum ederek öldürdü; ve malını alarak kaçtı. Rivâyete nazaran İbn Hatal vahi kâtiblerindenmiş. Fakat âyeti nâzil oldu mu onu şeklinde takdim ve te'hîrli yazar; diğer âyetlerde de aynı şekilde hareket edermiş. Kendisine «iki kalpli» derlermiş.

"Allah hiç bir kimsenin içinde iki kalb yaratmamıştır. ." Âyet-i kerîme âyet-i kerîmesi onun hakkında nâzil olmuş.

Bir hadîsi —burada olduğu gibi— talebe hocasına okur da hocası dinler ve anlar da ses çıkarmazsa bâzı Şâfiîler'le Zahirîler'e göre «evet» demedikçe bu semâ' sahîh değildir. Cumhûru ulemâ ve muhaddisîne göre ise «evet» demek şart değil sâdece müstehabdır. Zâhir-i hâl ile iktifa ederek üstadın sükûtu kâfi görülür. Çünkü bir mükellefin böyle bir hâlde hatayı ikrar etmesi caiz değildir. Kâdî Iyâz: «Bütün ulemânın mezhepleri budur. Selefden (evet) diyenler bunu şart olduğu için değil, te'kîd ve ihtiyat olmak üzere söylemişlerdir.» diyor

3375- Bize Yahya b. Yahya Et-Temimî ile Kuteybetü'bnü Saîd es-Sekafî rivâyet ettiler. Yahya (bize haber verdi) ta'bîrini kullandi.

Kuteybe: Bize Muâviyetü'bnü Ammâr Ed-Dühnî? Ebû'z-Zübeyr'den, o da Câbir b. Abdillâh el-Ensâri'den naklen rivâyet etti, ki Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Mekke'ye girmiş; dedi. Kuteyfee: (Mekke'nin fethi günü girmiş) dedi. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Mekke'ye ihramsız olarak başında siyah bir sarık bulunduğu halde girmiş.

Kuteybe'nin rivâyetinde: «Dedi ki: Bize Ebû'z-Zübeyr, Câbir'den naklen rivâyet etti.» ifâdesi vardır.

3376- Bize Aliyyü'bnü Hakîm El-Evdî rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Şerik, Ammâr-î Dühnî'den, o da Ebû'z-Zübeyr'den, o da Câbir b. Abdillâh'dan naklen haber verdi ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Mekke'nin fethi günü (oraya) başında siyah bir sarık olduğu hâlde girmiş.

3377- Bize Yahya b. Yahya ile İshâk b. İbrâhîm rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bize Vekî' Müşavir El-Verrâk'dan, o da Ca'fer b. Amr b. Hureys'den, o da babasından naklen haber verdi ki, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) başında siyah bir sarık olduğu halde cemaate hutbe îrâd buyurmuş.

3378- Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe ile Hasen el-Hulvânî rivâyet etti. (Demiş ki): Bana (Ca'fer b. Amr b. Hureys rivâyet etti.) Hulvânî'nin rivâyetinde: Babasından naklen Ca'fer b. Amr b. Hureys'den dinledim; demiş. Babası (Amr) şunları söylemiş:

«Ben hâlâ Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i minber üzerinde, başında siyah bir sarık, sarığın iki tarafını omuzları arasına sarkıtmış olduğu halde görüyor gibiyim.»

Ebû Bekr: «Minber üzerinde» demedi.

Bundan önceki rivâyette Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in Mekke'ye başında miğfer olduğu halde girdiğini görmüştük. Bu rivâyette siyah bir sarıkla girdiği bildiriliyor. Hâkim (321-405) «El-ikku nâmındaki eserinde bu bâbda şunları söylemiştir: « Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in fetih gününde sarık mı yoksa miğfer mi giydiği hususunda rivâyetler muhteliftir. Fakat ihrâmsız girdiğinde ihtilâf yoktur. Ulemâdan Bazıları baştaki sarığın miğfer gibi olduğunu söylemişlerdir. Cahit (radıyallahü anh) hadîsi de bu kavli te'yîd eder. Mezkûr hadîsi her ne kadar Müslim —yalnız başına— sahih addetmişse de Enes hadîsi bilittifâk sahihtir. Miğferin sarık olmadığına delil «demirden» denilmesidîr. Bundan anlaşılıyor ki, »demirden bir miğfer» rivâyeti, o siyah sarık» rivâyetinden daha sabittir. Çünkü sarığın râvisi Ebû'z -Zübeyr'dir. Amr b. Dînâr, Ebû'z-Zübeyr'în takviyeye muhtaç bir zât olduğunu söylemiştir...»

Kâdî İyâz (476-544) iki rivâyetin arasını şöyle bulmuştur: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Mekke'ye miğferle girmiş; sonra onu çıkararak başına siyah sarık sarmıştır. Buna delil, başında siyah sarık olduğu halde halka hutbe îrâd buyurmasıdır. Zîra hutbe, fetih işi tamamlandıktan sonra Kâ'be'nin kapısında okunmuştu.

Hadîs-i şerîf, Mekke'ye ihrâmsız girilebileceğine delildir, Kacc nevilerinden birine niyet etmeyen bir kimse ister odunculuk, suculuk ve avcılık gibi tekerrüs eden bir hacet sebebile; ister ticâret ve ziyaret gibî tekerrür etmeyen ihtiyaçlar dolayısiyle olsun ve keza emniyet bulunsun bulunmasın Mekke'ye ihrâmsız girebilir.

Nevevî bu hususta İmâm Şafiî'den iki kavil rivâyet olunduğunu, esah ve müftâbih kavlin bu olduğunu; ikinci kavle göre tekerrür etmeyen hacet için Mekke'ye ihrâmsız girilemeyeceğini, yalnız harb ve korku gibi sebeplerle girmenin yine de caiz olduğunu söylüyor; ve: «Kâdî Iyâz bunun gibi bir kavli ekser-i ulemâdan nakîetmiştir.» diyor.

Hanefîler'e göre Mekke'ye ihrâmsız girmek mutlak surette caiz değildir. Çünkü Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Ihrâmsız olarak hiç bir kimse mikaatı geçemez» buyurmuştur. Bir de ihramın vâcib olması o mübarek yeri ta’zîm içindir. Bu hususda hacı olanlarla olmayanlar müsavidir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in fetih günü Mekke'ye ihrâmsız girmesi o saate mahsus idî.

Bu rivâyet, hutbe esnasında siyah elbise giyilebileceğini gösteriyor. Mamafih beyaz giymek efdaldir. Zira Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) sahih bir hadîsde:

«En hayırlı elbiseniz beyaz olandır.» buyurmuşlardır. Burada siyah sarık sarması, bunun da caiz olduğunu beyân içindir.