|
Kırâat, hadîs, fıkıh ve tefsîr âlimi. Yüzbin hadîs-i şerîfi râvileriyle birlikte
ezberden bilirdi. Ebû Muît ailesinin âzâdlı kölelerindendir. İsmi, Yahyâ bin
Âdem bin Süleymân olup, künyesi, Ebû Zekeriyyâ, nisbeti Kûfî'dir. Kendisine
kırâat âlimi olduğu için Mukrî, hadîs âlimi olduğu için Muhaddis, fıkıh âlimi
olduğu için Fakîh, müslümanların mes'elelerini kolayca hallettiği için el-Ahvel
ve yüzbin hadîs-i şerîfi ezbere bildiği için de Hâfız lâkabları verildi. 203 (m.
808) yılında Vâsıt şehri yakınlarında Fem-i Sılh'da vefât etti. Namazını Hasen
bin Sehl kıldırdı.
Kırâat ilmini İmâm-ı Âsım'ın râvilerinden Ebû Bekr bin Şûbe bin lyâş'tan alan
Yahyâ bin Âdem el-Mukrî, Yezîd bin Abdülazîz, Kutbe bin Abdülazîz, İbrâhîm bin
Sa'd, Hasen bin Sâlih, İsrâil bin Yûnus bin Abdurrahmân bin Hâmid, ÎsâbinTahmân,
Fıtr bin Halîfe, Süfyân-ı Sevrî, Yûnus bin Ebî İshâk, Cerîr bin Hâzim, Hasen bin
Hayy, Yahyâ bin Zekeriyyâ, Züheyr bin Muâviye, Ebü'l-Ahvâs, Ammâr bin Ruzayk,
Fudayl bin Merzûk, Mufaddal bin Muhelhil, Vekî' bin Cerrâh, Varaka', Vehîb ve
diğer âlimlerden ilim tahsil edip hadîs-i şerîf rivâyet etti.
Kırâat ilminde, meşhûr on kırâat imamından biri olan Halef’i yetiştiren Yahyâ
bin Âdem (r.a.) müslümanların işlerini kolaylaştırmak için fıkıh ilminde pek
kıymetli eserler vermiştir. Kendisinden sonra gelen âlimler onu, Veki' bin
Cerrâh'ın halefi olarak görmüşler, asrında en sağlam bilgileri toplayan üç
âlimden biri olarak bahsetmişlerdir. Hadîs ilminde sika (güvenilir) olduğunda
ittifak edilen İbn-i Âdem el-Hâfız'ın rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden Kütüb-i
sitte adı verilen altı hadîs-i şerîf kitabının her birine alınmıştır.
Sadaka-i câriye olarak faydalı kitaplar yazan bu büyük âlim, dînimizin pek
kıymetli bilgilerini mümtaz talebelerine öğretmiş, onların müslümanlara, faydalı
hâle gelmesi için gayret sarf etmiştir. Bu âlimden, başta Ahmed bin Hanbel
hazretleri olmak üzere, İshâk-ı Hanzâlî, İshâk bin Nasr, Ahmed bin Ebî Reca' el-Hirevî,
Ebû Kureyb, Abdullah-ı Mesnedî, İbn-i Ebî Şeybe, Abde bin Abdullah, Hârûn-ı
Hammâl, Hasen bin Ali bin Affân ve daha birçok âlim ilim tahsil edip, hadîs-i
şerîf rivâyet etmekle şereflenmiştir.
Muhammed bin Ahmed bin Berâe, Ali bin Medenî'nin: "Sahih rivâyetlerin şu altı
kişi üzerinde toplandığını gördüm: Medine'den İbn-i Şihâb, Mekke'den Amr bin
Dinar, Basra'dan Katâde ve Yahyâ bin Ebî Kesîr, Kûfe'den Ebû İshâk ve A'meş.
Bunların ilmi de, kitap tasnif eden şu oniki âlime geçti: Medine'den Mâlik ve
İbn-i İshâk, Mekke'den İbn-i Cüreyc ve İbn-i Uyeyne, Basra'dan Sa'îd bin Ebî
Arûbe, Hammâd bin Seleme, Ebû Avâne, Şu'be ve altısından da ilim öğrenen Ma'mer,
Kûfe'den Süfyân-ı Sevrî, Şam'dan Evzâî, Vâsıftan Hüşeym'dir." dediğini rivâyet
ederek, sonuncular arasında Hammâd bin Zeyd'i unuttuğunu söyler. Ali bin
Medenî'nin devam ederek "Sonra bu oniki kişinin ilmi, Yahyâ el-Kattân, Yahyâ bin
Zekeriyyâ bin Ebî Zâide ve Veki'ye geçti. Daha sonra da bu üç âlimin ilmi, İbn-i
Mübârek, Abdurrahmân bin Mehdî ve Yahyâ bin Âdem'de karar kıldı" buyurduğunu
rivâyet etmektedir.
Yahyâ bin Âdem el-Fakîh'in fıkha dâir kıymetli eserlerinden "Kitâb-ül-harac"ı
Ahmed Muhammed Şâkir tarafından 1347 (m. 1928) yılında Kahire'de neşredildi.
Kitâb-üz-zevâl, Kitâbül-ferâiz adlı fıkha dâir iki kitabı ve Ahkâm-ül-Kur'ân
adlı tefsîre dâir kitabı eserlerinden ba'zılarıdır.
KAYNAKLAR
1)
El-A'lâm cild-8, sh-133
2)
Tehzîb-üt-tehzîb
cild-11, sh-175
3)
Şezerât-üz-zeheb
cild-2, sh-8
4)
Tabakât-ül-müfessirîn
cild-2, sh-360
5)
Tezkiret-ül-huffâz
cild-1, sh-359
6)
Mu'cem-ül-müellifîn
cild-13, sh-185
7)
Miftâh-üs-se'âde cild-2, sh-253, 256
8)
Tabakât-ı
Hanâbile cild-1, sh-399
|
