SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105

TR

Hicrî 8. Yıl

Mu'te gazası (Hicrî 8. yıl, Cumâdel-ûlâ )

Gazanın Tarihi, İsmi ve Sebebi

Mute gazası, Hicretin 8. yılında Cumâdelûlâ ayında vuku bulmuştur. 1

Bu gaza, Mute gazası, Ceyşü'l-ümerâ (Kumandanlar ordusu) gazası diye de anılır. 2

Bu da, ya orduya müteaddit kumandanların katılışından veya orduya katlan mücahidlerin başka gaza ve seriyyelere nazaran daha çok sayıda oluşundan, ya da, düşmanlarla karşılaşınca, son derecede çarpışma yapılışından dolayı idi. 3

Mute; Şam sınırlarından Belka' köylerinden bir köy, Şam yaylalarından bir yayla olup, kılıçların en iyisi orada yapılır ve ora kılıçlarına da, oraya izafetle, Meşârif yapısı kılıç denilirdi. 4

Meşârif; Belka' köylerindendir. 5

Mute; Belka' yakınındadır. Beytü'l-Makdis (Kudüs)'e iki merhaleliktir. 6

Belka' ise; Dımaşk nahiyelerinden olup Şam'la Vâdi'l-kurâ arasındadır. Amman'ın kasabasıdır.

Belka'da, birçok köyler ve geniş ekinlikler vardır. Buğdayının iyiliği, dillere destandır. 7

Mute halkı, Gassanlarla Rumlardan karışıktı. 8

Mute gazasının sebebine gelince; Peygamberimiz aleyhisselam Benî Lehblerden Haris b. Umeyr el-EzdPyi, Busrâ hükümdarına bir mektupla göndermişti. 9

Rivayete göre; Haris b. Umeyr, Peygamberimiz aleyhisselamın mektubunu Şam'a, Rum Kayserine götürmekte idi. 10

Haris b. Umeyr, Mu'teye varınca, durdurulup Şurahbil b. Amr el-Gassânî'nin huzuruna çıkarıldı. 11

Şurahbil b. Amr, Kayser'in Şam ülkesi valilerindendi. 12

Şurahbil, Haris b. Umeyr'e:

" Sen nereye gitmek istiyorsun?" diye sordu.

Haris b. Umeyr

" Şam'a! " dedi.

Şurahbil:

" Sen Muhammed'in elçilerinden olmayasın (olabilirsin)?" dedi.

Haris b. Umeyr

" Evet! Ben Resûlullahın elçisiyim! " dedi. 13

Şurahbil emretti; Haris b. Umeyr bir iple bağlandıktan sonra, götürülüp boynu vuruldu! 14

O güne kadar, Hâris'in şehit edilişi, Peygamberimiz aleyhisselama çok ağır geldi.

Peygamberimiz aleyhisselam, hemen Müslümanları topladı. 15 Onlara, Haris b. Umeyr'in şehit edildiği yeri ve kendisini kimin şehit ettiğini haber verdi. 16 Kendilerini, Cüruf ordugâhında toplanmaya davet etti. 17

Müslümanlar, hemen Cüruf ordugâhında toplandılar. 18

Peygamberimiz aleyhisselam, daha önce, Ka'b b. Umeyr'in kumandası altında 15 kişilik İslâm propaganda heyetini Şam'ın Zât-ı Atlah nahiyesinde şehit edenlere askerî bir birlik göndermeye niyetlenmiş ise de, oradaki halkın başka bir yere çekip gittiklerini haber alınca, bundan vazgeçmiş bulunuyordu. 19

Zât-ı Atlah halkı, Kudâalardan olup, Sedus adında bir liderin idaresi altında idiler. 20

-------------------------------------

1. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 15, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 128, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 380, Taberî, Târîh, c. 3, s. 107, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 220, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 359, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 234, İbn Seyyid, Uyünu'l-eser, c. 2, s. 153, Zehebî, Megâzî, s. 401, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 157.

2. İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 46, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 299, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 40.

3. Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 267.

4. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 5, s. 220.

5. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 19.

6. Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 268.

7. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 1, s. 489.

8. Vâkıdî, Megâzî 1367/1948 Mısır baskısı, s. 322.

9. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 755, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 128, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 227, 228, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 408, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 153, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 172, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 187, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 70.

10. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 298, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 408, İbn Seyyid, Uyun, c. 2, s. 153, İbn Kayyım, Zâd, c. 2, s. 173, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 786.

11. Vâkıdî, c. 2, s. 755, İbn Sa'd, c. 2, s. 128, İbn Abdilberr, c. 1 , s. 298, İbn Esîr, c. 1, s. 408, İbn Seyyid, c. 2, s. 153, İbn Kayyım , c. 2, s. 173.

12. Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 70, Halebî, c. 2, s. 786, Zürkânî, c. 2, s. 268.

13. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 755, Zehebî, Megâzî, s. 41 , Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 786.

14. Vâkıdî, c. 2, s. 755, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 298, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 94, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 408, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 153, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 173.

15. Vâkıdî, c. 2, s. 755, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 128, İbn Asâkîr, c. 1, s. 94, İbn Seyyid, c. 2, s. 153, Zehebî, Megâzî, s. 401, İbn Kayyım, c. 2, s. 173.

16. Vâkıdî, c. 2, 5. 755, İbn Asâkîr, c. 1, s. 94, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 70.

17. İbn Asâkîr, c. 1 , s. 94, Diyarbekrî, c. 2, s. 70.

18. Vâkıdî, c. 2, s. 755, İbn Sa'd, c. 2, s. 128, İbn Asâkîr, c. 1, s. 94, Diyarbekrî, c. 2, s. 70.

19. Vâkıdî, c. 2, s. 753, İbn Sa'd, c. 2, s. 127, 128, İbn Seyyid, c. 2, s. 152, Zehebî, s. 400, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 241, İbn Hacer, el-İsâbe, c. 3, s. 301.

20. Taberî. Târîh. c. 3. s. 103. İbn Esîr. Kâmil. c. 2. s. 230.

Mu'te Mücahidlerinin Sayısı ve Orduya Kumanda Edeceklerin Belirlenişi

Silahlanıp yola çıkmaya hazırlanan İslâm mücahidlerinin sayısı 3. 000 idi. 21

Peygamberimiz aleyhisselam, öğle namazını kıldırdıktan sonra, oturdu. Ashab da, çevresinde, kendisiyle birlikte oturdular.

O sırada, Numan b. Funhus (Mahs) adındaki Yahudi de, gelip halk ile birlikte Peygamberimiz aleyhisselamın başucunda durdu. 22

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Cihada çıkacak olan şu insanlara, Zeyd b. Harise kumandandır!

Zeyd b. Harise öldürülürse, Cafer b. Ebu Talib kumandandır!

Cafer b. Ebu Talib öldürülürse, Abdullah b. Revâha kumandandır! 23

Abdullah b. Revâha da öldürülürse, Müslümanlar, aralarından münasip birini seçsinler ve onu kendilerine kumandan yapsınlar! " buyurdu. 24

Peygamberimiz aleyhisselam ordunun kumandanlığına Zeyd b. Hârise'yi tayin buyurduğu zaman, Hazret-i Cafer sıçrayıp kalktı ve:

" Anam, babam sana feda olsun ey Allah'ın Peygamberi! Zeyd'i benim üzerime kumandan tayin edeceğini sanmamıştım! ?" dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Sen emre göre hareket et! Hangisinin hakkında daha hayırlı olduğunu bilmezsin! " buyurdu. 25

Bunun üzerine, Müslümanlar ağlamaya başladılar ve:

" Yâ Rasûlallah! Keşke sağ kalsalar da, kendilerinden yararlansaydık! " dediler.

Peygamberimiz aleyhisselam, cevap vermeyip sustu. 26

Yahudi Numan b. Funhus:

" Ey Ebu'l-Kasım! Eğersen gerçekten peygambersen, az veya çok adlarını andığın kişilerin hepsi ölürler.

Çünkü, İsrail oğulları içinde zuhur eden peygamberler bir adamı bir cemaat üzerine kumandan tayin ettikleri ve 'Filan, filan öldürülecek! ' dedikleri zaman, yüz kişinin bile adını anmış olsalar, onların hepsi ölürler, sağ kalmazlardı! " dedi.

Sonra da, Zeyd b. Hâriseye dönüp:

" Vedanı, vasiyetini yap!

Eğer Muhammed gerçekten peygamberse, artık sen hiçbir zaman onun yanına geri dönemeyeceksin! " dedi.

Zeyd b. Harise ise:

" Ben şehadet ederim ki; o, hiç şüphesiz, gerçek peygamberdir! " dedi. 27

Mücahidlerin Medine'den yola çıkacakları sırada, Peygamberimiz aleyhisselam beyaz bir sancak, bayrak bağlayıp Zeyd b. Hârise'ye verdi. 28

Haris b. Umeyr'in öldürüldüğü yere kadar gitmesini ve orada bulunanları İslâmiyete davet etmesini, Müslümanlığı kabul ederlerse, ne âlâ; kabul etmedikleri takdirde, Allah'ın yardımına güvenerek onlarla çarpışmasını emir buyurdu.

