SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105

TR AR

11 Kitabın Sünnet ile Açıklanması ve Bu Hususta Gelen Rivayetler

Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:

"Biz, sana da bu Zikri (Kur'ân'ı), insan­lara kendilerine ne indirildiğini açıkça anlatasın diye indirdik." (en-Nahl, 16/44)

Bir başka yerde de şöyle buyurmaktadır:

"Onun emrine aykırı hareket edenler, kendilerine bir mihnet veya acıklı bir azabın gelip çatmasından çekinsinler." (en-Nur, 24/63)

Yine yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Muhakkak ki sen dosdoğru yola ulaştırısın." (eş-Şûra, 42/52)

Yüce Allah, birden çok âyet-i kerimede Peygamberine itaati farz kılmış ve kendi zatına itaat ile birlikte onu da sözkonusu etmiştir. Şöyle buyurmakta­dır:

"Peygamber size ne verdiyse onu alın ve neyi yasak ettiyse ondan sakı­nın." (el-Haşr, 59/7)

İbn Abdi'l-Berr "Kitabu'l-llm"de Abdurrahman b. Yezid'den şöyle dedi­ğini kaydetmektedir: Abdurrahman hacc için ihrama girmiş bir kimsenin el­biselerini giymiş olduğunu görür. Elbiselerini çıkarmasını söyleyince adam: Allah'ın Kitabı'ndan elbisemi çıkartmamı öngören bir âyet göster bana. Ab­durrahman ona:

"Peygamber size ne verdiyse onu alın ve neyi yasak ettiyse ondan sakının" (el-Haşr, 59/7) âyetini okur.

Hişam b. Huceyr'in de şöyle dediği rivayet edilmektedir: Tavus, ikindiden sonra iki rekat namaz kılardı. İbn Abbas ona: Bu iki rekatı kılmaya son ver, deyince şöyle dedi: Uyulan sünnet edinilir diye bunların kılınmaları yasak­landı, diye cevap verince İbn Abbas da şöyle der: Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) ikindiden sonra namaz kılınmasını yasaklamıştır. Ben, bu iki rekatı kılıyorsun diye sa­na azap mı edilecek yoksa ecir mi verilecek bilmiyorum. Çünkü şanı yüce olan Allah şöyle buyurmaktadır: "Allah ve Rasûlü bir işe hüküm verdiği za­man hiçbir mü'min erkek ve mü'min kadına işlerinde istediklerini yapmak yetkisi verilmemiştir." (el-Ahzab, 33/36)

Ebu Davud rivayet ediyor.... el-Mikdâm b. Ma'dî Kerib, Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın şöyle dediğini rivayet etmektedir: "Şunu bilin ki bana Kitap ve onunla bir­likte onun gibisi de verilmiştir. Şunu bilin ki aradan fazla geçmeden karnı tok bir adam koltuğuna oturarak şöyle diyecektir: Siz bu Kur'ân'a bağlanmaya bakınız. Onda helal diye gördüğnüz bir şeyi helal, haram diye gördüğünüz bir şeyi de haram belleyiniz. Şunu biliniz ki evcil eşekler ve yırtıcı hayvan­lardan azı dişi olan her bir hayvan, antlaşmak bir kimsenin kaybedip de si­zin bulduğunuz bir malı size helal değildir. Ancak sahibinin ona ihtiyaç duy­maması müstesna. Herhangi bir topluluğun yanına misafir olarak konakla­yan kimseye, o topluluğun ikramda bulunmaları görevidir. Eğer ona ikram­da bulunmayacak olurlarsa, ona vermeleri gereken ziyafet kadarı (nı almak sureti) ile onları cezalandırabilir. "[150] [86]

el-Hattabi der ki: Hazret-i Peygamber'in: "Bana Kitap ve onunla birlikte onun gibisi verilmiştir" âyetinin iki şekilde anlaşılma ihtimali vardır:

Birinci ih­timale göre anlamı şudur: Hazret-i Peygamber'e zahiren tilavet edilen vahiy ve­rildiği gibi, ona tilavet edilmeyen batınen vahiy de verilmiştir.

İkinci anlam, ona Kitab-ı Kerim okunarak kendisi ile ibadet olunan bir vahiy olarak veril­miştir. Ayrıca onun gibi sözlü açıklama da ona verilmiştir. Yani Kitab-ı Ke-rim'de bulunan ifadeleri açıklamasına, âyetlerin umumi olduğunu belirtme­sine yahut hükümlerini tahsis etmesine, fazladan hüküm koymasına ve Ki­tab-ı Kerim'de bulunan hükümleri teşri' buyurmasına izin verilmiştir. O tak­dirde Kur'ân-ı Kerim'in tilavet edilip okunan zahir vahyinde olduğu gibi ay­nen bunları da kabul etmek gerekir ve gereklerince amel etmek icabeder.

Hadis-i şerifte geçen "aradan fazla geçmeden karnı tok bir adam...." ifa­desiyle Hazret-i Peygamber, -Harici ve Rafizîlerin yaptığı gibi- Kur'ân-ı Kerim'de sözk'onusu edilmemiş ve kendisinin ortaya koyduğu Sünnetlere aykırı dav­ranmaktan sakındırmaktadır. Çünkü Haricilerle Rafizîler, Kur'ân-ı Kerim'in za­hirine yapıştılar ve Kitabın beyanını ihtiva eden Sünneti terkettiler. O bakım­dan şaşırdılar ve saptılar.

