BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

26- eş-Şuarâ Sûresi

Rahman ve Rahim olan Allah 'ın ismiyle

Mucâhid: "Siz her yüksek yerde bir alâmet bina edip eğlenir misiniz" (Âyet: 128) kavlindeki "Te'besûn (= Abesle uğraşır mısınız)?", "Bina eder misiniz?" demektir, dedi.

"Siz burada emîn emîn bırakılacak mısınız? Bağların, pınarların içinde, ekinlerin ve tomurcukların nâzik, yumuşak hurma ağaçlarının içinde" (Âyet: 146-149) kavlindeki "Hedîm", dokunulduğu zaman kırılıp ufalanan latîf şey ma'nâsınadır. "Mine'l-musahharin", "Mine'l-meshûrîn" (yani büyülenmişlerdensin) (Âyet. 153) ma'nâsınadır.

"Leyke" ve "el-Eyke", "Eyketun"un cem'idir; "Eyke" de "Ağaçların cem'idir ki, "Orman" demek olur (Âyet: 176)

“Hulâsa onu tekzîb ettiler de kendilerini o gölge gününün azâbı yakalayıverdi. Hakikat bu, o günün büyük azâbı idi” (Âyet: 189).

"Yevzmi’z-zulle", Azabın onları gölgelemesidir

"Mevzûnin", "Ma'lûmin" (yani "Bilinmiş") ma'nâsınadır (el-Hicr; 19).

“Mûsâ'ya: 'Asanı denize vur' diye vahyettik. (Vurunca) derhâl deniz yarıldı, herbir parçası kocaman dağ gibi oldu" (Âyet: 63); buradaki "Tavd", "Cebel" (yani "Dağ") ma'nâsınadır

"Şübhesiz bunlar azar azar birer cemâattir" (Âyet. 54); buradaki "eş-Şirzimetu", "Tâifetun kalîletun" (yani "Az bir cemâat") demektir.

“Ki o kıyam ettiğin vakit seni ve secde edenler içindeki dolaşmanı dâima görendir" (Âyet. 218-219); buradaki "fi’ssâcidîn” "Namaz kılanlar içinde" ma'nâsınadır.

İbn Abbâs şöyle dedi: “Siz her yüksek yerde bir alâmet bina edip eğlenir misiniz? Ebedî kalacağınızı umarak yer altında su mahzenleri edinir misiniz?" (Âyet: 128-129); buradaki “er-Rey'u”, "Eyfâ" yani "Arz'dan olan yükseklik" ma'nâsınadır; "er-Rey'atu", "Riyeatu"nun vahidi, yani tekilidir. "Masâni' (= Masna'lar)", içinde su edinilen her bina masnaa'dır.

"Dağlardan şımarık şımarık evler yontuyordunuz" (Âyet:149); buradaki "Ferihîn", "Merihîn", "Fârihîn"; hepsi bir ma'nâyadır. "Fârihin", (yontucuların hâli olup) maharetli ustalar ma'nâsınadır, deniliyor.

"Velâ te'sev fi’l-ardı müfsidîn = Yeryüzünde fesâdçılar olarak bozgunculuk etmeyin" (Âyet: 183); "Velâ te'sev", "Ase, Yeîsu, Aysen" bâbından olup, "Fesadın en şiddetlisi" ma'nâsınadır.

"Sizi ve evvelki ümmetleri yaratan (Allah)dan korkun" (Âyet: 184), buradaki "el-Cibille", "Halk" ma'nâsınadır. "Cubile", "Hulika" (yani "Yaratıldı") demektir. (Yâsîn: 62'deki) "Cubulen" de bu bâbdandır. "Cubulen, Cibilen ve Cublen", "Halk" ma'nâsınadır. Buradaki "Cubulen" ile "Halk"ı, "Yarattı" ma'nâsını kasdediyor. Bu ma'nâyı İbn Abbâs söyledi.

1. Bâb

"Kabirlerinden Kaldırılacakları Gün Beni Rüsvây Etme" (Âyet: 87)

4815 "Ve İbrâhîm ibnu Tahmân (ö. 160), İbnu Ebî Zı'b'den- o da Said ibnu Ebî Saîd el-Makbûrî'den; o da babası Ebû Saîd Keysan dan; o da Ebû Hureyre (radıyallahü anh)'den söyledi ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) söyle buyurmuştur: ''İbrahim Peygamber -ona salât ve selâm olsun- Kıyâmet günûI babası Azer'i üzeri tozlu ve siyahlı bir hâlde gördü. el-Gabere (Toz), Siyahlıktan ibarettir.