Uğurlamak üzere, Veda yokuşuna kadar, mücahidlerle birlikte gitti ve orada durdu29 ve:

" Ben size Allah'ın buyurduklarını yerine getirmenizi, yasakladıklarından sakınmanızı, Müslümanlardan yanınızda bulunanlara karşı hayırlı olmanızı, iyi davranmanızı tavsiye ederim!

Allah yolunda ve Allah'ın ismiyle gaza ediniz. Allah'ı tanımayanlarla çarpışınız!

Ganimet mallarına hıyanet etmeyiniz!

Ahde Vefâsızlık göstermeyin iz!

Küçük çocukları öldürmeyiniz!

Müşriklerden, düşmanınla karşılaştığın zaman, onları üç husustan birisine davet et! Onlardan hangisine icabet ederlerse, icabetlerini kabul et, onlardan elini çek!

Sonra, onları, Muhacirler yurdu olan Medineye, yurtlarını değiştirmeye davet et!

Onlar davetine icabet eder, senin dediğini yaparlarsa, Muhacirlerin sahip oldukları haklara kendilerinin de sahip olacaklarını ve onların mükellef bulundukları vazifelerle kendilerinin de mükellef olacaklarını bildir!

Eğer Müslüman olup yurtlarında oturmayı tercih ederlerse, Müslümanlardan, göçebe Araplar gibi olacaklarını ve onlar hakkında uygulanan ilahî hükmün kendileri hakkında da uygulanacağını, harp ganimetinden kendilerine birşey verilemeyeceğini ve ganimetten ancak Müslümanların yanında savaşmış olanların yararlanacağını haber ver!

Eğer Müslüman olmaya yanaşmazlarsa, onları cizye vermeye davet et! Onlardan, bunu yapanlardan elini çek!

Cizye vermeye de yanaşmazlarsa, Allah'ın yardımına sığınarak onlarla çarpış.

Eğer kuşattığın kale veya şehir halkı, senden, kendileri için Allah'ın ve Resûlünün emanını isterlerse, sen onlara Allah ve Resûlü adına eman verme! Fakat, kendi emanını, babanın emanını ve arkadaşlarının emanını ver!

Çünkü, siz kendinizin ve babalarınızın vermiş olduğunuz eman sözünü bozacak olursanız, bu, Allah ve Resûlü adına vermiş olduğunuz eman sözünü bozmanızdan, sizin için, vebal bakımından daha hafiftir! " buyurdu. 30

Birçok halk da, ordugâha kadar gelip, kumandanlarla vedalaştılar ve onlara dua ettiler.

Mücahidlerden bazıları da, halktan bazılarıyla vedalaştılar. 31

Ordu karargâhtan hareket ettiği zaman, Müslümanlar:

" Allah sizleri hertehlikeden korusun! Yine, sağ salim ve ganimetler elde etmiş olarak geri çevirsin! " diyerek seslendiler. 32

-------------------------------------

21. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 15, Vâkıdî, c. 2, s. 756, İbn Sa'd, c. 2, s. 128, Taberî, Târih, c. 3, s. 107, İbn Asâkîr, c. 1, s. 94, İbn Esîr, c. 2, s. 23, İbn Seyyid, c. 2, s. 153, Zehebî, s. 403, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 241 İbn Haldun, Târih, c. 2, s. 40 Ebul-Tayyib, Ikdu's-simm, c. 1, s. 259, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 157.

22. Vâkıdî, c. 2, s. 756, Ebu Nuaym, Delâilü'n-nübüvve, c. 2, s. 528, 529, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 361, İbn Asâkîr, c. 1, 5. 94, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 241.

23. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 15, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 756, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 128, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 204, Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 86, 87, Ebu Nuaym, Delâilü'n-nübüvve, c. 2, s. 528, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 361, 362, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 993, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 23, İbn Seyyid, Uyünu'l-eser, c. 2, s. 152, Zehebî, Megâzî, s. 401, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 241, İbn Haldun, Târih, c. 2, ks. 2, s. 40, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 157, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 187, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 70, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 77.

24. Vâkıdî, c. 2, s. 756, İbn Sa'd, c. 2, s. 128, Ahmed b. Hanbel, c. 1, s. 204, Buhârî, c. 5, s. 86, 87, İbn Asâkîr, c. 1, s. 93, Zehebî, s. 401, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 241, İbn Haldun, c. 2, ks. 2, s. 402, Ebut-Tayyib, c. 1, s. 259, Kastalânî, c. 1, s. 187, Suyûtî, Hasâisü'l-kübrâ, c. 2, s. 70, Diyarbekrî, c. 2, s. 70, Halebî, c. 2, s. 787, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 269.

25. İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 46, 47, Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Beyhakî, c. 4, s. 367, İbn Esîr, c. 2, s. 234, Zehebî, s. 406, Heysemî, c. 6, s. 156, İbn Hacer, c. 7, s. 393.

26. İbn Esîr Kâmil, c. 2, s. 234.

27. Vâkıdî, c. 2, s. 756, Ebu Nuaym, Delâilü'n-nübüvve, c. 2. 529, Beyhakî, Delâil. c. 4, s. 361, 362, İbn Asâkîr, c. 1, s. 94, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 241, Diyarbekrî, c. 2, s. 70, Suyûtî, c. 2, s. 70, Halebî, c. 2, s. 787, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 269.

28. Vâkıdî, c. 2, s. 756, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 128, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 94.

29. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 128, İbn Asâkir, Târih, c. 1, s. 95, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 241 , Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 70, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 187, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 787, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 269.

30. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 757-758, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 358, Müslim, Sahih, c. 3, s. 1357-1358, Ebu Dâvud, Sünen, c. 3, s. 37, Tirmizî, Sünen, c. 4, s. 162, 163, İbn Mâce, Sünen, c. 2, s. 953, 954.

31. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 756.

32. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 756, İbn Sa'd, Tabakât ü'l-kübrâ, c. 2, s. 128.

Abdullah b. Revâha'nın Vedalaşırken Ağlaması ve Ağlamasının Sebebi

Abdullah b. Revâha, yanındaki kumandan arkadaşlarıyla birlikte vedalaştıkları sırada ağladı.

Ona:

" Ey Revâha'nın oğlu! Ne için ağlıyorsun?" diye sordular.

Abdullah b. Revâha:

" Vallahi, ben ne dünya sevgisinden, ne de sizleri özleyeceğimden ağlıyor değilim!

Fakat, ben, Yüce Allah'ın Kitabından, içinde Cehennem ateşi anılan; 'İçinizden, Cehenneme uğramayacak yoktur! Bu, Rabbinin yapmayı üzerine vacib kıldığı bir gerçektir! ' [Meryem: 71] âyetini okurken, Resûlullah aleyhisselamdan işitmisimdir.

Cehenneme uğradıktan sonra, oradan selametle nasıl geri dönebileceğimi bilmiyorum ve bunun için ağlıyorum! " dedi.

Müslümanlar

" Allah sizin yardımcınız olsun! Sizleri her tehlikeden korusun! Sizi sağ salim geri çevirsin! " dediler.

Abdullah b. Revâha, onlara:

" Fakat, ben, Rahman olan Allah'tan, yarlıganmak, kanları fışkırtıp köpürten bir kılıç darbesiyle, yahut ciğer ve barsakları kasıp kavuran bir kargı saplamasıyla şehit olmak isterim ki; kabrime uğrayanlar, 'Allah, bu savaşçıya doğru yolu göstermiş, o da doğru yolu bulmuştur! ' desinler" mealli beyitleri okudu.

Ordunun gitmeye hazırlandığı sırada, Abdullah b. Revâha Peygamberimiz aleyhisselamın yanına vanp Peygamberimiz aleyhisselamla vedalaştıktan sonra:

" Allah, Musa'ya olduğu gibi, sana olan ihsanlarını da sabit ve devamlı kılsın! Yardım olunan ve zafere kavuşturulanlar gibi, sana da yardımını ihsan buyursun!

Ben, sana Allah tarafından hayır (peygamberlik) ihsan olunduğunu hemen anlamı sırrıdır. Allah bilir ki, ben keskin görüşlüyümdür. Sen, hiç şüphesiz, Allah'ın Resûlüsün! " mealli beyitleri okudu. 33

Abdullah b. Revâha:

" Allah sana olan ihsanını sabit ve devamlı kılsın! " dediği zaman, Peygamberimiz aleyhisselam da, ona:

" Ey Revâha'nın oğlu! Allah seni de iyilikte en güzel şekilde sabit ve devamlı kılsın! " diyerek cevap verdi. 34

Abdullah b. Revâha:

" Yâ Rasûlallah! Bana nasihatini arttır! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Allah'ı daima zikret! Çünkü, Allah'ı zikr, umduğuna ermende sana yardımcı olur! " buyurdu. 35

Peygamberimiz aleyhisselam, Seniyetü'l-Veda'da mücahidlerle vedalaştı. 36

Onlara:

" Haydi, Allah'ın ismiyle gaza ediniz!

