|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
195 Lâzım ve Müteaddi FiilBİR FASIL Lâzım fiil şu üç bebebden biri ile Müteaddi olur: 1- Başına hemze ziyade etmekle. Ör:................. onu evden çıkardım gibi. 2- Sonuna harfi cer getirmekle. Ör: .......... onu evden çıkardım gibi. 3- Aynel fiilini (yani orta harfini ) şeddelemekle. Ör: .......... onu evden çıkardım gibi. Ayn şeddelenmiş olarak ..........den tenin ve lam tekrarlanmış olarak ..........den tenin hazf edilmesi ile de Lâzım fiil mütesaddi olur. Tadiyet sebeblerinin hazf edilmesi veya inkesere babına nakl edilmesi ile Müteaddi fiil Lâzım oluru. Falele babı başına te ziyade etmekle Lâzım olur. Lâzımdan mefûlun bih ve mechûl gelmez. Çünkü Lâzım fiiller mefûlun bihe ihtiyacı olmayan fiillerdir. Müteaddi ise onun tersinedir. 1- Faale babı iki şey arasında müşareket iş dişlik içindir. Ör: a) .......... onunla ok atıştık gibi. Ancak pek az, tek kişi için olur. Ör: b) .......... pabucu nalini kırdım ve .......... hırsızı cezalandırdım gibi. 2- Tefaale babı da ikiden çok kişiler arasında müşareket işdeşlik için olur. Yani karşılıklı olarak aynı işi yapma ifade eder. Ör: a:.......... Karşılıklı savunduk gibi. Ve .......... kavm sulh yaptı gibi. Bazen de içerde olmayan şey için yani yapmacı için olur. Ör: b) .......... yani hastalığım olmadığı halde hastaymış gibi göründüm. 3- a) İfteale babından fael fiil itbak harflerinden bir harf olursa ki bunlar : Sad, dat, tı, zı, harfleridir. ifteale .......... nini tesi ti olur. Ör: .......... gibi. b) Eğer ifteale babının fası dal veya zel veya ze olursa ifteale babının tesi dal olur. Ör: .......... ve zel in dal i idğamı ile: .......... ve .......... gibi. c) Eğer ifteale babının fa si yani baş harfi vav veya, ya veya se olursa, vav, ya, se harfleri, seye çevrilir. Sonra iftealenin tasına idğam olunur. Ör: .......... gibi. İsimlere ve fiillere katılan harfler ondur. Bu harfler bugün onu unu unutursun anlamına gelen şu cümlede bir araya toplanmıştır. .................... sayısı üç harfden fazla ve onda bu harflerden bir harf olduğu halde eğer bir kelime bulunursa sen onun said olduğuna hükmet. Ancak bu harfsiz o kelimenin manası olmazsa bu harf zaid değildir. Ör: .......... gibi. 1- Rübainin bütün babları müteadidir. Ancak .......... meteaddi değildir. Humasinin beş harfli fiillerin bütün babları Lâzımdır. Ancak şu üç bab Lâzım değildir. .......... çünkü bu bablar Lâzım ile Müteaddi arasında müşterektir. 3- Südasinin altı harfli fiillerin bütün babaları Lâzımdır. Ancak .......... babı değildir. Çünkü o Lâzım ile Müteaddi arasında müşterektir........... babından iki kelime de müstesnadır. Çünkü bu iki kelime müteaddidirler. Onlar: .......... kelimeleridir. Bunların manası: ona galib geldi ve ona üstün geldi demektir. .......... nin hemzesi çeşitli manalara gelir. 1- Tadiyet için: .......... ona ikram ettim gibi. 2- Sayruret anlamı için .......... adam hayvan sahibi oldu gibi. 3- Vicdan anlamı için .......... yani onu cimri buldum gibi. 4 Haynunet anlamı için: .......... Yani Ekinini biçilme vakti geldi gibi. 5 İzale anlamı için: .......... yani ondan şikayet giderdim gibi. 6- Duhul anlamı için: adam sabaha girdiği zaman: .......... adam sabaha girdi denilir. 7- Kesret anlamı için: Adamın yanında süt çoğaldığı zaman: .......... denilir. .......... nini sin i de çeşitli anlamlara gelir: 1- Taleb için: .......... yani Allah’dan mağfiret isterim, bağışlanma dilerim gibi. 2- Sual için: .......... yani haber sordu gibi. 3- Tahavvül anlamı için .......... yani şarab sirkeye dönüştü gibi. 4- İtikad anlamı için: .......... Yani onun kerîm olduğuna inandım gibi. 5- Vicdan anlamı için: .......... Yani o şeyi iyi buldum gibi. 6- Teslim için: Arapların: .......... demeleri gibi. Yani kavm şübhesiz bir Allah içiniz ve şüphesiz ona dönücüleriz dediler demektir. |
