 |
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
Alm. Acetylen, Fr. Acetyléne, İng. Acetylene. Alkin diye adlandırılan doymamış hidrokarbon ailesinin ilk ve en önemli üyesi. 1836’da Edmond Davy tarafından keşfedildi. Formülü C2H2 veya açık olarak HC''CH’tır. Karbonlar arasındaki bu üç bağ, alkinlerin karakteristik özelliğidir. Asetilen, renksiz ve yanıcı olup, karakteristik kokuya sahiptir. Molekül ağırlığı 26,02 g olup, molekülünün % 7,75’i H2 ve % 92,25’i karbondur. Basınç altında ve düşük sıcaklıkta sıvılaştırılabilir. Asetilen molekülü yüksek enerjiye sahiptir. Elementlerine ayrışırken verdiği ısı 54.800 kaloridir. Durgun halde, özellikle basınç altında, çok tehlikelidir. Basınç altında patlama ve parlama tabiatından dolayı asetilen özel kaplarda taşınmalıdır. Böyle olursa tehlike en aza indirilmiş olur. Taşıma işinin emniyetli olması için çeşitli metodlar geliştirilmiştir. Metodlardan birinde asetilenin taşındığı silindirik kap içerisine porözlü (sünger gibi) katı bir madde konur. Bu suretle silindirik kabın herhangi bir yerinde gazın toplanmasının önüne geçilmiş olur. Başka bir metod ise, bir çözücüde çözülerek taşınmasıdır. Çözücü olarak aseton kullanılır. Aseton kendi hacmi kadar asetilen çözer. Bu teknikle asetilen 17-18 atmosfer basınç altında emniyetle taşınabilir. 1891 yılında F.F.H. Moisan, kalsiyum karbit (CaC2)’in elektrik fırınlarında geniş ölçüde elde edilmesini geliştirdi. Böylece Asetilen bol miktarda elde edilmeye başlandı. Asetilen elde etmek için kalsiyum karbid su ile muamele edilir: CaC2+2H20 ® Ca(OH)2+C2H2 İkinci Dünya Savaşından sonra başka önemli metodlar da geliştirildi. Bunlardan biri, tabii veya petrolden elde edilen hidrokarbonların takribi 1500° C’lik fırınlardan geçirilmesi ile asetilen elde edilmesidir: C2H6 ¾¾® C2H2 + 2 H2 Kullanılışı: Asetilen az oksijenle yakılırsa isli, yeterli oksijen ile karıştırılıp yakılırsa parlak bir alev verir. Bu özelliğinden dolayı da eskiden aydınlatmada kullanılırdı. Bu gün asetilenin aydınlatmada kullanılması yok gibidir. Saf oksijen ile beslenen hamlaçlarda 3000°C’lik alev elde edilir ki, bu alev metallerin kaynak yapılmasında ve demir kütüklerin eritilerek kesilmesinde kullanılır. Reaksiyona girme bakımından ve ucuz oluşu sebebiyle bir çok organik maddelerin elde edilmesinde asetilen kullanılır. Elektrik enerjisi fazla, petrol rezervleri az olan ülkelerde asetilen hammadde olarak tercih edilen bir materyaldir. Ençok kullanıldığı alanlardan birisi aset aldehit elde edilme işlemidir. Asetilen su ile, civa sülfat ve sülfürik asitin katalitik etkisiyle aset aldehidi verir. FORMÜL VAR! Aset aldehit oksidasyonundan da asetik asit elde edilir. Asetilenden, etil alkol, vinil esterleri, vinil eterler, butadien, halojenlendirilmiş bileşikler, akrilonitril (vinilsiyanür) elde edilir. Elde edilen küçük moleküllerin her birinden büyük moleküllü (polimer) fiber, plastikler, sentetik kauçuklar, lastikler ve ilaçlar elde edilir. |