Allah'ın ve sizin Şam'da olan düşmanlarınızla çarpışınız!

Orada, Nasranîlerin kiliselerinde, halktan ayrılmış, kendilerini ibadete vermiş birtakım kimseler bulacaksınız. Sakın onlara dokunmayınız!

Onların dışında, başlarında şeytanların yuvalandıkları daha bir takım kimseler de bulacaksınız. Onların başlarını kılıçla koparınız!

Siz, ne bir kadını, ne süt emen bir çocuğu, ne yaşlanmış birpîr-i fanîyi öldürecek; ne bir ağaç yakacak veya kesecek, ne de bir ev yıkacaksınız! " buyurdu37ve kendilerini sis bürüdüğü ve hiçbir yeri göremez bir halde bulundukları sırada, sabahlamadıkça, Mu'teye girmekten de nehyetti. 38

Peygamberimiz aleyhisselam, mücahidlerle vedalaşıp Medine'ye dönerken, Abdullah b. Revâha Peygamberimiz aleyhisselamı şu beyitle selamladı:

" Geride kalan hurmalıkta kendisine veda ettiğim zâta, o en hayırlı uğurlayıcıya, en hayırlı dosta selam olsun! " 39

İslâm mücahidleri Medine'den ayrıldılar. 40

-------------------------------------

33. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 15, 16, Taberî, Târih, c. 3, s. 107, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 3, s. 898, 900, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 359, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 93, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 234, 235, Zehebî, Megâzî, s. 401, 402, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 241, 242, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 173, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 157, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 70.

34. Süheylî Ravdu'l-ünüf, c. 7, s. 40, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 359, 360, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 3, s. 225.

35. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 758.

36. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 16, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 128.

37. Vâkıdî, c. 2, s. 758, İbn Asâkîr, c. 1, s. 95, Halebî, c. 2, s. 787.

38. Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 787.

39. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 16, Taberî, Târîh, c. 3, s. 107, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 235, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 242.

40. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 759.

Şurahbil'in Savaşmaya Hazırlanışı

Şurahbil b. Amr, İslâm mücahidlerinin kendisine doğru gelmekte olduklarını haber alınca, pek çok asker topladı. 41

Topladığı askerlerin sayısı 100. 000'i aşkındı. 42

Şurahbil, Müslümanların geleceği yollara gözcüler (casuslar) çıkardı. 43

İslâm mücahidleri, Vâdi'l-kurâya gelip konakladılar ve orada günlerce oturdular.

Şurahbil b. Amr, kardeşi Sedus'u veya Vebr b. Amr'! , ileri birliği olarak ileri sürmüştü. 44

Mücahidler, Sedus'un 50 kişilik birliğini bozguna uğrattılar. 45

Sedus öldürülünce, Şurahbil korktu, kalesine sığındı. 46

Mücahidler, yollarının üzerindeki bir köye uğramışlardı.

Kale halkı, mücahidlerden birini vurup şehit ettiler. 47

-------------------------------------

41. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 759, 760, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, 5. 128, 129.

42. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 129.

43. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 760, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 129.

44. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 760.

45. İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 97, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 270.

46. 270 Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 760 İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 97.

47. Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 72, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 274.

Mücahidlerin Maan'da Durup Durumu Gözden Geçirmeleri

İslâm mücahidleri yollarına devam ederek Şam topraklarından Maan (Muan)'a vardılar.

Kayser Herakliyus'un 100. 000 askerle Belka' topraklarından Meab'a gelip konduğunu ve Beliyy kabilesinden Malik b. Zafile adında birinin kumandası altında Lahm, Cüzam, Kayn, Behra', Vâil, Bekrve Beliyy Hıristiyan Araplarından 100. 000 kişilik bir kuvvetin de gelip onlara katıldığını haber aldılar. 48

Başka rivayete göre; toplanan düşmanların sayısı 150. 000 veya 200. 000'i Rumlardan ve 50. 000'i Hıristiyan Araplardan olmak üzere 250. 000 idi. Bunların yanlarında atlar ve silahlar da bulunuyordu. Müslümanlar ise, bunlardan ımahrumdu. 49

Lahm ve Cüzam, çöl Arapları olup Hıristiyandılar.

Behra', Beliyy ve Kayn da, Kudâa kabilelerinden idiler. 50

Kudâa kabileleri; Benî Mehre, Benî Behra', Benî Beliyy, Benî Cüheyne, Benî Selaman, Benî Selih ve Benî Huşeyş kabileleridir. 51

-------------------------------------

48. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 16, 17, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 760, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 129, Taberî, Târih, c. 3, s. 107, Ebu Nuaym, Hilyetü'l-evliyâ, c. 1, s. 119, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 98, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 235 İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 153, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 242, İbn Haldun, Târih, c. 2, ks. 2, s. 41, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 157, Diyarbekrî, c. 2, s. 71.

49. Süheylî, Ravdu'l-ünüf, c. 7, s. 41 , Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 787.

50. İbn Haldun Târîh, c. 2, ks. 2, s. 41.

51. İbn Hazm. Cemhere. s. 485. 486.

Benî Ganmlerden Rum Ordularına Katılmayanların Çoğalmaları, Katılanların Azalıp Küçülerek Yoksul Düşmeleri

Rumlara katılan Arap kabilelerinden Lahmlar:

Beni'd-Dârlar, Benî Nadrlar, Benî Râşideler, Benî Hadesler ve BenîZu'rlar gibi dallara ayrılmakta idiler. 52

Benî Hadeslerin kâhin bir kadınları vardı.

Kadın, Peygamberimiz aleyhisselamın askerinin gelmekte olduğunu işitince, Benî Hadeslerden olan kavmi Benî Ganmlere:

" Ben sizi gollerinin ucuyla, hınçla bakan, atlarını yedeklerinde taşıyan ve kanlar döken bir kavme karşı koymaktan sakındırırım! " diyerek onlan uyardı.

Benî Ganmler de, onun sözünü tutup Lahmlerden ayrıldılar.

Benî Hadeslerden bir kol olup o zaman Müslümanlarla savaşan Benî Sa'lebeler ise, bundan sonra gitgide azaldılar, küçüldüler, küçüldüler ve yoksul düştüler. 53

-------------------------------------

52. İbn Hazm, Cemhere, s. 477.

53. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 24, Taberî, Târih, c. 3, s. 110.

İslâm Mücahidlerinin Maan'da Durum Değerlendirmesi Yapmaları

İslâm mücahidleri, durumu gözden geçirmek üzere Maan'da iki gece (iki gün) oturdular. 54

Zeyd b. Harise; Rumların İslâm mücahidleriyle çarpışmak için pek çok asker toplamış olduklarını haber verip, bu yolda ne yapmak gerektiğini mücahidlere sordu.

Mücahidler:

" Rumlarla karşılaşmaktan vazgeçip memleketlere akın yap! Halklarını esir al, Medine'ye dön! " dediler.

Abdullah b. Revâha susuyor, konuşmuyordu.

Zeyd b. Harise, ona bu hususta ne düşündüğünü sordu.

Abdullah b. Revâha:

" Biz, ganimetler elde etmek için yola çıkmadık. Fakat, Rumlarla karşılaşmak için yola çıktık! " dedi. 55

Diğer mücahidler ise:

" Resûlullah aleyhisselama yazı yazıp düşmanımızın sayısını bildirelim. Bize savaş erleri yetiştirmesini, ya da bu yolda yapmak istediği şeyi bize emretmesini isteyelim" dediler.

Bu hususta söz ve görüş birliğine vardılar. 56

Abdullah b. Revâha:

" Ey kavmim! Vallahi, sizin şimdi istememiş olduğunuz şey, arzulayıp elde etmek için sefere çıktığınız şehitliktir! 57

Biz, insanlarla, ne sayıca, ne silahça, ne de at ve süvarice çokluk olduğumuz için değil, Allah'ın bizi şereflendirdiği şu din kuvvetiyle savaşıyoruz!

Gidiniz, çarpışınız! Bunda muhakkak iki iyilikten biri; ya zafer, ya da şehitlik vardır! 58

Vallahi, Bedir savaşı gününde yanımızda iki at, Uhud savaşı gününde de bir tek at bulunuyordu.

Eğer bu seferimizde düşmana galip gelmek kaderde varsa, zaten Allah'ın ve Peygamberimizin bize va'di de böyledir, Allah va'dinden cayar değildir.

Eğer kaderde şehitlik varsa (şehit olur, daha önce şehit olan) kardeşlerimize böylece Cennetlerde kavuşmuş oluruz! " dedi.

Abdullah b. Revâha'nın bu sözleri, mücahidleri cesaretlendirdi: 59

" Vallahi, Revâha'nın oğlu doğru söyledi! " dediler, yollarına hızla devam ettiler. 60

-------------------------------------

54. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 16, 17, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 760, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 129, Taberî, Târih, c. 3, s. 107, Ebu Nuaym, Hilyetü'l-evliya, c. 1, s. 119, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 360, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 98, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 236, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 153.

55. İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 99, Zehebî, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 1, s. 173.

56. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 17, Vâkıdî, c. 2, s. 760, İbn Sa'd, c. 2, s. 129, Taberî, c. 3, s. 107, Ebu Nuaym, c. 1, s. 119.

57. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 17, Taberî, c. 3, s. 107, Ebu Nuaym, c. 1 , s. 119, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre. s. 221, İbn Asâkîr, c. 1, s. 94, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 235 İbn Seyyid, c. 2, s. 153, 154, Zehebî, Megâzî, s. 402, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 243, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 173, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 158.

58. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 17, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 760, Taberî, Târih, c. 3, s. 107, 108, Ebu Nuaym, Hilyetü'l-evliyâ, c. 1, s. 119, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 221, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 94, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 235, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 154, Zehebî, Megâzî, c. 402, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 243, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 173, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 158, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 71, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 787.

59. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 760.

60. İbn İshak, İbn Hişam , c. 4, s. 17, Taberî, c. 3, s. 108, Ebu Nuaym, c. 1, s. 119, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 360, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 94.

Abdullah b. Revâha'nın Şehitlik Özlemi

Zeyd b. Erkam der ki:

" Ben, Abdullah b. Revâha'nın terbiyesi altında bir yetimdim.

Kendisi Mu'te seferine çıktığında, beni de devesinin terkisine bindimnişti.

Vallahi, geceleyin, biraz gidince, onun şu beyitleri okuduğunu işittim:

'Ey devem! Beni ve yükümü, Kumluktaki kuyuya vardıktan sonra dört konak daha götürsen, artık seni başka sefere çıkarmayacağım!

Sen sahipsiz, kendi başına, serbest kalacaksın!

Ben herhalde geriye, ailemin yanına dönmeyeceğim!

Umarım ki, şehit olacağım!

Müslümanlar geldiler, beni kalmaya iştiyaklı olarak Şam topraklarında bıraktılar.

Artık, ne hurması zahir olmuş, yağmur suyu ile sulanan ağaçlar, ne de suya kanmış, diplerinden sulanan hurma ağaçlan umurumda değildir! '

Kendisinden bunları işitince, ağladım.

Abdullah b. Revana, bana kamçısıyla dokunarak:

'Ey yaramaz! Allah'ın bana şehitlik nasip etmesinden ve senin de hayvan üzerinde, yolculuk eşyalarının iki yanı arasında geri dönüp gitmenden sana ne zarar olur?61

Ben, böylece, şu dünyanın dert ve tasalarından, üzüntülerinden, hadiselerinden kurtulmuş, rahata kavuşmuş olurum! ' dedi.

Geceleyin inip iki rekat namaz kıldı. Namazının sonunda uzunca bir dua etti ve bana:

'Ey çocuk! ' diye seslendi.

'Buyur! ' dedim.

'Bu seferde, inşaallah, bana şehitlik nasip olacak! ' dedi." 62

-------------------------------------

61. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 18, 19, Taberî, c. 3, s. 108, Ebu Nuaym, c. 1, s. 119, 120, İbn Esîr, c. 2, s. 235, 236, İbn Seyyid, c. 2, s. 154.

62. VâkıdîıMegâzîıc. 2, s. 759.

İbn Ebi Sebre'nin Mu'te'de Kalesini İslâm Mücahidlerine Açışı ve Mücahidlerin Meşârif Köyünde Düşman Ordularıyla Karşılaşmaları ve Savaş Düzenine Girmeleri

İslâm mücahidleri, Mu'te'de İbn Ebi Sebretü'l-Gassânî ile buluştular.

İbn Ebi Sebııe, kalesini üç gün Müslümanlardan başkasına kapalı tutup, içeriye kimse almadı. 63

Mücahidler, ilerleyerek Belka' sınırlarına varıp dayandıkları zaman, Belka' köylerinden, Meşârif diye anılan köyde, Herakliyus'un Rum ve Hıristiyan Araplardan mürekkep ordularıyla karşılaştılar. Düşmanlar, mücahidlere doğru yaklaşmaya başladılar.

İslâm mücahidleri de, Mu'te köyüne doğru yönelip, onun yanında, düşmanlarla çarpışmak için hazırlandılar.

Sağ kol, Benî Uzrelerden Kuttıe b. Katâde'nin;

Sol kol da, Ensardan Ubâye (Ubâde) b. Malik'in kumandası altında idi. 64

-------------------------------------

63. Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 364, 365, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 95, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 160.

64. İbn İshakıİbn Hişam, Sîreıc. 4ı s. 19, Taberî, Târih, c. 3, s. 118, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 360, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 236, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 154, Zehebî, Megâzî, s. 402, 403, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 244, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 70 Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 788.

Düşman Ordularının Göz Kamaştıran Güçleriyle Çarpışmaya Başlanılışı

Ashabdan Ebu Hutıeyre derki:

" Mute savaşında ben de bulundum.

Müşrikleri gördüğümüz zaman, sayı, silah, at... (gibi askerî), atlas, ipek ve altın gibi (malî güç) bakımından, bizimle karşılaştırılamayacak, karşılarında hiç kimse dayanamayacak derecede olduklarını gördük! Gözüm kamaştı!

Sabit b. Erkam, bana:

'Ey Ebu Hureyre! Sana ne oldu? Sen, galiba, pek çok orduların toplandığını görünce, şaşırmış gibisin?' dedi.

'Evet! ' dedim.

Sabit b. Erkam:

'Bizi Bedir'de görmedin mi? Biz orada çokluk sebebiyle mansur ve muzaffer olmuş değildik! ' dedi." 65

-------------------------------------

65. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 760, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 362, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 98, Zehebî, Megâzî, s. 402 403, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 244, Suyûtî, Hasâisü'l-kübrâ, c. 2, s. 71.

Düşman Ordularıyla Çarpışmaya Girişilmesi ve Zeyd b. Hârise'nin Şehit Oluşu

İki taraf askerleri, başlarında kumandanları olduğu halde, 66 şiddetle çarpışmaya başladılar! 67

Peygamberimiz aleyhisselamın haberverdiğine göre; şeytan hemen gelip Zeyd b. Hârise'ye hayatı ve dünyayı sevdirmek, ölümü çirkin ve sevimsiz göstermek istedi.

Zeyd b. Harise:

" Bu an, mü'minlerin kalblerinde imanı berkiştimnekzamanıdır!

Halbuki, sen bana dünyayı sevdirmek istiyorsun! ?" dedi68 ve sırtında zırh gömleği, altında atı, Peygamberimiz aleyhisselamın bayrağı elinde olduğu halde, çarpışmaya girişti. 69

Vücudu Rumların mızraklanyla delik deşik edilip kanları saçılıncaya kadar, çarpışmaktan geri durmadı. 70

En sonunda, cansız olarak yere düştü, şehit oldu. 71

Yüce Allah ondan razı olsun!

Zeyd b. Harise, şehit olduğu zaman, ellibeş yaşında idi. 72

-------------------------------------

66. Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 365, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1 , s. 95, Heysemî, Mecmau’z-Zevâid, c. 6, s. 160.

67. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 19, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 761 , İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 129, Taberî, Târih, c. 3, s. 108, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 367, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 97, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 236, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 154, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 244.

68. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 761, Ebu Nuaym , Delâil ü'n-nübüvve, c. 2, s. 529, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 368, 369 İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 98.

69. İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 97.

70. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 19, Taberî, c. 3, s. 108, Hâkim , Müstedrek, c. 3, s. 215, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 236.

71. İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 173.

72. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 3, s. 46.

Hazret-i Cafer'in Kumandayı Ele Alışı ve Şehit Oluşu

Zeyd b. Harise şehit olunca, sancağı Hazret-i Cafer aldı. 73

Zeyd b. Harise'nin zırh gömleğini sırtına giydi ve atına bindi. 74

Şeytan gelip ona da hayatı ve dünyayı sevdirmek, ölümü çirkin ve sevimsiz göstermek istedi.

Hazret-i Cafier:

" Bu an, mü'minlerin kalblerinde imanı berkiştimnekzamanıdır!

Halbuki, sen bana dünyayı sevdirmek istiyorsun! ?" dedi, 75 ilerledi. Düşmanlar

" Bunu arkadaşının yanına ulaştıracak kim var?" diye birbirlerine seslendiler.

İçlerinden birisi:

" Ben ulaştırırım! " dedi. 76

Hazret-i Cafier, çarpışa çarpışa, düşmanların ortalarına kadar dalmış bulunuyordu.

Kurtuluş yolu olmadığını görünce, atından yere atladı ve onu sinirledikten sonra, son nefesine kadar çarpıştı. 77

" Cennet kokusundan daha güzel koku yoktur! " diyerek78 çarpışırken, düşmanlartarafından vurulup bir eli kesildi. Sancağı öbür eline aldı.

