BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

36- Ramazanda Yapılan Ömrenin Fazileti Bâbı

3097- Bana Muhammed b. Hatim b. Meymûn rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Yahya b. Saîd, İbn-i Cüreyc'den rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Atâ' haber verdi.

(Dedi ki): İbn Abbâs'ı bize hadîs rivâyet ederken dinledim. Şunu söyledi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) ensâr-dan bir kadına:

— Senin bizimle beraber hacc etmene mâni olan nedir? buyurdu. (Râvi İbn-i Cüreyc: İbn4 Abbâs bu kadının adını da söyledi ama ben unuttum demiş.) Kadın:

— Bizim su taşıyan iki devemizden başka, malımız yoktur. Oğlum ile babası develerin birine binerek hacca gittiler. Bize su taşımak için yalnız bir deve bıraktılar, dedi. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

— Öyleyse Ramazan geldiği vakit ömre yap. Çünkü Ramazanda yapılan ömre hacca bedeldir, buyurdular.

3098- Bize Ahmed b. Abdete'd-Dabbî rivâyet etti.

(Dedi ki) ; Bize Yezîd yani İbn-i Zürey' rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Habîb El-Muallira, Atâ'dan, o da İbn-i Abbâs'tan naklen rivâyet eyledi ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) ensârdan Ümmü Sinan denilen bir kadına:

— Seni bizimle hacc etmiş olmaktan men eden nedir? diye sormuş; kadın kocasını kasdederek:

— Ebû fülânın su taşıyan iki devesi vardı. Kendisi oğlu ile birlikte birine binerek hacca gitti. Diğeriyle de hizmetçimiz su taşıyor cevâbını vermiş. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

—öyle ise Ramazanda yapılan bir ömre, bir hacc —yahut benimle birlikte bir hacc— yerini tutar, buyurmuşlar.

Bu hadîsi Buhârî «Kitâbü'l-Ömre»de, Nesâî «Hacc» ile «Oruç» bahislerinde tahrîc etmişlerdir.

Hadîsin bazı rivâyetlerinde Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in bu sözü Hazret-i Enes'in annesi Ümmü Süleym'e söylediği bildirilmektedir. Yalnız bu rivâyet biraz zayıf görülmüştür.

Nadîh: Üzerinde su taşınan devedir. İbni Battal: «Nâ-dıh ; Deve,' öküz veya merkep gibi üzerinde su taşınan hayvana denir. Lâkin burada murad devedir. Çünkü Bekr b. Abdi'l:Müze-n î'nin İbn Abbâs'dan rivâyet ettiği hadîste erkek deve oldu-du tasrîh edilmiştir.» diyor. Bununla beraber tasrîh edilmese bile bundan yine deve anlaşılır. Çünkü Araplar su taşımakta ekseriyetle deve kullanırlardı.

 (Diğeriyle de hizmetçimiz su taşıyor) cümlesi hakkında Nevevî (631-676) şunları söylemiştir: «Bu cümle memleketimizdeki Müslim nüshalarında bu şekilde rivâyet edilmiştir. Mezkûr cümleyi Kâdi İyâz, Abdulgâfir-i Fârisî ile başkalarından aynı şekilde rivâyet etmiş; İbn-i Hâmân rivâyetinde: (Hizmetçimiz onun üzerinde su taşıyor) denildiğini söylemiştir. Kâdı îyâz: (Bence bunların hepsi değiştirmeden ibarettir. Doğrusu: Üzerinde su taşıyarak bir hurmalığımızı suluyoruz; olacaktır. Hurmalık yerine yanlışlıkla hizmetçi kelimesi konulmuştur. Birinci rivâyetteki: Üzerinde su taşıdığımız; kaydı da sözümüzün doğru olduğunu göstermektedir.) demişse de muhtar olan kavle göre buradaki rivâyet sahihtir. Kâdı'nın söylediği ziyâde, mukadder ve mahzûftur. Bu gunâ mahzûflar Arap lisanında çoktur.»

