SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105

TR AR

61 - HAVÂTİMU'S-SUVER (Sûre Sonları)

5204 İfadedeki güzellik bakımından bu bölüm de, Fevatihu's-suver gibidir. Havâtimu's-suver; sûre sonunun, kulağa hoş gelen kelimelerle bitmesidir. Bu yüzden sûrelerin son cümlelerinde, bedi mânaları olan kelimeler mevcuttur. Bu kelimeleri duyan, kelamın sona erdiğini anlamış, bundan sonra dikkate değer bir şey kalmadığını öğrenmiş olur. Zira, sûre sonlarındaki âyetler dua, tavsiye, farz, hamd, tekbir, meviza, vaad ve vaid gibi hususlarla biter. Mesela; Fatiha sûresinin hatimesinde matlup olan gaye, Allah'ın gazabına ve dalalete sebebi­yet veren masiyyetten, imanı korumaktır. Bütün bunlar; ***** âyetin­de toplanmıştır. Allah'ın kendilerine nimet verdiği kimselerden murad, Mü’min­lerdir. Bu yüzden Allah, bütün nimetleri ihtiva etmek üzere, inamı mutlak olarak zikretmiştir. Allahın kendisine îman nimeti verdiği kimse, her türlü nimete sa­hip olan kimsedir. Çünkü îman nimeti, bütün nimetleri içine almaktadır. Bu ni­metin zikrinden sonra Mü’minleri ***** âyetiyle vasfetmiştir. Yani onlar; îman nimeti olan mutlak nimetle, Allah'ın emirlerine uymak, günah işlememekle, Allah'ın gazabı ve dalaletten kurtulmayı bir arada toplamışlardır.

Bakara sûresinin son iki âyetinde mevcut duada Âl-i İmrân sûresinin son âyetinde mevcut tavsiyelerde, Nisa sûresinin son âyetinde mevcut feraizde (ki bu âyet, her canlının sonu olan ölümle ilgili hükümleri ihtiva eden âyetlerin sonuncusudur) hüsnü'l-hitam sanatı bulunmakta, Mâide sûresinin son âyetinde Allahü teâlâ'yı tebcil ve tazim, Enam sûresinin sonunda vaad ve vaid, A'raf sûresinin sonunda meleklerin durumunu vasfederek ibadete davet, Enfâl sûre­sinin son âyetinde cihad ve sıla-i rahm'e teşvik, Tevbe sûresinin son âyetlerin­de Resûlüllah'ın vasfı ve medhi ile tekbirler, Yûnus ve Hûd sûrelerinin sonunda yer alan âyetlerde Resûlüllah'ı teselli, Yûsuf sûresinin sonunda yer alan âyet­lerde Kur’ân'ın vasfı ve medhi, Ra'd sûresinin sonundaki âyetlerde Resûlü ya­lanlayanlara red ve vaid yer almaktadır. İbrahim sûresinin son âyeti olan ***** âyeti, sûrenin bittiğini açık bir şekilde gösteren âyettir. Ahkâf sûresi­nin son âyeti de böyledir. ***** «Sana ölüm gelinceye ka­dar Rabbine kulluk et.» âyetiyle biten Hicr sûresi de böyledir. Âyetteki yakin kelimesi, ölümle tefsir edilmiştir. Bu âyet, sûrenin en güzel ifade ile bittiğini gösteren canlı bir misaldir.

Zilzal sûresine bir bakın! Kıyamet ahvali nasıl başlamış, ***** «Artık kim zerre ağırlığınca hayır yapmışsa onu görür. Kim de zerre ağırlığınca şer yapmışsa onu görür.» âyetiyle nasıl sona ermiştir.. Kur’ân'da en son nâzil olan ***** «Allah'a döndürüleceğiniz günden sakının.» (Bakara, 281.) âyetindeki fesahat ve belâgat güzelliğine bakın.. Bu âyette, ölümden sonraki âhiret hayatına işaret var­dır.

Son nâzil olan sûrelerden, Nasr sûresi de böyledir. Bu sûrede, Resûlüllah'ın ölümüne işaret edilmektedir. Buhârî, Said b. Cubeyr tarikıyle İbn-i Abbâs-dan şu rivâyette bulunur: Hazret-i Ömer, Eshâba ***** «Allah'ın yardı­mı ve fetih geldiğinde..» âyetinin mânasını sormuştu. Onlar âyetin, şehir ve sarayların fethi mânasına geldiğini söylemişlerdi. Sonra İbn-i Abbâs'a: Sen ne dersin? dediğinde İbn-i Abbâs: Muhammed'in ecelinin yaklaştığını kendisine bildirmektedir, cevabını vermiştir.

Buhârî, aynı tarikle İbn-i Abbâs'ın şöyle dediğini rivâyet eder: Hazret-i Ömer beni, Bedir savaşına katılanlar arasında sayıyordu. Bazı yaşlı Sahabiler bundan alındılar. İbn-i Abbâs'ı neden bize emsal tutuyorsun, halbuki bizim, onun yaşın­da çocuklarımız var dediler. Bunun üzerine Hazret-i Ömer: Onu hepiniz tanırsınız, diye mukabelede bulundu. Bir gün Bedir'e katılan yaşlı Sahâbeyi davet eden Hazret-i Ömer, ***** âyeti hakkında ne dersiniz, diye sordu, aralarından bir kısmı bu soruya: Allah tarafından yardım edilip, fethe nail olduğumuzda, Allah'a hamd ve istiğfarla emrolunduk, şeklinde cevaplandırırken, bir kısmı da, hiçbir şey söylemediler. Bunun üzerine Ömer bana: Sen de mi aynı şeyi söylersin Abbâs oğlu, diye sordu. Ben: Hayır, bu sûre Resûlüllah'ın ecelini bildirmektedir. ***** âyeti, Resûl'ün eceline işarettir, dedim ve ***** «Rabbini överek tesbih et. Ondan mağfiret dile çünkü O, tevbeleri çok kabul edendir.» âyetini okudum. Bunun üzerine Hazret-i Ömer: Ben de âyeti, aynen senin gibi anlıyorum, dedi.