| |
ABDÜLVEHHÂB-I MISRÎ
Mısır
evliyâsından. İsmi, Abdülvehhâb, babasının ismi Ahmed'dir. Lakabı Tâcüddîn,
künyesi Ebû Nasr'dır. İbn-i Arabşah ismiyle meşhur oldu. 1410 (H.813) senesinde
Türkistân'da bulunan Hâc-ı Tarhân'da doğdu. 1516 (H.922) senesinde Mısır'da
vefât etti. Bâb-ı Züveyle dışında, kendi dergâhı bahçesine defnedildi.
Abdülvehhâb-ı
Mısrî, küçük yaşta babasıyla birlikte Tokat'a, sonra Haleb ve Şam'a gitti.
Kur'ân-ı kerîmi okudu ve diğer ilimleri tahsil etti. Arabî ilimleri, fıkıh
ilmini ve başka ilimleri babasından okudu. Babasının, Kâdı Şihâbüddîn bin
Habâl'dan okuduğu esnâda, Sahîh-i Müslim'i dinledi. İbn-i Hacer el-Askalânî'den
hadîs-i şerîf dinledi. Alâeddîn es-Sayrafî, el-Mahyavî gibi zâtlar ondan ilim
öğrendiler. 1446 senesinde, babasının sağlığında hac ibâdetini yerine getirdi.
Ferâiz ilmini Şam'da Şihâbüddîn Ahmed el-Hımşî'den öğrendi ve bu ilimde özel
ihtisâs sâhibi oldu. Şerîf bin Emîr'den güzel yazı yazmayı öğrendi. Sofiyye'den
Şeyh Nûreddîn bin Halîl ile karşılaşıp, ona talebe oldu, ondan feyz alıp
yükseldi. Bu arada Şeyh Takıyyüddîn Abdürrahîm el-Evkâcî'nin de sohbetlerine
devâm edip, ondan; Sahîh-i Buhârî, Şifâ, Avârif-ül-Meârif adlı eserleri okuyup,
mânevî feyz aldı.
Dımeşk'da ve
Kâhire'de bir müddet kâdı vekilliği yaptıktan sonra (Şam'a) kâdı tâyin edildi.
Kendisini çekemeyenlerin birçok şikâyetlerinden dolayı, buradan ayrılarak
Kâhire'ye geldi. Sargatmışiyye Medresesi müderrisi Selâhaddîn et-Trablûsî'den
boşalan fıkıh müderrisliğine tâyin edildi ve oraya yerleşti. Yaşadığı beldenin
insanları kendisine çok ikrâm ve lütufta bulundular. Zamanla cemâati çoğaldı.
Sohbet meclisi insanlarla dolup taşardı. Vefâtına kadar Sargatmışiyye
müderrisliğine ve orada bulunanlara vâz ve nasîhatlarıyla insanları hak yola
dâvet etmeye devâm etti.
Abdülvehhâb-ı
Mısrî; âlim, fâzıl, vekar sâhibi, kâdılık görevinde çok dikkatli, âbid, çok
ibâdet eden bir zât idi. Dâimâ abdestli bulunurdu. Yüzü, kalbinden taşıp gelen
nûrlarla parlardı. Kendisini ahlâkî güzelliklerle bezemişti. Allahü teâlânın
sevgili bir kuluydu. Yürüyenlerin ayak sesi duyulmasın diye, dergâhını siyah
keçe ile döşemişti. Bu husûsu merak edip sormak isteyenlere şöyle derdi:
"Dervişlerin yeri Hakk'ın huzûrudur. Orada ne yüksek bir ses duyulmalı, ne de
yüksek sesli bir hareket olmalıdır."
Çok talebe
yetiştirdi. Talebeleri son derece olgun ve nûr yüzlüydüler. Halkın ve memleketin
ileri gelenleri arasında onun üstünlüğünü kabûl etmeyen yok gibiydi. Sultanlar
ve vâliler her ne arzusu olursa olsun, mutlaka yerine getirip saygıda kusur
etmezlerdi.
Abdülvehhâb-ı
Mısrî, kırk yıl yatsı abdesti ile sabah namazını kıldı. Yirmi beş sene yanı ve
sırtı üzerine yatağa yatıp uyumadı. Hasır üzerinde, diz üstü oturup uyurdu.
Kansu Gavri,
Osmanlı Sultânı Yavuz Sultan Selim'le harb etmek üzere hazırlandığı zaman, Şeyh
Abdülvehhâb-ı Mısrî ve o beldenin ileri gelen âlimlerinin kendisiyle berâber
gelmelerini istedi. Kabûl etmediler. Kansu Gavri, onları kendisiyle birlikte
Yavuz Sultan Selim'e karşı harbe gitme husûsunda tehdid etti. Şeyh Abdülvehhâb-ı
Mısrî; "Seninle berâber olamayız. Bizi öldürecek olsan dahi Yavuz'a karşı harbe
gitmeyiz. Yavuz'un zaferi muhakkaktır." dedi ve buyurduğu gibi oldu.
Abdülvehhâb-ı
Mısrî buyurdu ki:
"Kanâat, bir
dervişin az katık ve az ekmek bulup yemesi değildir. Asıl kanâat üç günde ancak
birkaç lokma yemesidir. O da, canlılığını devâm ettirebilmesi içindir. Daha
iyisini yapmak isteyen, beş günde birkaç lokma ile yetinmeli."
"Bir talebe
hocasını kalben sevip, onun izinde gidip tâbi olmadıkça, hakîkî talebe olamaz."
Abdülvehhâb-ı
Mısrî hazretlerinin, kelâm, fıkıh, ferâiz, tasavvuf ilimlerine dâir yazdığı ve
bir kısmı manzûm olan birçok eserleri vardır. Bu eserleri şunlardır: 1)
Ravdat-ür-Râid fî İlm-il-Ferâid, 2) El-İrşâd-ül-Müfîd li-Hâlis-it-Tevhîd, 3)
Şifâ-ül-Kelîm fî Medh-i Nebiyy-il-Kerîm, 4) El-Cevher-ül-Mindâd fî İlm-il-Halîl
bin Ahmed, 5) Delâil-ül-İnsâf fil-Hilâfiyyât, 6) Feth-ul-Abîr min Feth-il-Habîr
fî İlm-it-Ta'bîr, 7) Manzûmetün fî Nahv (4000 beyitlik), 8) Letâif-ül-Hikem,
9) Keşf-ül-Kurûb (Bâzı sâlih kimselerin hayatlarını anlatır), 10) Eşref-ül-Ensâb,
11) Eşref-ür-Resâil ve Etraf-ül-Mesâil, 12) El-Cevheret-ül-Vad'ıyye.
KAYNAKLAR
1) Mu'cem-ül-Müellifin; c.6, s.219
2) Ed-Dav-ül-Lâmi'; c.5, s.97, 98
3) Şezerât-üz-Zeheb; c.8, s.5
4) Keşf-üz-Zünûn; s.67,620,759,920,1056,1405
5) Kevâkib-üs-Sâire; c.1, s.257,258
6) Câmiu Kerâmât-il-Evliyâ; c.2, s.134
7) El-A'lâm; c.1, s.180
8) Tabakât-ül-Kübrâ; c.2, s.129
9) Brockelman; Gal.2, s.19,20, Sup.2, s.13
10) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.13, s.89
|
|