Ramazan'da yapılan ömrenin bir hacca bedel olması bâzılarına göre sevap husûsundadir. Buna karine, hakîkatta ömrenin hacc yerine kâim olamıyacağma icmâ' bulunmasıdır. İbn Huzeyme: «Bir şey diğerine bâzı mânâlarında benzerse, o şeyi diğerine benzetmek ve onun dengi addetmek caizdir» diyor. Ömre her cihetle farz olan hacc gibi değildir. Çünkü farz olan hacc onunla ödenmez. Fakat sevap hususunda ona benzer.

Tirmizî'nin rivâyetine göre İshâk b. Râhuye: «Bu hadîsin mânâsı îhlâs sûresinin Kur'ân-ı Kerîm'in üçte birine muâdil olduğunu bildiren hadîs gibidir.» demiştir.

İbn'l Arabi diyor ki: «Bu ömre hadîsi sahîh olup Allah'ın bir fazl-u nimetidir. Gerçekten Ramazânı da katmak suretiyle ömre hacc mertebesini bulmuştur.» Bu bâbda İbn'l-Cevzî: «Amelin sevabı vaktin şerefi nisbetinde artar. Nitekim kalbin huzuru ve niyetin ihlâsı ile de artar.» diyor. Bâzılarına göre bu hadîsden murad Ramazan'da yapılan farz bir ömre gene Ramazanda yapılan nafile hacc ile nafile Ömre gibidir mânâsına gelebilir.

İbn Tîn'e göre hadîs-i şeriften muhtemelen zahirî mânâsı mak^uddur ve Ramazan-ı şerifin bereketiyle bu ayda yapılan ömre hacca muâdil olur. Bazıları bu ömrenin yalnız hadîs-i şerifte zikri geçen Ümmü Sinan'a mahsus olduğunu söylemişlerdir. Ahmed b. Menîin «Müsned’inde sahîh bir isnadla tahrîc ettiği rivâyette: «Bunun yalnız bu kadına mahsus olduğunu biliyoruz.» denilmiş. Ebû Dâvûd'un bir rivâyetinde kadının: «Bunu Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) hassaten benim için mi "söyledi? Yoksa bütün insanlara âmm ve şâmil midir? Bilmiyorum.» dediği bildirilmiştir. Zahire bakılırsa mânâ her müslümana şâmildir. Ebû Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce'nin muhtelif yollardan tahrîc ettikleri bâzı rivâyetlerden kadının Ümmü Ma'kıl olduğu ve Benî Esed kabilesine mensup bulunduğu anlaşılmaktadır. Bazıları bu kadının Ensâ-riyye, Bazıları da Eşcaıyye olduğunu söylemişlerdir. Bâzı rivâyetlerde Ümmü Talîk'dan bahsedilmiştir. Ulemâdan Bazıları Ümmü Ma'kıl ile Ümmü Talîk'ın aynı kadın olduğunu, bu kadının iki tane künyesi bulunduğunu söylemişlerdir. Hattâ Bâbımız rivâyetindeki Ümmü Sinan'ın Ümmü Ma'kil olduğunu söyleyenler de vardır. Gerçi Ümmü Sinan'in Ensâr'dan, Ümmü Ma'kıl'in ise Benî Esed kabilesinden olduğu bildirilmişse de onun Ensâr'dan olduğunu söyleyenler vardır. Bu takdirde rivâyetlerde ayrı ayrı ismi geçen kadının Ümmü Ma'kil olduğu anlaşılır. Tirmizî (209-279) Ümmü Ma'kıl hadîsini rivâyet ettikten sonra: «Bu bâbda İbn Abbâs, Câbir, Ebû Hureyre, Enes ve Vehb b. Hanbeş haze-râtından da rivâyetler vardır.» demiştir.. Bunlardan maada Yûsuf b. Abdillâh ile Ebû Talîk ve Ümmü Talîk'tan. da rivâyetler vardır. Bu rivâyetlerin bâzısını Buhârî ile Müslim , bâzısını İbn Mâce, Nesâî, Taberânî, İbn Adiyy ve İbn Menden tahrîc etmişlerdir. Bunların hepsinde Ramazanda yapılan bir ömrenin hacca muâdil olduğu bildirilmektedir.