| |
HASAN HÜSÂMEDDÎN UŞÂKÎ
Evliyânın büyüklerinden ve Uşâkîlik tarîkatının kurucusu. İsmi Hasan, lakabı
Hüsâmeddîn'dir. 1475 (H.880) senesinde Buhârâ'da doğdu. Soyu hazret-i Hüseyin'e
ulaşır. Hacı Teberrük isminde bir tüccarın oğludur. Anadolu'ya gelip, Uşak'ta
yerleştiği için "Uşâkî" denildi.
Hüsâmeddîn Uşâkî, ilk tahsîlini babasının nezâret ve himâyesinde tamamladı.
Babasının vefâtı üzerine ticâretle meşgûl olmaya başladı. Üzüntü içinde uyuduğu
bir gece, rüyâsında ona; "Boş yere ticâretin zahmetini çekmek, hakîkat ehli için
zarar ve ziyândır. Arzun âhiret ticâreti, yâni Allahü teâlâya kavuşmak olsun.
Gâyen sonsuz sermâyeyi elde etmek ise, dünyâ mallarından yüz çevirip,
Anadolu'nun güzel şehirlerinden Uşak'ta oturan Seyyid Ahmed-i Semerkandî
hazretlerine varıp teslim ol. Uzlet köşesine çekilip, dâimâ Rabbin ile bulun!"
denildi. İşte bu mânevî işâretten ve almış olduğu emirden sonra kendinde bir
başkalık hisseden Hüsâmeddîn Uşâkî hazretleri, bir an önce bu zâta kavuşmak
arzusu ile yanıp tutuşmaya başladı. Babasından mîrâs kalan bütün mallarını,
servetini ve kurulu ticâret düzenini kardeşi Mahmûd Çelebi'ye bağışlayıp,
kalbinden dünyâ sevgisini uzaklaştırdı. Durmadan içini yakan aşk ateşinin tesiri
ile, yaya olarak Buhârâ'dan ayrılıp yola çıktı. Aylarca süren zahmetli ve
meşâkkatli yolculuklardan sonra,Erzincan vilâyetine geldi. O sırada Erzincan'da
bulunan Seyyid Ahmed-i Semerkandî hazretleri ile karşılaşıp ona bağlanarak,
sâdık bir talebesi oldu. Sonra hocası ile birlikte Uşak'a giderek oraya
yerleşti. Hakîkî rehber olan bu büyük âlime bağlılığının kuvveti sâyesinde
kemâle kavuşup, evliyâlığın yüksek derecelerine ulaştı. Seyyid Emîr Semerkandî
hazretleri, kısa zamanda evliyâlık makâmına yükselen Hüsâmeddîn-i Uşâkî'ye,
aldığı mânevî emir üzerine hilâfetnâme verdi.
Hocası
Seyyid Ahmed-i Semerkandî'nin âhirete irtihâlinden sonra, onun yerine geçti ve
talebe yetiştirmeye başladı. Kısa zamanda ismi güneş gibi parladı ve şöhreti çok
uzaklara yayıldı. O sırada devrin pâdişâhı, Sultan İkinci Selîm Hân idi.
Pâdişâhın iki oğlundan biri olan Şehzâde Murâd, Manisa'da vâli idi. Şehzâde
Murâd, Hüsâmeddîn-i Uşâkî hazretlerine, kendisinin sultân olup olmayacağını
anlamak üzere, bir mektupla hizmetçisiniUşak'a gönderdi. Uşak'a varan haberci,
doğruca Hüsâmeddîn-i Uşâkî'ye giderek, huzura kabûl edilmesini ricâ etti. Huzûra
kabûl edilen haberci, daha mektubu Hüsâmeddîn-i Uşâkî hazretlerine vermeden ve
ziyâreti hakkında bir şey söylemeden, Uşâkî hazretleri ona; "Git! Şehzâdeye
söyle! Hemen İstanbul'a hareket etsin. Filan gün saltanat tahtına oturacaktır."
dedi. Haberci, hemen Manisa'ya dönerek müjdeyi Şehzâde'ye bildirdi. Şehzâde
Murâd, vakit geçirmeden İstanbul'a hareket etti. Balıkesir'e geldiğinde, Vezîr-i
âzam Sokullu Mehmed Paşa'nın gönderdiği elçilerle karşılaştı. Elçiler,
Sadrâzamın mektubunu Şehzâde'ye verdiler. Mektubu okuyan Şehzâde, bu mektuptan
babası Sultan İkinci Selîm'in vefât ettiğini, Sadrâzamın ölüm haberini halktan
sakladığını ve kendisini tahta çıkarmak üzere dâvet ettiğini öğrendi. İstanbul'a
giderek, Hüsâmeddîn-i Uşâkî'nin haber verdiği zamanda, Sultan Üçüncü Murâd Hân
nâmıyla tahta geçti.
Bu
hâdiseden sonra, Sultan Murâd Hânın Hüsâmeddîn-i Uşâkî hazretlerine karşı sevgi
ve hürmeti çoğaldı. Onun kâmil bir zât olduğuna güveni bir kat daha ziyâdeleşti
ve kendisini İstanbul'a dâvet etti. Bunun üzerine Hüsâmeddîn-i Uşâkî, Uşak'tan
ayrılıp, İstanbul'a geldiğinde; Pâdişâh, erkânı ve büyük bir halk topluluğu
tarafından hürmet ve tâzim ile karşılandı. Aksaray civârında oturması için
Hüsâmeddîn-i Uşâkî'ye bir ev tahsis edildi. Bir müddet orada kalan Hüsâmeddîn-i
Uşâkî hazretleri, Pâdişâha yakınlığından istifâde etmek isteyenlerin verdiği
sıkıntı yüzünden Uşak'a dönmeye karar verdi. Yol hazırlıklarının yapıldığını
haber alan Pâdişâh, bu büyük zâtın İstanbul'da kalması için ricâda bulundu.
