|
Horasan ve Maveraünnehr'de yetişen fıkıh, tefsîr, hadîs ve debiyat âlimlerinden.
İsmi, Muhammed iba Hasen bin İsmâil ez-Zûzenî el-Bahhâs'dır. Künyesi Ebû
Ca'fer'dir. Hâkim-i Nişâbûrî, "Târih-i Nişâbûrî" adındaki eserinde, onun
isminin, Muhammed bin Ali bin Abdullah olduğunu bildirmektedir. Zehebî ise,
Muhammed bin Hasen demektedir. Şâfiî mezhebi fıkıh âlimlerden olup, Horasan ve
Maveraünnehr'e kadı (hâkim) olarak ta'yin edilmişti. Yetîmet-üd-dehr adındaki
eserde Onun ismi, Muhammed bin Hüseyn olarak zikredilmektedir. 370 (m. 980)
senesinde Buhara'da vefât etti.
Şâfiî mezhebi âlimlerinin büyüklerinden olan Muhammed bin Hüseyn, yüksek ilim
sahibi idi. O, ilmin direklerinden biri kabul edilmişti. Tefsîr, hadîs, fıkıh ve
edebiyat ilimlerinde, asrının âlimleri arasında yüksek bir mevkie sahipti.
Zamanının büyük bir âlimi olan Ordenî'nin akrânı sayılıyordu. Onunla yaptığı
ilmi münâzaraları meşhûrdur.
Tefsîr, hadîs, fıkıh ve edebiyat ilimlerine at yüzden fazla eser kaleme
almıştır. Onun bu ilimlerdeki yüksekliğini, Sâhib bin Abbâd da kabul etmekte ve
onun birçok üstünlüklerini bildirmektedir.
İlim ve makam sahibi olduğu hâlde, dünyaya düşkün değildi. Dinini kayırması
çoktu. Onun zamanında, Ehl-i sünnet vel cemaat i'tikâdına muhalif olan Mu'tezile
fikirleri çok yayılmış, birçok m sahibi tarafından müdafaası yapılıyordu.
Bilhassa, devletin resmi görevlisi olan din adamları arasında yaygın hâldeydi.
Kendisine bu bozuk mezhebi kabûl etmesi şartıyla kadılık görevi verileceği
teklif edildiğinde dedi ki: "Ben, dinimi dünyalık karşılığında satıp yemem!"
Edib bir zât olan Zûzenî'nin edebi değeri
üstün olan şiirleri de çoktur. Baharzî diyor ki, "Ondan işittiğim şeylerin en
belîği su meâldeki şiiriydi:
Sultanlar için hazîneler, birikmiş mallardır.
Senin için birikmiş mallar, kalbdeki sevgilerdir. Sen zaman gibisin! Râzı
olursan, herkes sevinir. Kızdığın zaman, kimse memnûn olmaz. Eğer râzı olursan,
herşey fayda verir. Gazaplandığın zaman, herşey zarar verir.
KAYNAKLAR
1)
Tabakât-üş-Şâfiiyye
cild-3, sh-143
2)
Mu'cem-ül-müellifîn
cild-9, sh-193
3)
Yetimet-üd-dehr
cild-4, sh-443
|