Hadis-i şerifte geçen "koltuk" ifadesiyle evlerden dışarı çıkmayan ve ilmi öğrenilebilecek yerlerde aramayan, lüks, refah ve rahat içerisinde yaşayan kimseleri kastetmektedir. Hadis-i şerifte geçen: "sahibinin ona ihtiyaç duy­maması hali müstesna..." ifadesi: Sahibi o kaybedilen eşyaya ihtiyaç duyma­yarak onu bulana terketmesi hali müstesna, demektir. Yüce Allah'ın şu âyetlnde olduğu gibi:

"Böylece onlar, inkar etmiş ve yüz çevirmişlerdi. Al­lah da (onların iman ve itaatlerine) muhtaç olmadığını göstermişti." (et-Te-ğabun, 64/6) Allah onlara ihtiyaç duymayarak onları bırakmıştı, demektir.

Hadis-i şerifte geçen: "Ona vermeleri gereken ziyafet kadarı ile onları ce­zalandırabilir" ifadesi yiyecek birşey bulamayıp ölmekten korkan, zaruret ha­linde olan kimse hakkındadır. Böyle bir kimse, kendisine ikramda bulunma­yan o kimselerden kendisini mahrum ettikleri ikram karşılığında ikram ka­darını almak hakkına sahiptir. "Onları cezalandırmak" anlamına gelen ( ...... ) kelimesi şeddeli olarak da (yuakkıbehum) şeklinde ve (muâkabe)den, şed-desiz olarak da rivayet edilmektedir. Yüce Allah'ın:

"Şayet ceza ile karşılık verecek olursanız..." (en-Nahl, 16/126) âyeti da burdan gelmektedir. Ya­ni eğer siz galip gelir ve onlardan ganimet alırsanız., anlamındadır. İşte bu durumda olan (misafir olarak kendisine ikram olunmayan) kimsenin de kendisine yapılacak ikram kadarını da mallarından alma hakkı vardır.

(el-Hattabi devamla) der ki: Bu hadis-i şerifte hadisin ayrıca Kur'ân-ı Kerim'in nas-ları ışığında gözden geçirilmeye ihtiyacı olmadığına delalet vardır. Çünkü Ra-sûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem)'dan olduğu sabit olan bir buyruk, bizatihi bir hüccettir.

Bazı­larının: "Size hadis geldiğinde onu Allah'ın Kitabı'na arzediniz, ona uygun ge­lirse alınız, uygun gelmezse reddediniz" şeklinde hadis diye yaptıkları riva­yet batıldır, aslı yoktur.

Diğer taraftan Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın beyanı iki türlüdür:

Birisi Kitapta müc­mel olarak gelen ifadeyi açıklamaktır. Beş vakit namazı, vakitlerini, secde­lerini, rükûlarını ve diğer hükümlerini açıklaması, zekatın miktarını, vaktini, hangi mallardan alınacağına dair açıklamaları, haccın menasikini açıklama­sı gibi. Nitekim Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) haccını eda ettiğinde insanlara şöyle söyle­miştir: "Hacc ibadetinizin şeklini benden öğreniniz."[151] [87] Yine Hazret-i Peygam-ber'in: "Benim nasıl namaz kıldığımı gördüyseniz, siz de öyle namaz kılınız."[152] [88] diye buyurduğu Buharî'de rivayet edilmektedir.

İbnü'l-Mubarek'in rivayet ettiğine göre İmran b. Husayn, adamın birisine şöyle demiş: Sen ahmak bir insansın. Öğlen farzının dört rekat olduğunu ve o rek'atlerde açıktan Kur'ân okunmayacağını Allah'ın Kitabı'nda görüyor mu­sun? Daha sonra İmran (radıyallahü anh) ona namazı, zekatı ve buna benzer hususları sa­yar ve şöyle der: Sen bütün bunların Allah'ın Kitabı'nda genişçe açıklanmış olduğunu görüyor musun? Yüce Allah'ın Kitabı bunları müphem olarak zik­retmiş, Sünnet de bunları açıklamış bulunmaktadır.

Evzaî'nin rivayetine göre Hassan b. Atiyye şöyle demiştir: Vahiy, Rasûlul-lah (sallallahü aleyhi ve sellem)'a nazil oluyor, Cebrail de bunu açıklayan Sünneti Hazret-i Peygamber'e getiriyordu. Said b. Mansur rivayetle dedi ki: Bize İsa b. Yunus, el-Evzaî'den, o Mekhul'dan şöyle dediğini rivayet etmektedir: Kur'ân'ın (anlaşıl­mak için) Sünnete duyduğu ihtiyaç, Sünnetin (anlaşılmak için) Kur'ân'a duyduğu ihtiyaçtan fazladır.

Yine aynı senedle el-Ezvai şöyle demiştir: Yahya b. Ebi Kesir dedi ki: Sün­net Kitaba karşı hüküm vericidir. Fakat Kitap Sünnet ile alakalı hüküm ver­mek durumunda değildir.

el-Fadl b. Ziyad der ki: Ebu Abdullah'a -yani Ahmed b. Hanbel'e- Sünne­tin Allah'ın Kitabı'na karşı hüküm verici olduğuna dair rivayet edilen hadis hakkında soru sorulmuş ve o da şöyle demiştir: Ben böyle bir söz söyleme­ye cesaret edemem. Ancak derim ki: Sünnet Allah'ın Kitabı'nı açıklar ve be­yan eder.

Bir diğer beyan şekli ise, Allah'ın Kitabı'nın hükmünden başka hüküm or­taya koymaktır. Kadının halası ve teyzesi ile birlikte nikahlanmasının haram kılınması, evcil eşeklerin ve parçalayıcı azı dişi olan yırtıcı hayvanların yen­mesinin haram kılınması, şahid ile birlikte bir yeminle hüküm vermek ve bu­na benzer -inşaallah- ileride açıklanacak diğer hükümler buna örnektir.