BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

47- Kur'ân'ı Öğrenip, Öğretenin Fıkıh veya Başka İlimler Yönünden Hikmetlerini Öğrenen ve Onlarla Amel Ederek Başkalarına da Öğreten Kimsenin Fazileti Bâbı

1930- Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile Amru'n-Nâkid ve Züheyr b. Harb hep birden İbn Uyeyne'den rivâyet ettiler. Züheyr dedi ki: Bize Süfyân b. Uyeyne rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Zührî, Sâlim'den, o da babasından, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'den naklen rivâyet etti. Efendimiz:

«Hasedlik ancak iki şeyde caizdir:

 (Birincisi): Allah kendiline Kur'ân ihsan eden ve, gece gündüz onunla kâim olan adamdır.

 (İkincisi) Allah kendisine mal ihsan edip de, onu gece gündüz infâk eyleyen kimsedir.» buyurmuşlar.

1931- Bana Harmeletü'bnü Yahya rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İbn Vehb haber verdi.

(Dedi ki): Bana Yûnus, İbn Şihâb'dan naklen haber verdi.

Dedi ki: Bana Sâlîm b. Abdillâh b. Ömer, babasından naklen haber verdi. Babası Şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Hasedlik ancak iki kişiye karsı caizdir»:

 (Birincisi): Alah'ın, kendine su kitabı verdiği kimse olup; gece gündüz onunla haşır neşir olur.

 (ikincisi): Allah'ın, kendisine mal verdiği kimsedir ki, gece gündüz o maldan tesadduk eder.» buyurdular.

1932- Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Vekî', İsmail'den, o da Kays'den naklen; rivâyet etti.

Dedi ki: Abdullah b. Mes'ûd söyledi. H.

1933- Bize İbn Nümeyr de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize babam'la, Muhammed b. Bişr rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize İsmail, Kays'dan rivâyet etti.

Dedi ki: Ben Abdullah b. Mes'ûd'u şöyle derken işittim. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Hasedlik ancak iki sey'de caizdir.

 (Birincisi); Allah, kendisine mal verip de, o malı hak uğurunda sarf etmeye muvaffak kıldığı kimse;

 (ikincisi): Allah, kendisine hikmet verip de, o hikmet mucibince hükmeden ve onu başkasına da öğreten kimsedir.» buyurdular.

1934- Bana Züheyr b. Harb rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ya'-kûb b. İbrahim rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana babam, İbn Şihâb'dan, o da Âmir b. Vâsile'den naklen rivâyet etti ki, Nâfi' b. Abdilhâris Usfân'-da Ömer'e rastlamış. Ömer, kendisini Mekke'ye vâlî tâyîn etmiş imiş. Ömer ona:

— Bu vâdî halkına kimi me'mûr ta'yîn ettin? diye sormuş, o da:

— İbn Ebzâ'yıî cevâbını vermiş. Ömer:

— İbn Ebzâ kimdir? deyince; Vali:

— Bizim âzâdlılarımızdan biridir; cevâbını vermiş. Bunun üzerine Ömer:

— Sen, onların üzerine bir âzadlıyı me'mûr ettin ha? demiş. Vali:

— Ama o, Allah azze ve celle'nin Kitabını okur: bütün farzları da bilir; demiş. Ömer:

«Allah bu kitapla bâzı kavimleri yükseltir; bir takımlarını da alçaltır.»

— Dikkat et ki Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem): buyurdu; demiş.

1935- Bana Abdullah b. Abdirrahmân Ed-Dârimî ile Ebû Bekir b. İshâk rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize Ebû'l-Yemân haber verdi.

(Dedi ki): Bize Şuayb, Zührî'den naklen haber verdi.

Dedi ki: Bana Âmiru'bnü

Vâsilete'l-Leysî rivâyet etti ki, Nâfi' b. Abdiîhâris El-Huzâî Usfân'da Öme-ru'bnU’l-Hattâb'a rastlamış. Ve Amir hadîsi İbrahim b. Sa'd'in, Zührî'den naklettiği hadîs tarzında rivâyet eylemiştir.

Hased hadîsini Buhârî «Kitâbti’l-tlîm», «Kitâbü't-Tebennî», «Kİtâbu't-Tevhîd», «Kitâbu'z-Zekât», «Kitâbü'l-Ahkâm» ve «Kitâbti'l -i'tisâm- da; Nesâî «Kitâbü’l-ilim» de; İbn Mâce de «Kitâ-hü’l-Zühd» de muhtelif râvîlerden tahrîc etmişlerdir.

Hadîsi şerifin muhtelif rivâyetlerinde zikri geçen «hased» den murâd: gıpta'dir. Çünkü hasedin hakikati, bir kimsenin dîn kardeşinde gördüğü bir nimetin ondan alınarak; kendisine verilmesini istemesidir. Bu sebeple hasedlik, kötü bir hasletdir. Gıpta ise: Başkasında gördüğü bir nimeti, ondan alınmasını istemeden kendine temenni etmesidir. Gıpta makbul bir hasletdir.

Bazıları hasedi: «Nimetin verilen kimseden gitmesini temenni et-mekdir.» diye târîf ederler.

«Hased: Bir nimeti kendine temenni etmekdir.» diyenler de vardır.

Aynî: «Doğrusu kelimenin bütün bu mânâlara şâmil olmasıdır.» diyor. Hadîsden murâd: bu iki şey'den maada makbul gıpta yokdur- de-mekdir.

Hikmet'den murâd: Kur'ân-ı Kerîm'dir. Netekim hadîsin Ebû Hüreyre rivâyetinde:

«Hased ancak iki şeyde caizdir. (Biri): Allah'ın kendisine Kur'ân öğrettiği kimsedir ki, onu gece gündüz okur. (Diğeri):

Allah'ın kendisine mal verdiği kimsedir. O da, onu infâk eder.» buyurulmuşdur.

Hâsılı bu rivâyetlerde sebebi zikir, müsebbebi kasd kablîinden mecazen gıptaya hased denilmişdir.

Hikmet: Eşyayı, şeriatın beyân ettiği şekilde bilmekdir. Bu lâfız ilmî kemâî'e işâretdir. îlmî kemâl dahi, amelî kemâl'e götürür. Ve bu iki kemâl ile fazilet hasîl olur. Fazilet de ya dâhili ya haricîdir. Dahilî fazletle-rin esâsı ilim, haricî faziletlerin temeli ise maldır. Sonra faziletler biri tam, diğeri ondan da üstün yani etem olmak üzere iki nev'îdir.

Hattâbî diyor ki: «Bu hadîsin mânâsı: îlme ve öğrenmeye, keza mal tesaddukuna teşvîkdir.»

Son hadîsdeki: «Allah, bu kitapla bâzı kavimleri yükseltir: bâzılarını da alaçltır.» ifâdesi ile Hazret-i Ömer, o me'mûrun Kur'ân-ı Kerîm sayesinde yükselenlerden olduğuna işaret etmişdir.