EBŪ İSHĀK EL-FEZĀRĪ
Sekizinci yüzyılda Kūfe ve Şam taraflarında yaşamış olan evliyādan ve İslām
ālimlerinin büyüklerinden. İsmi, İbrāhim bin Muhammed bin Hāris'dir. Ebū İshāk
künyesiyle ve Fezārī nisbesiyle meşhur olmuştur. Kūfe'de doğdu. Doğum tārihi
bilinmemektedir. 802 (H.186) senesinde Masīsa şehrinde vefāt etti.
Kūfe'de dünyāya gelen Ebū
İshāk el-Fezārī, küēük yaşta tahsīle başladı. Şam'a gelerek, o beldenin
ālimlerinden ilim tahsīl etti. Hadīs ilmini öğrendi. Tābiīnden Humeyd et-Tavīl,
Ebū Tıvāle, Ebū İshāk es-Sebiī, İmām-ı A'meş, Mūsā bin Ukbe, Yahyā bin Saīd el-Ensārī,
İmām-ı Mālik, Şū'be bin Haccāc, Süfyān-ı Sevrī gibi büyüklerle görüşüp, onlardan
ilim öğrendi ve hadīs-i şerīf rivāyet etti. İmām-ı Evzāī hazretlerinin
sohbetlerinde bulundu. Hadīs, fıkıh ilimlerinde imām ve sika, güvenilir bir zāt
oldu. Pekēok kimse ondan ilim öğrendi ve hadīs-i şerīf rivāyetinde bulundu.
Muāviye bin Amr, El-Ezdī, Zekeriyā bin Adiy, Ebū Üsāme, Muhammed bin Selām el-Bīkendī,
İbn-i Mübārek, Muhammed bin Kesīr el-Masīsī gibi zātlar bunlardandır.
Zāhirī ilimlerde yüksek
bir ālim olan Ebū İshāk el-Fezārī hazretleri, sünnet-i seniyyeye tam tābi olmak
sūretiyle kalb ilimlerinde de ilerledi. Fazīlet sāhibi ve güzel ahlāklı bir velī
oldu. Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem sünnetine son derece
bağlı olan Ebū İshak el-Fezārī, bid'atlere, Peygamber efendimiz ve eshābı
zamanında olmayıp da sonradan dīne ibādet olarak sokulan şeylere şiddetle karşı
ēıktı. Bulunduğu şehrin sınırları iēine bid'at sāhibi biri girse, onun derhal
dışarı ēıkartılması iēin ēalışırdı. Beyrut civārında bulundu. İnsanlara İslām
dīninin emir ve yasaklarını anlattı. Edebi ve Peygamber efendimizin sallallahü
aleyhi ve sellem sünnetini öğretti.
İlim ve fazīletteki yüksek
derecesi, zamanında yaşayan ālim ve velīler tarafından takdir edildi. Şöhretini
duyan halīfe Hārūn Reşīd, insanlara İslāmiyeti anlatması iēin onu Bağdāt'a dāvet
etti. Bağdāt'a giderek insanlara faydalı olmaya ēalışan Ebū İshāk el-Fezārī'ye,
halīfe ēok iltifāt ve ihsānlarda bulundu.
Bağdat'ta bulunduğu sırada namaz vakitlerinin hesaplanmasında ilk defā usturlāb
āletini kullandı. Namaz vakitlerinin hesaplanmasıyla ilgili geniş ēalışmalar
yaptı. Astroloji üzerine bir kasīde yazdı. Gerēek zevāl (öğle) vaktinin
ölēümüyle ilgili bir eser hazırladı.
Halīfenin ve sarayın ēevresinde yaşadığı hayat onu sıktığı iēin insanlardan uzak
bir hayat yaşamayı tercih ederek Bağdat'tan ayrıldı. Masīsa şehrine yakın bir
yerde, insanlardan uzak münzevī bir hayat sürdü. Tenhā yerlerde sāde olarak
yaşamayı tercih etti.
Ebū İshāk, Ehl-i sünnet
bilgilerini yayarak, hakīkī müslümanlara yardım ederdi. Doğru yoldan kaymış
bid'at sāhiplerini, nakle dayanan vesikalarla cevap vererek sustururdu.
Abdurrahmān bin Mehdī; "İmām-ı Evzāī ile İmām-ı Fezārī hadīs ilminde imāmdır.
Onların rivāyet ettikleri hadīslerin sıhhatine, hiē düşünmeden, rahatlıkla emin
olabilirsiniz." buyurdu.
Fudayl bin İyād hazretleri
de; "Rüyāmda Peygamber efendimizi gördüm. Oturuyorlardı. Yanlarında, oturulacak
boş bir yer vardı. O yere oturmak üzere yaklaştım. Bana buyurdu ki: "Bu boş yer
Ebū İshāk Fezārī iēindir."
Üstün ilmine ve şöhretine
rağmen insanlar tarafından medhedilmekten hoşlanmayan Ebū İshak Fezārī buyurdu
ki:
"Bāzı kimseler, insanlar
tarafından medholunmayı seviyorlar. Halbuki, Allahü teālānın rızāsı yanında,
insanların övmelerinin, hiē kıymeti yoktur."
Allahü teālānın kullarının
kendilerine verilen nīmetlere şükretmesi gerektiğini bildiren Ebū İshāk Fezārī
buyurdu ki:
"Bir
nīmete kavuşan kimse
Elhamdülillahi alā küllī hāl duāsını okursa, o nīmete şükretmiş olur. Bir
musībetle karşılaşınca bu duāyı okursa, o musībete sabretmiş olur."
Ebū İshāk el-Fezārī
hazretleri ömrü boyunca Allahü teālānın emir ve yasaklarını, Peygamber
efendimizin sünnet-i seniyyesini öğrenmek, öğretmek ve yaşamakla meşgul oldu.
Masīsa'da bulunduğu sırada 802 (H.186) senesinde vefāt etti. Vefāt tārihi
hakkında başka rivāyetler de vardır.
Ebū İshak el-Fezārī'nin
siyer ve megāzī ilmine dāir Kitābü's-sīre fil-Ahbār
vel-Ahdās adlı iki cildlik bir eseri vardır.
KAYNAKLAR
1)
Hilyetü'l-Evliyā; c.8, s.253
2)
Ravdü'r-Reyyāhīn; s.114
3)
El-A'lām; c.1, s.59
4) Şezerātü'z-Zeheb; c.1,
s.307
5)
Tezkiretü'l-Huffāz; c.1, s.283
6)
Tehzībü't-Tehzīb; c.1, s.153
7) İslām Ālimleri
Ansiklopedisi; c.2, s.166
|