O eli de vurulup kesilince, sancağı koltuğunun altına kıstırdı. 79

O sırada, Rumlardan bir adam, varıp mızrağını sapladı. 80

Sonra da, kılıçla vurarak onu ikiye ayırdı. 81

Hazret-i Cafier, cansız olarak yere düştü, şehit oldu. 82

Yüce Allah ondan razı olsun!

Abdullah b. Ömer der ki:

" Cafer b. Ebu Talib'i ölüler arasında aradık, kendisinin vücudunda doksandan fazla mızrak, ok, kılıç yarası bulduk! " 83

Hazret-i Cafier, şehit olduğu zaman, otuzüç yaşında idi. 84

-------------------------------------

73. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 20, VâkıdP, Megâzî, c. 2, s. 761, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 129.

74. İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 97.

75. Vâkıdî, c. 2, s. 762, İbn Sa'd, c. 4, s. 37, 38, Beyhakî, c. 4, s. 369.

76. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 160, 161.

77. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 20, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 129, Taberî, Târih, c. 3, s. 108, 109, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 236.

78. Heysemî, Mecmua’i-ievâi d, c. 6, s. 160.

79. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 20, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 154.

80. Zehebî, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 1, s. 154.

81. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 20, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 761, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 129.

82. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 761, İbn Sa'd, Tabakât, c. 4, s. 38.

83. İbn Sa'd, Tabakât, c. 4, s. 38, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 87, Ebu Nuaym, Hilyetü'l-evliyâ, c. 1, s. 117, 118, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 361, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 243, Zehebî, Siyer, c. 1, s. 153, 154, Ebu’l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 256, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 174, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 188.

84. İbn İshak, İbn Hişam , Sîre, c. 4, s. 20, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 154, Zehebî, Megâzî, s. 411, İbn Haldun, Târih, c. 2, ks. 2, s. 41, Diyarbekrî, Târihu'l-Hamîs, c. 2, s. 71.

Abdullah b. Revâha'nın Kumandayı Ele Alışı ve Şehit Oluşu

Hazret-i Cafer şehit olunca, Ebu'l-Yeser Amr el-Ensârî, bayrağı (sancağı) alıp Abdullah b. Revâha'ya vendi. 85

Abdullah b. Revana, sancağı alınca, atının üzerinde olduğu halde, düşmanlara doğru ilerledi.

İlerlerken de, nefsini kendisine boyun eğdirmeye ve bazı tereddütlerini gidermeye uğraşıyor ve şöyle diyordu:

" Ey nefis! Ben seni indirmeye (kendime boyun eğdirmeye) yemin ettim!

Sen ya kendiliğinden ineceksin, ya da zorla inersin!

İnsanlar, toplanmış, bağırıyor ve ağlamaklı olarak terci' ediyor ('İnnâ lillâhi ve innâ ileyhi râciun=B izler Allah'ın [kullany]ız ve O'na dönücüleriz! ' diyor) iken, sana ne oluyor ki, seni Cennetten pek hoşlanmıyor görüyorum?!

İtmi'nanlı, huzurlu zamanların epey oldu.

Sen, eski bir su kırbasında azıcık safi bir su damlasından başka nesin ki?

Ey nefis! Sen şimdi öldürülmesen, er geç öleceksin ya!

Bu öyle bir ölüm ateşidir ki; sen ona girmiş bulunmaktasın!

İşte, özleyip durduğun şey sana verilmiş bulunmaktadır!

Eğer sen o iki kişinin (Zeyd b. Harise ile Cafer b. Ebu Talib'in) yaptıkların yapar (şehitliği tercih eder)sen, doğru bir iş yapmış (muradına ermiş) olursun! 86

Eğer gecikirsen, bedbaht olursun! " 87

Abdullah b. Revâha, nefsinin tereddüdünü hâlâ giderememiş olmalı ki, ona:

" Ey nefis! Şehitlikten seni çekindiren, sakındıran hangi şeylerdir?

Eğer çekinmen zevcem filanca hatundan mahrum kalmaktan ileri geliyorsa, o üç talakla boşan-m iştir!

Eğer çekinmen filan filan kölelerimden mahrum kalmaktan ileri geliyorsa, onlar zaten azad edilmişler, hürriyetlerine kavuşturulmuşlardır.

Yok eğer çekinmen bakımsız, verimsiz hale gelmiş bulunan bahçemden, bostanımdan mahrum kalmaktan ileri geliyorsa, o, Allah'a ve Resûlullaha bırakılmış (vakfedilmiş) bulunuyor! " dedi. 88

Abdullah b. Revâha, çarpıştıktan sonra, iki dostunun yaptığı gibi, atından indiği, zırh gömleğini sırtından çıkardığı sırada, 89 amcasının oğlu, ona üzeri kurumuş etli bir kemik getirdi ve:

" Al, bunu ye de, biraz güçlen!

Çünkü, sen, hayatında hiç karşılaşmadığın şeyle bugün karşılaştın! " dedi. 90

Abdullah b. Revâha, üç günden beri hiçbir şey yememişti. 91

Kurumuş etli kemiği amcasının oğlundan alıp ondan azıcık ısırmıştı ki, o sırada, Müslümanların bulundukları köşede bir kargaşalık koptu, sınma ve bozulma oldu.

Abdullah b. Revâha, kendi kendine:

" Sen hâlâ dünyadasın! Dünyada yiyip içmekle uğraşıyorsun! ?" diyerek kendisini kınadı ve hemen elindeki etii kemiği yere attı. Kılıçla, çarpışmaya girişti. 92

Vücuduna saplanan mızraklarla yaralandı.

Müslümanlarla düşmanların safları arasında yere yıkıldı ve:

" Ey Müslümanlar topluluğu! Kardeşinizin cesedini (düşmanlar tarafından kesilip biçilerek) oyuncak ettirmeyin! " dedi ve çok geçmeden de, kaldırıldığı yerde can verdi. 93

Yüce Allah ondan razı olsun!

Abdullah b. Revâha şehit olup sancak yere düşünce, Müslümanlar, müşrikler birbirlerine kanştılar! 94

Müslümanlar görülmedik bir bozguna uğradılar, darmadağın oldular. 95

İki kişi birarada görülmez oldu. 96

Müşrikler Müslümanların arkalarına düştüler. Müslümanlardan bazıları şehit oldular. 97

-------------------------------------

85. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 157.

86. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 20, 21, Taberî, Târih, c. 3, s. 109, Ebu Nuaym, Hilye, c. 1, s. 120, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 363, 364, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 236, 237, Usdu'l-gâbe, c. 3, s. 237, 238, Zehebî, Megâzî, s. 405, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 244, 245, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 159.

87. İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 3, s. 237, Zehebî, Megâzî, s. 405, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 1, s. 172, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 72.

88. İbn Esîr, Usdu’l-gâbe, c. 3, s. 237, Diyarbekrî, Târihu’l -Hamîs, c. 2, s. 71.

89. İbn Asâkîr. Târih. c. 1. S. 97.

90. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 21, Taberî, Târih, c. 3, s. 109, Ebu Nuaym, c. 1, s. 120, Beyhakî, c. 4, s. 364, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 237, Zehebî, Megâzî, s. 405, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 245.

91. Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 71.

92. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 21, Taberî, c. 3, s. 109, Ebu Nuaym, c. 1, s. 120, Beyhakî, c. 4, s. 364, İbn Esîr, c. 2, s. 237, İbn Seyyid, c. 2, s. 154, 155, İbn Kayyım, c. 2, s. 173, Zehebî, s. 405, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 245.

93. İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 3, s. 238, Zehebî, Megâzî, s. 415.

94. Vakıdî, Megâzî, c. 2, s. 763.

95. Vakıdî, Megâzî, c. 2, s. 763, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 130.

96. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 130.

97. Vakıdî, Megâzî, c. 2, s. 763, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 129, 130.

Kutbe b. Âmir'in Müslümanları Öğütleyişi ve Sabit b. Akrem'in Sancağı ve Kumandayı Halid b. Velid'e Tevdi Edişi

Kutbe b. Amir:

" Ey kavmim! İnsanın yüzyüze öldürülmesi, arkasından vurulup öldürülmesinden daha iyidir! " diyerek arkadaşlarına sesleniyor, fakat hiçbir dinleyen, onun davetine icabet eden olmuyordu. 98

Abdullah b. Revâha şehit olunca, 99 Ebu'l-Yeser Ka'b b. Umeyr, sancağı alıp BenîAclanlardan Sabit b. Akrem'e vermişti. 100

Sabit b. Akrem, sancağı alır almaz101 koştu ve mücahidlerin önüne geçti. Sancağı yere dikti102 ve:

" Ey insanlar! Ey Ensar hanedanı! Bana doğru geliniz! " diyerek seslenmeye başladı.

Müslümanlar, her taraftan, sıçraşıp Sabit b. Akrem'in başında toplandılar. 103 Sabit b. Akrem:

" Ey Müslümanlar topluluğu! Siz, içinizden birini kendinize kumandan olarak seçiniz ve onun çevresinde toplanınız! " dedi.

