BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

27- Kölenin, Efendisinin Malından İnfakı Bâbı

2415- Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile İbn Nümyer ve Züheyr b. Harb, toptan Hafs b. Gıyâs'dan rivâyet ettiler. İbn Nümeyr

(Dedi ki): Bize Hafs, Muhammed b. Zeyd'den, o da Âbî'l-Lahm'ın azatlısı Umeyr'den naklen rivâyet etti. Umeyr Şöyle dedi: Ben, köle idim; Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)-.

— «Efendilerimin mallarından bir şey tesadduk edebilir miyim?» diye sordum;

— «Evet, ecir de aranızda yarı olur.» buyurdular.

2416- Bize Kuteybetü'bnu Saîd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hatim yani İbn İsmâîl, Yezîd yani İbn Ebî Ubeyd'den rivâyet etti.

(Dedi ki): Ben, Âbi'l-Lâhm'ın azatlısı Umeyr'den dinledim, şöyle dedi: Sahibını bana et doğramamı emretti. Derken yanıma bir fakir geldi, ben de kendisine bu etten yedirdim. Sahibını bunu öğrenince be- ni dövdü. Bunun üzerine ben, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’e gelerek hâdiseyi kendisine anlattım. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) onu çağırdı ve:

— «Bunu niçin dövdün?» diye sordu. Sahibim:

— «Emrim olmaksızın yiyeceğimi başkasına veriyor.» dedi. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)

— «Sevap ikinize birdendir.» buyurdular.

«Evet, ecir de aranızda yarı olur.» cümlesi hakkında Nevevî (631-676) şunları söylemiştir: «Bu hadis yukarıda geçtiği vecîhle Hazret-i Umeyrin efendisinin razı olacağını bildiği miktarda sadaka vermesi için izin aldığına hamledilmiştir.

İkinci rivâyet dahi Hazret-i Umeyr'in efendisinin razı olacağını zannettiği bir miktar et verdiğine mahmuldür. Fakat efendisi razı olmamıştır. Binâenaleyh Umeyr için ecir vardır. Çünkü tâat itikaad ettiği bir şey'i tâat niyeti ile yapmıştır. Efendisine de ecir vardır. Zira malı onun nâmına telef edilmiştir.»

Ancak Müslim sarihlerinden Übbi bu hususta Nevevî'ye itiraz etmiş ve: -Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) bu sözü ile kölenin alel-ıtlâk efendisinin malında tasarrufa hakkı olduğunu bildirmek istememiştir. O, yalnız doğru hareket ettiği anlaşılan bir iş için kölenin dövülmesini doğru bulmamış, bu sebeple sahibini çağırarak kendisini sevap kazanmağa teşvik buyurmuştur.» demiştir.

«Sevap İkinize birdendir.» yani razı olursan bu işten sana da, kölene de sevap vardır; demektir. Aksi takdirde köleye sevap olamaz. Meğer ki Hazret-i Umeyr'in yaptığı gibi te'vîl ederek efendisinin razı olacağına kanâat getirmiş ola...

2417- Bize Muhammed b. Râfi' rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdürrezzâk rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ma'mer, Hemmâm b. Münebbih'den naklen rivâyet etti. Hemmâm: Bize Ebû Hüreyre'nin Muhammed Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'den rivâyet ettikleri şunlardır; diyerek bir takım hadisler zikretmiş ezcümle: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)

«Kocası yanında İken onun izni olmaksızın kadın oruç tutmasın, kocası yanında iken onun izni olmaksızın evine girmeye kimseye Ezin vermesin, kocasının emri olmaksızın onun kazancından kadın ne infâk ederse, sevabının yarısı kocasının olur.» buyurdular, dedi.

Bu hadîsin ilk cümlesini Buhârî «Nikâh» bahsinde tahric etmiştir. Onun rivâyetinde «Oruç tutmasın» yerine «Oruç tutamaz.» buyurulmuştur. Tirmizî'nin rivâyeti de öyledir.

Ebû Dâvûd'un rivâyetinde:

«Sakın bir kadın kocası yanında iken Ramazan ayından maada oruç tutmasın. Kocası izin verirse o başka.» buyurulmuştur.

Ebû Hüreyre hadisini Tirmizî hasen bulmuş; İbn Hibbân ise sahih olduğunu söylemistir.

Ebû Dâvûd'un rivâyetinden sarahaten anlaşılıyor ki mevzubahis oruç: Nafile oruç'dur. Filhakika kocasının izni olmaksızın yanındaki zevcesi nafile oruç tutamaz. Çünkü kocanın hakkı, nafile oruçdan evvel gelir. Ramazan orucu ise farz olduğu için kocanın iznine muhtaç değildir. Zâten Ramazanda karı koca ikisi de oruç tutmakla mükelleftirler. Bu husus ittifakıdır. Yalnız ramazanın kazası hususunda ihtilâf edilmiş: Bazıları: «Kadın izinsiz ramazan orucunu kaza edemez. Onu Şaban ayma te'hîr eder.» demiş; bir takımları da: Kaza orucu farz olduğu için izine ihtiyâç bulunmadığını, kadının onu izinsiz de tutabileceğini söylemişlerdir.

«Kocası yanında iken...» ifâdesinden murâd: Onun mukim olmasıdır. Zîrâ seferde iken kadın izinsiz oruç tutabilir.

Şâfiiler'den îmam

Nevevî: «Ulemâmızdan Bazıları kadının izinsiz nafile oruç tutmasının mekruh olduğunu söylemişlerdir. Bununla beraber izinsiz niyetlense orucu sahilidir, tamamlaması gerekir.» demiştir.

Bu hadîsin son cümlesini Buhârî «Kitâbu'n-Nafakaat» ile «Kitâbü'l Buyû'» da; Ebû Dâvûd «Zekât» bahsinde tahric etmişlerdir.

«Kocası yanında iken onun izni olmaksızın evine girmeye kimseye izin vermesin...» cümlesi hakkında

Nevevî: «Bu cümle kocanın rızâsı bilinmediğine hamledilmiştir. Kadın, kocasının evine girmesine razı olduğunu bildiği kimseleri izinsiz de içeri kabul edebilir.» demiştir.

Kadının infâk ettiği şey'in yan ecri kocasının olması, infâk ettiği şey aralarında ortak olduğu içindir.

Münziri'ye göre buradaki yarım ecirden murâd: Mecazî mânâdır. Yani karı koca sevapta müsavidirler. Her birine tam ecir verilecektir, iki kişi oldukları için bir bütünün iki yarımına benzediklerinden sevapları da yarım tâbiri ile ifâde buyurulmuştur.

Bazıları: «İhtimâl ki karı ile kocanın ecirleri biribirine denk olduğundan bir bütünün iki parçasına benzetilmiştir.» demişlerdir.