Uşâkî hazretleri, Sultan Üçüncü Murâd Hânın ricâsını kabûl edip, İstanbul'da
kalmağa karar verdi. Pâdişâhın emriyle Kasımpaşa civârında Hüsâmeddîn-i
Uşâkî'nin adına bir dergâh inşâ edildi. Burada uzun zaman kalarak, çok talebe
yetiştirdi. Sohbetlerinde çok kimseler kemâle geldi. Hilâfet verdiği
talebelerini Anadolu'nun çeşitli yerlerine, halka doğru yolu göstermeleri için
gönderdi.
Hasan
Uşâkî İstanbul'a geldiği zaman, evliyânın büyüklerinden Ümmî Sinân hazretleriyle
görüştü. Ümmî Sinân ona Halvetîlik tarîkatında hilâfet verdi. Şeyh Ahmed-i
Semerkandî ise, ona "Kübreviyye" ve "Nûr-i Bahriyye" yolunun hilâfetini
vermişti. Hüsâmeddîn Uşâkî de bu yolları birleştirerek Uşâkîlik tarîkatını
kurdu.
Şöyle
anlatılır: "İnsanların kalabalığından rahatsız olan Hüsâmeddîn Uşâkî, Pâdişâhtan
hacca gitmek ve Resûlullah efendimizi ziyâret etmek için izin istedi. Pâdişâh
kendisine izin verdi. Sefere çıkmadan önce, oğlu Mustafa Efendiye hanımının
hâmile olduğunu söyleyerek; "Bizim bu fânî âlemi terketmemiz yakındır. O
saâdetli oğlumun ismini Abdürrahîm koy ve kendisinin ilim ve terbiyesi ile
meşgûl ol." diye vasiyette bulundu.
Hüsâmeddîn Uşâkî, hac farîzasını yerine getirip geri dönerken, Konya'da
rahatsızlandı ve 1594 (H.1003) senesinde orada vefât etti.Cenâze namazı Konya'da
kılındı. Vasiyeti üzerine İstanbul'a götürülmek üzere yola çıkarıldı. Konya
vâlisi, yola çıkmadan önce Hüsâmeddîn Uşâkî'nin cesedinin kokmaması için
ilâçlatmak istedi. Fakat oğulları ve talebeleri buna karşı çıkarak, Uşâkî
hazretlerinin kokmıyacağını söylediler ve ilâçlatmadılar. Mübârek bedeni, hiç
kokmadan İstanbul'a getirildi şimdiki kabrinin bulunduğu yere defnedildi.
Şöyle
anlatılır: "Kasımpaşa'da, Uşâkî hazretlerinin dergâhı yakınlarında Ali Efendi
isminde bir zât vardı. Ali Efendi misk satıcısı idi. Bir şey tartarken, hak
geçmesin diye çok dikkat ederdi. Ali Efendi, hac farîzasını yerine getirmek için
Mekke-i mükerremeye gitmişti.Hacı olduktan sonra,Resûl-i ekremin kabr-i şerîfini
ziyâret için Medîne-i münevvereye gitmek istedi. Fakat ayaklarındaki bir
hastalıktan dolayı gidemedi. Bu duruma çok üzüldü. Bir gece rüyâsında Peygamber
efendimizi gördü.Peygamber efendimiz ona; "Ağlama! Kasımpaşa'da evlâdım
Hüsâmeddîn-i Uşâkî'nin kabrini ziyâret et, onu ziyâret etmek, beni ziyâret
gibidir." buyurdu. Sonra İstanbul'a dönen Ali Efendi, hergün işe giderken Uşâkî
hazretlerinin kabrini ziyâret etmeği kendisine vazife ve âdet edinmişti. Vefât
ederken bunu çocuklarına vasiyet etti."
Hüsâmeddîn Uşâkî, çeşitli eserler yazdı. Bunlardan bâzıları şunlardır:
1) Evrâd-ı Kebîr, 2) Hizb-üt-Tesbîh, 3) Ahzâb-ı Usbûiye, 4) Şerhu Virdi
Settâr.
KERÂMET VE MENKÎBELERİ
MAHZURU İZÂLE
EDİNİZ
Bir
zelzele yüzünden Hüsâmeddîn Uşâkî'nin türbe ve dergâhı harâb olmuş ve çökmüştü.
Kabir, sokak zemininden çok aşağı kaymıştı. Yağmur suları kabre doluyordu.
Zamânın Pâdişâhı Sultan İkinci Abdülhamîd Hân bir gece rüyâsında onu gördü.
Uşâkî hazretleri sultâna; "Kabrimdeki mahzuru izâle ediniz." dedi. Sultan
uyanınca, hemen yakını Hacı Ali Paşayı huzûruna çağırıp, rüyâsını anlattı.
Sultan Abdülhamîd Hân, dergâhın yerini bilmiyordu. Hacı Ali Paşaya dergâhın ve
türbenin yerini bulmasını söyledi. Hacı Ali Paşa, Kasımpaşa'da dergâhın ve
türbenin yerini araştırarak, buldu. Dergâhın zelzeleden ve su baskınından sonra
yıkık ve dökük bir hâlde olduğunu sultâna bildirdi. Sultânın emri ile, dergâh ve
türbe yeniden yaptırılarak şimdikii hâline getirildi.
KAYNAKLAR
1)
Sefîne-i Evliyâ; c.4, s.179
2)
Mir'ât-ı İstanbul; c.1, s.529
3) Tam
İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; (49. Baskı) s.1065
4)
Hadîkat-ül-Cevâmi'; c.2, s.23
5)
İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.14, s.77
|
|
