|
Hadîs âlimi Yüzbin hadîs-i şerîfi râvileriyle birlikte ezberden bilirdi.
Künyesi, Ebû Bekr olup, babası İsmâîl bin Mihran'dır. Aslen Nişâbûrlu olup,
orada yerleştiği için Nişâbûrî, babasının ismine nisbetle de İsmâilî denildi.
Doğum târihi bilinmemekle beraber Nişâbûr'da doğduğu ve 295 (m. 908) yılında
orada vefât ettiği bildirilmektedir.
İlim tahsili için, çeşitli memleketleri gezmesinden dolayı Rahhâl lakabıyla da
anılan Muhammed bin İsmâil Nişâbûrî; öncelikle Nişâbûr'da İbn-i İshâk bin
Râheveyh ve Abdullah bin Cerrâh ve diğer âlimlerden; Irak'ta İbn-i Eret, Ka'b
İbn-i Mükrim'den; Hicaz'da Mus'ab, İbn-i Ebî Ömer, Ya'kûb bin Humeyd ve
akranlarından, Nasr bin Hanın, Îsâ bin Za'be, Muhammed bin Remlî ve diğer
âlimlerden; Şam'da Hişâm bin Ammâr, Muhammed bin Musaffâ ve Duhaym'dan başka;
Îsâ bin Hammâd, Ahmed bin Ebî Havarî, Ebû Nuaym Halebî, İshâk bin Mûsâ Hatmî,
Yahyâ bin Talha Yerbuî ve devirlerindeki diğer âlimlerden ilim tahsil edip,
hadîs-i şerîf rivâyet etmekle şereflendi.
Yüzbin hadîs-i şerîfi râvileriyle beraber
ezberleyerek hâfız olan Muhammed bin İsmâil el-İsmâilî, zamanında Nişâbûr'da ehl-i
hadîsin birinci dayanağı idi. Basra ve Şam âlimlerinin en iyilerinden olup,
ilmini iyi muhafaza ederdi. Kendisinden önceki hadîs âlimlerinden. Zührî, Mâlik,
Yahyâ bin Sa'îd, Abdullah bin Dinâr, Mûsâ bin Ukbe'nin rivâyetlerini topladı,
ömrünün sonuna doğru hastalanıp yatağa düşmesine rağmen, yine de hadîs
çalışmalarına devam etti. Talebeleri hadîs-i şerîfleri okurlar, O da başıyla
işâret ederek, müsbet veya menfî cevap verirdi. Hastalandığı 289 (m. 902)
târihinden, vefâtına kadar geçen altı senede, hep böyle yaptı. İlim öğretmekten
birgün geri kalmadı. Dünyâya kıymet vermez, elinde olanı insanlara ikrâm ederdi.
Vaktini Allahü teâlâya ibâdet ve O'nun dînine hizmette geçirirdi.
Hasta yatağında dahi başıyla işaret ederek ilim öğreten bu büyük âlimden,
kendisinden sonra insanlara rehberlik edecek ve müslümanların mes'elelerini
halledecek olan pek kıymetli âlimler ilim öğrendiler. Bunlardan, Ebü'l-Abbâs
Serrâc, Ebû Hamîd bin Şarkî, Ebû Bekr Ahmed bin Ali Râzî, Ebû Abdullah Ehram,
Da'lec, İbn-i Nüceyd, Ali bin Hamşâz, Ebü'l-Abbâs Muhammed bin Hamdân, Ahmed bin
İshâk Saydalânî ve oğlu Ebû Hasen Ahmed bin Muhammed bin İsmâil gibi âlimler,
kendisinden ilim tahsil edip hadîs-i rivâyet ettiler.
Kendisinden sonra gelen hadîs âlimlerinin, sika (güvenilir) olduğunda ittifak
ettikleri Muhammed bin İsmâil el-İsmâilî'nin, hadîs âlimlerinin rivâyetlerini
topladığı, kitabından başka, Eshâb-ı kirâmın (r.anhüm) hayatlarını, onların
güzel ahlâklarını anlatan "Kitâb-üs-Sahâbe" adlı bir eseri daha vardır.
KAYNAKLAR
1)
Lisân-ül-mîzân cild-5, sh-81
2)
Şezerât-üz-zeheb
cild-2, sh-221
3)
Mir'ât-ül-cinân
cild-2, sh-225
4)
El-A'lâm cild-5, sh-35
5)
Mu'cem-ül-müellifîn
cild-9, sh-62
6)
Keşf-üz-zünûn
sh-1432
7)
Tezkiret-ül-huffâz
cild-2, sh-682
|
