|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
233 İdgâmİdgâm ayni cinsten olan iki harf den birini diğerinin içine sokmaktır. Bu da üç çeşittir. Birinci çeşit: Vâciptir. Vâcip olan idgam, aynı cinsden olan iki harfin, harekeli olmalarıdır. Veya bunlardan birinci harfin sâkin ve ikinci harfin harekeli olmasıdır. (yani birincisi sakin, ikincisi harekeli olursa iç içe sokulup şeddelenir). ......... Uzattı, uzatır gibi. İkinci çeşit: Câizdir. Aciz olan idgâm, aynı cinsten olan iki harften birinci harfin harekeli ve ikinci harfin arız sükûn ile sâkin almasıdır:....... = uzatmadı, gibi. Dalın harekesini, üç harekeden biri ile (yani ötüre, üstün ve ya esire ile okumak) câizdir. Bu kelimenin aslı: …………..idi. Birinci dalın harekesi mime nakledilince, iki sâkin bir araya geldi. Sonra ikinci dal harfinin sükûnu, ârız sükûn olduğu için, ya ötüre veya üstün veya esire iye harekelendirildi. Üçüncü çeşit: Mümtenîdir. Bu (mümtenî, idgâm), aynı cinsten olan iki harften birinci harfin harekeli ve ikinci harfin, asli sükûn ile sâkin olmasıdır. ..........gibi. Ya da fiil, mehmûz olur. Mehmûz, fiilin asli harflerinden birinin hemze olmasıdır: …………=aldı, sordu, okudu fiilleri gibi. Eğer hemze, fiilin fâsı (=baş harfi) mukabilinde ise, mahmûzu’l-fâ (yani, baş harfi hemzeli fiil) diye adlandırılır. Eğer hemze, fiilin aynı (=orta harfi) mukabilinde ise, mehmûzu’l-ayn (yani, orta harfi hemzeli fiil) diye adlandırılır. Eğer hemze, fiilin lâmı (=son harfi) mukabilinde ise, mehmûzu’l-lâm (yani, son harfi hemzeli fiil) diye adlandırılır. Bu yedi kısım fiile, aksâm-ı seb’a deneler. Şu beyt, bu yedi kısmı bir araya toplar: ……………….. |
