BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

16- İslamın Fazilet Yarışmasını ve Hangi Umurunun Daha Faziletli Olduğunu Beyan Bâbı

169- Bize Kuteybetü'bnü Said rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Leys rivâyet eyledi. H.

Bize Muhammed b. Rumh b. el-Muhâcir rivâyet etti.

(Dedi ki): Size Leys, Yezid b. Ebi Habib'den , o da Ebul-Hayr'dan o da Abdullah b. Amr'dan naklen haber verdi ki:

— Bir adam Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):e:

— İslâmın hangi hasleti daha hayırlıdır? diye sormuş. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Yemeği yedirir ve tanıdığın tanımadığın herkese selâm verirsin.» buyurmuşlardır.

Bu hadîsi Buhari iman bahsinin müteaddid yerlerinde tahric ettiği gibi, Ebû Davûd Edeb bahsinde Nesai imanda, İbn Mâce et’ıme bahsinde rivâyet etmişlerdir. Bütün râvilerinin Mısırlı ve her birinin büyük birer İmâm olması ender rastlanan garâibdendir.

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’e sual soran zâtın kim olduğu kat'iyetle ma'lûm değilse de Hazret-i Ebû Zerr el-Gıfârî olduğunu söyleyenler vardır.

İnsanların bir birlerini sevip saymaları islâmın bir nizamı ve şeriatın bir rüknü olduğu için Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) mezkûr nizamın sebebini teşkil eden yemek yedirme, selâmı ifşa ve birbirine hediyye gönderme gibi şeylere teşvik etmiş; Bunların zıddı olan ku-şuşme, tecessüs, kovuculuk ve iki yüzlülük gibi şeylerden nehi buyurmuştur. Burada yalnız iki şeyi zikretmesi, soran kimsenin onları hakkıyla ifâ etmediğini bildiğindendir. Çünkü Fahr-i Kâinat (sallallahü aleyhi ve sellem) efendimiz anladığı şekilde cevap verirlerdi. Yoksa yemek yedirmekle herkese selâm vermek mutlak suretde hayır sayılamazlar. Hadîsin ikinci rivâyetinde:

«Elinden ve dilinden müslünıanların emin oldukları kimsedir.» şeklinde cevap vermesi de soranın hâline nazarandır.

170- Bize Ebu't-Tâhir Ahmed b. Amr b. Abdillâh b. Amr b. Şerh el-Mısri rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İbn Vehb , Ami b. el-Hâris’den , o da, Yezid b. Ebi Habib'den, o da Ebû'l-Hayr'dan naklen haber verdiğine göre Ebû’l-Hayr Abdullah b. Amr b. Âs'i şöyle derken işitmiş:

— Bir adam Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'e: Müslümanların hangisi daha hayırlıdır? diye sordu. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem);

«Elinden ve dilinden müslümanların emin olduğu kimsedir.» buyurdular.

Bu hadîsi biraz ziyâde ile Buhârî, Ebû Dâvûd, Nesai İbn Hibban ve Hâkim tahric etmişlerdir.

Hadîsdeki (el)’den murad hakiki el de ma'nevi el de olabilir. Bir kimsenin malım haksız yere istilâ etmek onu ma'nen elinde bulundurmakdır. Hadîs-î şerif:

«Müslümanların en hayırlısı, bir müslümana sözle ve fiille eziyet vermeyen kimsedir.» ma'nasınadır. Elin zikredilmesi ekseri işler onunla görüldüğündendir.

Müslümandan murad da kâmil müslümandır. Yoksa bu sıfatta olmayan kimse müslümanlıktan çıkar demek değildir. Araplar:

«Âlim, Zeyddir; mal devedir.» derler. Bundan maksadları:

«Kâmil alim Zeyddir; makbul mal devedir.» demektir. Yani cümlede hasır değil tafdil vardır.

Bu hadîs dahi cevami'u'l-Kelimdendir. El ile dilin hassaten zikredilmeleri, çok kullanıldıkları içindir.

171- Bize Hasen el-Hulvânî ile Abd b. Huroeyd hep birden, Ebû Âsım'dan rivâyet ettiler. Abd dedi ki: Bize Ebû Âsim, İbn Cüreyc'den naklen haber verdi ki, İbn Cüreyc Ebû'z-Zübeyr'i şöyle derken işitmiş:

— Câbir'i dinledim: Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’i: «Müslüman, elinden ve dilinden müsiürnanların emin olduğu kimsedir.» buyururken işittim diyordu.

172- Bana Said b. Yahya b. Said el-Emevi rivâyet etti.

Dedi ki: Bana babam rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ebû Bürdete'bnü Abdillâh b. Ebi Bürdete'bni Ebî Mûsa, Ebû Bürde'den o da Ebû Mûa' dan naklen rivâyet eyledi. Ebû Mûsâ

Dedi ki:

— Ya Resûlallah! İslâm (a dahil olanlar)’ın hangisi daha hayırlıdır, dedim. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Elinden ve dilinden Müslümanların emin olduğu kimsedir.» buyurdular.

173- Bana bu hadîsi İbrahim b. Said el-Cevheri dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ebû Üsâme rivâyet etti.

Dedi ki:

— Bana Büreydü'bnü Abdüllâh bu isnâdla rivâyet etti. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’e müslümanların hangisi daha efdaldır? diye soruldu diyerek bu hadîsin mislini anlattı.

Bu hadîsi Buhârî ile Nesâî'de iman bahsinde tahriç etmişlerdir. Buhârî onu aynen buradaki senediyle tahric etmiştir. Tirmizî ise Zühd Bâbında rivâyet etmektedir.

Senedinin hep Kûfe'li râvilerden müteşekkil olması ve bir seferde ayni künyeyi taşıyan iki tane râvi bulunması, isnadının letâifinden sayılır.

Burada Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’e suâl soran Hazret-i Ebû Mûsa' el-Eş'arî'dir, Müslim'in bir rivâyetinde ve Hasan b. Süfyân ile Ebû Ya'lâ'nın «Müsned» lerinde soranların bir kaç kişi oldukları anlaşılıyorsada bu rivâyetlerin arasında birbirine muhalefet yoktur. Çünkü «Sorduk» şeklindeki cem'i rivâyetinde de Ebû Mûsa (radıyallahü anh) soranların içinde dâhildir.

Görülüyor ki hadîsin bir rivâyetinde:

«İslâmm hangi hasleti daha hayırlıdır?» diye sorulmuş; Buna: «Yemeği yedirirsin ve tanıdığın tanımadığın herkese selâmı verirsin» diye cevap verilmiş; diğer rivâyetinde:

«Müslümanların hangisi daha hayırlıdır?» denilmiş; buna da:

«Elinden ve dilinden müslümanların emin olduğu kimsedir.» şeklinde cevap verilmişt

Yukarıda da işaret ettiğimiz gibi «Müslümanların en hayırlısı kimdir?» suâline muhtelif cevaplar verilmesini ulemâ soranların hâline hamletmişlerdir. Meselâ; bir yerde yemek yedirmekle, selâm vermek ihmâl edildiğinden onları teşvike ihtiyâç hasıl olmuş; başka yerde müslümanlara eza etmekten sakındırmaya lüzum hasıl olmuştur.