Mücahidler:

" Biz seni kumandan seçtik. Biz sana razıyız! " dediler.

Sabit b. Aknem:

" Ben bu işi yapamam! " dedi. 104

Halid b. Velid'e bakıp:

" Ey Ebu Süleyman! Al sen şu sancağı! " dedi.

Halid b. Velid:

" Ben bu sancağı senden alamam. Sen buna benden daha lâyıksın! Çünkü, daha yaşlısın ve Bedir savaşında da bulunmuş bulunuyorsun! " dedi.

Sabit b. Akrem:

" Al şunu be adam! Vallahi, ben onu ancak sana vermek için aldım! " dedi. 105

Halid b. Velid:

" Gel, sen bunu bana verme! " dedi.

Sabit b. Aknem:

" Sen çarpışma usulünü benden daha iyi bilirsin! " dedi ve Müslümanlara da:

" Halid'i kumandan seçme hususunda görüş ve söz birliği ediyor musunuz?" diye sordu.

Müslümanlar, hep birden, " evet! " dediler. 106

Müslümanlar Halid b. Velid'in kumandanlığı üzerinde böyle söz ve görüş birliğine varınca, 107 Halid b. Velid sancağı aldı. 108

-------------------------------------

98. Vakıdî, Megâzî, c. 2, s. 7&3, Diyarbekrî, Târîhu'l-Hamîs, c. 2, s. 72.

99. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 157.

100. İbn İshak İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 21, Vakıdî, Megâzî, c. 2, s. 764.

101. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 130.

102. Vakıdî, Megâzî, c. 2, s. 763, İbn Sa'd, c. 2, s. 130, c. 4, s. 253, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 98.

103. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 21, Taberî, Târîh, c. 3, s. 109, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 221, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 238, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 98, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 155, Zehebî, Megâzî, s. 405, İbn Kayyım , Zâdu'l-mead, c. 2, s. 173, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 159, Diyarbekrî, Târîhu'l-Hamîs, c. 2, s. 72.

104. Vâkıdî, c. 2, s. 763, İbn Sa'd, c. 2, s. 130, c. 4, s. 253, İbn Asâkîr, c. 1, s. 98, 99, Diyarbekrî, c. 2, s. 72.

105. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 157.

106. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 764, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 253.

107. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 21, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 129.

108. Vâkıdî, c. 2, s. 763, İbn Sa'd, c. 2, s. 130, c. 4, 5. 253, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 99.

Müslümanların Saldırıya Geçip Düşmanlardan Bir Kısmını Bozguna Uğratmaları

Halid b. Velid, sancağı alır almaz saldırıya geçti.

Düşmanlar da saldırıya geçtiler. Halid b. Velid'in yerinden kımıldamadığını görünce, şaşırdılar.

Saldırıya geçen Müslümanlar ise, Rumların topluluklarından bir topluluğu bozguna uğrattılar ve dağıttılar. 109

Sağ kol kumandanı Kutbe b. Katâde, Hıristiyan Arapların kumandanı Malik b. Zafile'yi mızrakla yaraladıktan sonra, boynuna kılıçla vurup başını gövdesinden ayırdı. 110

-------------------------------------

109. Vâkıdî, c. 2, s. 763, İbn Sa'd, c. 4, s. 23.

110. İton İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 23, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 4, s. 407.

Halid b. Velid'in Düşmanları Şaşırtan ve Maneviyatlarını Sarsan Bir Tedbire Başvuruşu

Halid b. Velid; geceyi geçirip sabaha çıkınca, mücahidlerin önde bulunanlarını arkaya, arkada bulunanlarını öne, sağ yandakilerini sol yana, sol yandakilerini de sağ yana geçirdi.

Rumlar, sabahleyin, daha önce tanıdıkları o bayraklı, şekil ve kıyafetli Müslümanlardan başkalarıyla karşılaşınca, hoşlanmadılar ve:

" Herhalde, bunlara yardımcı kuvvetler gelmiş! " dediler.

Yüreklerine korku düştü. 111

Halid b. Velid:

" O gün, benim elimde yedi kılıç parçalandı! Elimde, ağzı enli Yemen yapısı kılıçtan başka dayanan kalmadı! " demiştir. 112

Müslümanlar, bozguna uğrattıkları düşmanlardan, az çok ganimet de aldılar. 113

Nitekim, Huzeyme b. Sabitin Rumlardan kendisiyle çarpışan bir adamı öldürünce onun miğferinden aldığı yakutu Hazret-i Ömer'in (veya Hazret-i Osman'ın) halifeliği devrinde 100 dinara satıp bir hurma bahçesi satın aldığı; 114

H i my eril erden bir mücahidin de, Rumlarla Kudâaların Hıristiyan Araplarından karışık bir toplulukla çarpışıldığı sırada, eğeri altın sırmalı bir at üzerinde bulunan ve kını altın sırmalı kılıçlı bir Rumu öldürüp atını ve silahını aldığı bildirilmektedir. 115

-------------------------------------

111. Vâkıdî, c. 2, s. 764, İbn Sa'd, c. 3, s. 467, 469, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 370, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 99, Zehebî, Megâzî, s. 407.

112. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 253, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 87, 88, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 373, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 2, s. 429, İbn Esir, Usdu'l-gâbe, c. 2, s. 110, Zehebî, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 1, s. 269, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 246, 249.

113. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 768, Hâkim'den naklen Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 188, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 72, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 273.

114. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 769, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 374, Zehebî, Megâzî, s. 410.

115. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 768, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s. 26, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 373, 374, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 100, Zehebî, Megâzî, s. 409, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 229, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 273.

Mu'te'de Kaç Gün ve Ne Kadar Düşmanla Çarpışıldığı ve Halid b. Velid'in Bir Avuç Mücahidi Savaş Yerinden Nasıl Bir Ustalıkla Geri Çekmeyi Başardığı

3. 000 İslâm mücahidi, Mute'de 200. 000 116 veya 250. 000 117 kişilik mücehhez düşman ordularıyla yedi gün çarpıştılar. 118

Gerek sayı, gerek savaş araç ve gereçleri bakımından yetmiş seksen kat fazla güce sahip bulunan düşman orduları, her an, umumî bir saldırıyla Müslümanları kuşatıp son neferlerine kadar hepsini yok edebilirlerdi. 119

İşte, Halid b. Velid, böyle bir avuç İslâm mücahidi için, çok nazik ve tehlikeli bir sırada, önce İslâm mücahidlerinin savaş düzenindeki yerlerini birbirleriyle değiştirip düşmanların karşısına yeni şahıslar çıkarmak suretiyle takviye kuvvetleri alındığı hissini verdirerek gözlerini yıldırdıktan, korkuttuktan, maneviyatlarını sarstıktan120 ve ardarda yaptığı hücumlarla da onları arkalarına düşmeyi göze alamayacak derecede şaşkına çevirdikten sonra, mücahidleri, tereyağdan kıl çeker gibi, savaş alanından geri çekmek ve İslâm'ın biricik savaş gücü ve varlığı olan bir avuç ordusunu topluca yok olmaktan kurtarmak becerikliliğini göstermiştir ki; bu, zafer kadar büyük ve önemli bir başarı idi.

İşte, Yüce Allah, Mu'te'de ona ve Müslümanlara böyle birfetih ihsan etti. 121 O kadar güçlü olmalarına rağmen, düşmanları, bozguna uğramanın en kötüsüyle, hiç görülmedik bir bozguna uğrattı. 122

Mute savaşında, yedi günde, mücahidlerden ancak ondört kişi şehit oldu. 123

Düşmanlardan öldürülenler ise, pek çoktu. 124

Müslümanlardan sonra, düşmanlar da savaş alanından ayrıldılar. 125

-------------------------------------

116. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 17, Vâkıdî, c. 2, s. 760, İbn Sa'd, Tabakâtü’l-kübrâ, c. 2, s. 129.

117. Süheylî, Ravdu'l-ünüf, c. 7, s. 41, Halebî, İnsânu’l-uyün, c. 2, s. 788, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 273.

118. Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 788, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 273.

119. Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 273.

120. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 764, İbn Sa'd, c. 3, s. 467, 469, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 370, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 99, Zehebî, Megâzî, s. 407, Ebu’l-Fidâ, c. 4, s. 247, Diyarbekrî, c. 2, s. 72, Halebî, İnsan, c. 2, s. 788, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 273.

121. İbn İshak, İbn Hişam , c. 4, s. 25, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1 , s. 204, c. 3, s. 113 İbn Sa'd, c. 4, s. 37, Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 87, Hâkim, Müstedrek, c. 3, s. 298, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 160.

122. İbn Sa'd, Tabakâtü’l-kübrâ, c. 2, s. 130, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 72, Halebî, İnsânu'l-uyun, c. 2, s. 788.

123. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 30, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 769, İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 407, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 222, 223, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 2, s. 679, c. 4, s. 1560, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 2, s. 492, c. 5, s. 459, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 156, Zehebî, Megâzî, s. 416, Ebu’l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 259, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 174, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 273.

124. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 764, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 370, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 99, Zehebî, Megâzî, s. 407, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 247, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 788, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 273.

125. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 21, 22, Taberî, Târih, c. 3, s. 109, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 99, İbn Seyyid, Uyun, c. 2, s. 155, İbn Kayyım, Zâd, c. 2, s. 173, 174, Halebî, İnşân, c. 2, s. 788.

Mu'te Savaşında Şehit Olan Mücahidler

1. Zeyd b. Harise,

2. Hazret-i Cafer b. Ebu Talib,

3. Abdullah b. Revana,

4. Vehb b. Sa'db. Ebi Şerh,

5. Abbâd (veya Ubâde) b. Kays,

6. Haris b. Numan b. İsaf (veya Yesaf),

7. Sürâka b. Amr b. Atiyye b. Hasnâ,

8. Ebu Küleyb (veya Kilâb) b. Amr b. Zeyd b. Avf,

9. Cabir b. Amr b. Zeyd b. Avf,

10. Amr b. Sa'd b. Haris b. Abbâd,

11. Âmir b. Sa'd b. Haris b. Abbâd, 126

12. Abdullah b. Sa'd b. Ebi Şerh, 127

13. Süveyd b. Amr, 128

14. Mes'ud b. Süveyd b. Harise b. Nadle. 129

Yüce Allah hepsinden razı olsun!

-------------------------------------

126. İbn İshak. İbn Hişam. c. 4, s. 30, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 769, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 222, 223, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 259, İbn Kayyım, c. 2, s. 174.

127. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 407, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 4, s. 1560, İbn Esir, Usdu'l-gâbe, c. 5, s. 459.

128. İbn Sa'd, c. 3, s. 407, İbn Abdilberr, c. 2, s. 679, c. 4, s. 1560, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 2, s. 492, c. 5, s. 459.

129. İbn Sa'd. c. 4. s. 141. İbn Abdilberr. c. 3. s. 1390. İbn Esîr. c. 5. s. 163.

Peygamberimiz aleyhisselamın Mu'te'de Kumandanların Nasıl Şehit Olduklarını Medine'de Müslümanlara Bildirişi

İslâm kumandanlarının Mu'te'de şehit oldukları saatte Peygamberimiz aleyhisselama haber gelmiş, bu da kendilerini son derecede üzmüş bulunuyordu. 130

Ashab-ı Kiram, Peygamberimiz aleyhisselamı üzgün görünce:

" Ey Allah'ın Peygamberi! Sende olan üzüntüyü gördüğümüzden beri duyduğumuz üzüntünün derecesini ancak Allah bilir! ?" dediler.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Bende görmüş olduğunuz, beni hüzün içinde bırakan şey, ashabımın şehit düşmeleri idi.

Bu hal, onları Cennette karşılıklı tahtlar üzerinde oturmuş kardeşler olarak görünceye kadar sürdü! " buyurdu. 131

Peygamberimiz aleyhisselam, minbere çıkıp oturdu. Namaz için toplanılmak üzere seslenilmesini, ezan okunmasını emir buyurdu. 132

Şam'la aradaki uzaklıklar, engeller kalkmıştı: Peygamberimiz aleyhisselam, Mute savaş meydanına bakıyordun 33 Müslümanlar Mescidde toplanınca, 134 Peygamberimiz aleyhisselam:

" Allah'tan, onlara hayır ve sevab kapısının açılmasını dilerim! 135

Allah'tan, onlara hayır ve sevab kapısının açılmasını dilerim!

Allah'tan, onlara hayır ve sevab kapısının açılmasını dilerim! 136

Şu gazaya çıkan ordunuzdan size haber vereyim. 137

Onlar gittiler, düşmanla karşılaştılar. 138

Zeyd b. Harise bayrağı eline aldı. Şeytan, hemen onun yanına geldi. Ona hayatı ve dünyayı sevdirmek, ölümü çirkin ve sevimsiz göstermek istedi.

Zeyd ise:

'Bu an, mü'minlerin kalblerinde imanı berkiştirecekzamandır!

Sen ise bana dünyayı sevdirmek istiyorsun! ?' dedi ve ilerledi. 139

Çarpıştı ve nihayet şehit olarak öldürüldü! 140 Onun için, Allah'tan mağfiret dileyiniz! " buyurdu. 141

Müslümanlar, ona Allahtan mağfiret dilediler. 142

Peygamberimiz aleyhisselam:

" O şimdi Cennete girdi. Orada koşup duruyordun 143

" Sonra, bayrağı Cafer b. Ebu Talib aldı. 144 Şeytan hemen onun yanına vardı. Ona da hayatı ve dünyayı sevdirmek ve ölümü çirkin ve sevimsiz göstermek istedi.

Cafer ise:

'Bu an, mü'minlerin kalblerinde imanı berkiştirmek zamanıdır! ' dedi ve ilerledi, 145 çarpıştı ve nihayet şehit olarak öldürüldü. 146

Kardeşiniz için, Allah'tan mağfiret dileyiniz! 147

O, şehit olarak Cennete girdi. Şimdi o Cennette yakuttan iki kanadıyla dilediği gibi uçup duruyor-dur. 148

Cafer'i Cennette meleklerle birlikte iki kanadıyla uçuyor gördüm! " buyurdu. 149

Müslümanlar, onun için de Allahtan mağfiret dilediler. 150

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Cafer'den sonra, bayrağı Abdullah b. Revâha aldı! " buyurdu. 151

Peygamberimiz aleyhisselam, bir müddet sustu.

Ensarın (Medineli Müslümanların) yüzleri değişti, sarardı. Abdullah b. Revâha'nın, hoşlarına gitmeyen bazı işler yaptığını sandılar. 152

Peygamberimiz aleyhisselam, sözlerine şöyle devam etti:

" Abdullah b. Revâha iki ayağını berkiştirdi. 153 Elinde bayrak olduğu halde düşmanlarla çarpıştı, şehit olarak öldürüldü. 154

Tereddütlü olarak Cennete girdi. 155

Onun için de, Allah'tan mağfiret dileyiniz! " buyurdu. 156

Abdullah b. Revâha'nın Cennete tereddütlü olarak girişi, Ensarın ağırlarına gitti. 157

" Yâ Rasûlallah! Onun tereddüdü ne idi?" diye sordular.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Kendisi, yaralandığı zaman, düşmanla çarpışmaktan çekindi. Sonra nefsini kınadı. Cesaretlendi ve şehit oldu. 158 Cennete girdi" buyurunca, Ensar sevindiler. 159

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Onlar, Cennette altın tahtlar üzerinde oturur oldukları halde bana gösterildi!

Abdullah b. Revâha'nın tahtının arkadaşlarınınkinden engin ve eğri olduğunu gördüm.

'Bununki neden böyledir?' diye sordum.

'Abdullah çarpışmaya giderken bazı tereddütler geçirmiş, sonra da, çarpışmaya gitmiştir! ' denildi. 160

Rüyada Cennete girdiğimde, Cafer'i kana boyanmış iki kanatlı, Zeyd'i de onun karşısında gördüm. Revâha'nın oğlu da onların yanında bulunuyordu. Kendisinin, onlardan yüz çevirir gibi bir hali vardı.

Bunun sebebini de, size haber vereyim:

Cafer, savaş meydanına ilerlediği ve ölümü gördüğü zaman, ondan hiç çekinmedi ve yüz çevirmedi.

Zeyd de öyle yaptı.

Revâha'nın oğlu ise, ölümden çekingen davrandı. 161

Kendisinin kılıçtan hoşlanmıyor gibi bir hali vardı" buyurdu. 162

-------------------------------------

130. İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 237.

131. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 130.

132. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 299, Taberî, Târih, c. 3, s. 109, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 367, Zehebî, Megâzî, s. 406.

133. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 761, Ebû Nuaym, Delâilü'n-nübüvve, c. 2, s. 529, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 369, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 98, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 246, 247.

134. Taberî, Târih, c. 3, s. 109, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 367, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 237, Zehebî, Megâzî, s. 406.

135. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 299, Taberî, Târih, c. 3, s. 109, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 237.

136. Taberî, Târih, c. 3, s. 109, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 237, Ebu’l-Fidâ, c. 4, s. 246.

137. Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, c. 3, s. 109, Beyhakî, c. 4, s. 367, İbn Esîr, c. 2, s. 237.

138. Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, c. 3, s. 109, Beyhakî, c. 4, s. 367, İbn Esîr, c. 2, s. 237, Zehebî, s. 406, Ebu’l-Fidâ, c. 4, s. 246.

139. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 761, 762, Ebu Nuaym, Delâilü'n-nübüvve, c. 2, s. 529, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 368, 369, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 98, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 247.

140. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 22, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 368.

141. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 762, İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 46, Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, c. 3, s. 110.

142. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 299, Taberî, Târih, c. 3, s. 110.