4816-......"Bize kardeşim Abdulhamîd, İbnu Ebî Zı'b'den; o da Saîd el-Makbûrî'den; o da Ebû Hureyre (radıyallahü anh)'den tahdîs etti ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: "İbrâhîm (kıyâmet gününde yüzü toz içinde) babasına kavuşacak da: Yâ Rabb! Sen bana insanlar diriltilecekleri gün beni zelîl ve rüsvây etmeyeceğini va'd etmiştin, diyecek. Allah da: Ben cenneti kâfirlere haram kılmışımdır, buyuracak".

2. Bâb

“Sen (ilkin) en yakın hısımlarını inzâr et. Mü’minlerden sana tâbi’ olanlara kanadını indir (yanını yumuşat)" (Âyet: 213-214).

4817  İbn Abbâs radıyallahü anhüma şöyle demiştir: "Sen en yakın hısımlarını inzâr et” âyeti indiği zaman Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Safa Tepesi üzerine çıkıp yükseldi de:

— "Ey Fıhr oğulları! Ey Adiyy oğulları!" diye bütün Kureyş soylarını oymak oymak nida etmeye başladı.

Nihayet çağrılanlar oraya toplandılar. Çağrılanlardan herhangi biri oraya çıkmaya muktedir olmadığı zaman, toplantıda ne olacağına bakması için bir elçi göndermiştir. Kureyş'le beraber Ebû Leheb de geldi. Peygamber bu topluluğa hitaben:

— " (Ey Kureyş!) Haydi, bana re'yinizi haber veriniz! Ben size şu vâdide birtakım düşman süvarileri vardır, sizin üzerinize baskın yapmak istiyorlar diye haber versem, bana inanır mısınız?" dedi.

Topluluk:

— Evet inanırız. Biz senin üzerinde yaptığımız her tecrübede, senin doğru sözlü olduğunu tesbît ettik, dediler.

Peygamber:

— “Öyleyse ben size, şiddetli bir azabın önünde sizleri uyarıp sakındırıcıyım...” dedi.

Bu hitabe üzerine Ebû Leheb:

— Yazık sana! Bundan sonraki günlerde hüsrana, zarara uğrayasın! Bizleri bu konuşma için mi burada topladın? Dedi.

Bu sözleri üzerine şu sûre indi: "Bismillâhirrahmânirrahîm. Ehû Leheb'in iki eli kurusun. Kendisi de kurudu (helak oldu). Ona ne malı, ne kazandığı faide vermedi... " (Ebü Leheb Sûresi: 1-5)

4818 ez-Zuhrî şöyle demiştir: Bana Saîd ibnu'l-Müseyyeb ile Ebû Seleme ibnu Abdirrahmân haber verdiler ki, Ebû Hureyre (radıyallahü anh) şöyle demiştir: Allah: "Sen en yakın hısımlarına azâbı haber verip uyar" âyetini indirdiği zaman Rasülullah (sallallahü aleyhi ve sellem) ayağa kalktı da şöyle hitâb etti:

— "Ey Kureyş topluluğu! (Yâhud buna benzer bir hitâb kelimesiyle.) Müslüman olup nefislerinizi Allah'ın azabından satın alınız. Ben Allah'ın azabından hiçbirşeyi sizden men edemem. Ey Abde Menâf oğulları! Sizden de ben Allah'ın azabından hiçbirşeyi def' edemem! Ey Abbâs ibne Abdilmuttalib! Senden de Allah'ın azabından hiçbir parçasını men' edemem. Ey Allah Elçisi'nin halası Safiyye! Senden de ben Allah'ın azabından bir kısmını olsun def edemem. Ey Muhammed'in kızı Fâtıma! Malımdan ne dilersen iste (veririm, fakat) Allah'ın azabından bir parçasını bile senden savıp def' edemem" buyurdu.

Bu hadîsi rivayet etmekte Buhârî'nin şeyhi Ebû'l-Yemân'a Esbağ ibnu'l-Ferec mutâbaat etmiştir. Buhârî'nin diğer üstadı Esbağ da Abdullah ibn Vehb'den; o da Yûnus ibnu Yezîd el-Eylî'den; o da İbnu Şihâb ez-Zuhrî'den olmak üzere rivayet etmiştir.