143. Vâkıdî, c. 2, s. 762, İbn Sa'd, c. 3, s. 46, Beyhakî, c. 4, s. 369, İbn Asâkîr, c. 1 , s. 98.

144. İbn İshak, İbn Hişam , c. 4, s. 22, Vâkıdî, c. 2, s. 762, Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, c. 3, s. 110, Beyhakî, c. 4, s. 368, İbn Asâkîr, c. 1, s. 98, Zehebî, Megâzî, s. 407, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 247.

145. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 762, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 37, 38, Ebu Nuaym, Delâilü'n-nübüvve, c. 2, s. 529, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 369, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 98, Zehebî, Megâzî, s. 407, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 247.

146. Vâkıdî, c. 2, s. 762, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 299, Taberî, Târih, c. 3, s. 110, Beyhakî, c. 4, s. 369, İbn Asâkîr, c. 1, s. 98, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 237.

147. Vâkıdî, c. 2, s. 762, Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, c. 3, s. 110, Ebu Nuaym, c. 2, s. 529, Beyhakî, c. 4, s. 369, İbn Asâkîr, c. 1, s. 98.

148. Vâkıdî, c. 2, s. 762, İbn Sa'd, c. 4, s. 38, Ebu Nuaym, c. 2, s. 529, Zehebî, s. 407, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 247.

149. İbn Sa'd, Tabakât, c. 4, s. 39, Tirmizî, Sünen, c. 5, s. 654.

150. Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, c. 3, s. 110.

151. Vâkıdî, c. 2, s. 762, Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, c. 3, s. 110.

152. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 22, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 237.

153. Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, c. 3, s. 110, Zehebî, s. 406.

154. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 22, Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, c. 3, s. 110, İbn Esîr, c. 2, s. 237.

155. Vâkıdî, c. 2, s. 762, İbn Sa'd, c. 3, s. 530, Ebu Nuaym, c. 2, s. 529, Beyhakî, c. 4, s. 369, İbn Asâkîr, c. 1, s. 98, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 247.

156. Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, c. 3, s. 110.

157. Vâkıdî, c. 2, s. 762, İbn Sa'd, c. 3, s. 530, Ebu Nuaym, c. 2, s. 529, Beyhakî, c. 4, s. 369, İbn Asâkîr, c. 1, s. 98, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 247.

158. Vâkıdî, c. 2, s. 762, İbn Sa'd, c. 3, s. 530, Ebu Nuaym , c. 2, s. 529, Beyhakî, c. 4, s. 369.

159. Vâkıdî, c. 2, s. 762, İbn Sa'd, c. 3, s. 530, Ebu Nuaym , c. 529, Beyhakî, c. 4, s. 369, İbn Asâkîr, c. 1, s. 98, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 247.

160. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 22, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 368, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 174.

161. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 161.

162. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 130.

Peygamberimiz aleyhisselamın Bu Şehitler Hakkındaki Duası

Peygamberimiz aleyhisselam. Zeyd b. Harise, Cafer b. Ebu Talib ve Abdullah b. Revâha'nın şehit olduklarını böylece haberverdikten sonra:

" Ey Allah'ım! Zeyd'i yarlığa! Ey Allah'ım! Zeyd'i yarlığa! Ey Allah'ım! Zeyd'i yarlığa! Ey Allah'ım! Cafer'i ve Abdullah b. Revâha'yı da yarlığa! " diyerek dua etti. 163

-------------------------------------

163. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 3, s. 46.

Peygamberimiz aleyhisselamın Halid b. Velid Hakkındaki Takdiri ve Duası

Peygamberimiz aleyhisselam; Müslümanlara, Mu'te'de şehit olan üç kumandan hakkındaki müşahedelerini gözleri yaşararak haber verdikten sonra:

" Nihayet, bayrağı164 Allah'ın kılıçlarından bir kılıç, 165 Halid b. Velid aldı. 166 İşte, şimdi tandır tutuştu, savaş kızıştı 1167 Allah, mücahidlere fethi müyesser kıldı! " buyurdu. 168

" Allah'ım! Halid senin kılıçlarından bir kılıçtır! Sen ona nusret ihsan buyur! " diyerek dua etti. 169

-------------------------------------

164. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 113, 117, 118, Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 87, Beyhakî, Sünen, c. 8, s. 154.

165. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 204, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 87, Beyhakî, Sünen, c. 8, s. 154.

166. Ahmed b. Hanbel, c. 1, s. 204, c. 3, s. 113, Beyhakî, Sünen, c. 8, s. 154.

167. Vakıdî. Mega

168. Ahmed b. Hanbel, c. 1, s. 204, c. 3, s. 113, Buhârî, c. 5, s. 87, Beyhakî, c. 4, s. 367.

169. Ahmed b. Hanbel, c. 5, s. 299, Taberî, Târih, c. 3, s. 110, Beyhakî, c. 4, s. 367, 368, İbn Asâkîr, Târîh. c. 1, s. 100, Zehebî, Megâzî, s. 406, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 156.

Ya'lâ b. Ümeyye'nin Mu'te Haberini Medine'ye Getirişi

Musa b. Ukbe'nin Megâzî'sinde bildirildiğine göre; Mu'te haberini Peygamberimiz aleyhisselama ilk getiren zât, Ya'lâ b. Ümeyye idi.

Ya'lâ b. Ümeyye, Mu'te savaşını ve sonucunu daha anlatmaya başlamadan, Peygamberimiz aleyhisselam, ona:

" İstersen onu sen bana haber ver, istersen onu ben sana haber vereyim?" buyurdu.

Ya'lâ:

" Yâ Rasûlallah! Sen bana haber ver! " dedi.

Bunun üzerine, Peygamberimiz aleyhisselam, Mu'te'de mücahidlerin başlarından geçenlerin hepsini Ya'lâ'ya vasıflarıyla birer birer haber verince, Ya'lâ:

" Seni hak din ve Kitabla peygamber gönderen Allah'a yemin ederim ki; sen mücahidlerin hadiselerinden anlatmadık bir harf bile bırakmadın! Onların işini size ben anlatsaydım, ben de bu kadar anlatırdım! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Allah benim için yeryüzünü aradan kaldırdı da, onların savaş meydanlarını gözlerimle gördüm! " buyurdu. 170

-------------------------------------

170. Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 365. İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 97, Musa b. Ukbe'den naklen İbn Seyyid, Uyunu'l-eser, c. 2, s. 155, 156, Musa b. Ukbe'den naklen İbn Kayyım, Zadu'l-mead, c. 2, s. 174, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 247, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 189, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 73, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2 s. 276.

Hazret-i Cafer'in Şehitlik Haberinin Ev Halkına Duyuruluşu

Hazret-i Cafer'in zevcesi Esma binti Umeys der ki:

" Cafer ve arkadaşları şehit oldukları zaman, Resûlullah aleyhisselam yanıma geldi.

O gün kırk deri dabaklamıştım.

Ekmeklik hamurumu yoğurduktan sonra, çocuklarımın yüzlerini yıkamış, başlarını tarayıp yağlamıştım. 171

Resûlullah aleyhisselam, bana:

'Ey Esma! Cafer'in çocukları nerede?172 Beni Cafer'in oğullarının yanına götür! ' buyurdu. 173

Ben de, kendisini onların yanına götürdüm. Onları bağrına basıp öptü ve kokla di.

Gözlerinden yaşlar akmaya başladı.

'Yâ Rasûlallah! Babam, anam sana feda olsun! Seni ağlatan nedir?174

Sen, ne için, oğullarıma, yetimlere yaptığın gibi yapıyorsun?! 175

Yoksa, Cafer ve arkadaşlarından sana acı bir haber mi erişti?176

Herhalde, Cafer'den sana birşey erişmiş olmalı?' dedim. 177

Resûlullah aleyhisselam:

'Evet! Onlar bugün şehit oldular! ' buyurdu. 178

'Vâh efendim! Vâh Cafer'im! ' diyerekferyad etmeye başladım. 179 Kadınlar başıma toplandılar. 180

Resûlullah aleyhisselam:

'Ey Esma! Sakın ağzından kaba ve uygunsuz sözler kaçırma ve göğsünü de dövme! ' buyurdu." 181

Abdullah b. Cafer de der ki:

" Resûlullah aleyhisselam, benim ve kardeşimin başımızı okşarken, ben onun yüzüne bakıyordum: Gözlerinden süzülen yaşlar sakalından damlıyordu. 182

'Ey Allah'ım! Cafer hiç şüphesiz sevabın en güzeline doğru ilerleyip vardı, kavuştu.

Sen iyi kullarından ol anları nzürriyetlerine halef olduğun en güzel şeylerle onun zürriyetine de halef ol! ' diyerek dua etti." 183

-------------------------------------

171. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 22, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 766, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 8, s. 282.

172. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 766, İbn Sa'd, c. 8, s. 282.

173. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 22,

174. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 22, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 161.

175. Yâkubî, Târih, c. 2, s. 65.

176. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 22, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 161.

177. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 766, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 8, s. 282.

178. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 22, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 766, İbn Sa'd, Tabakât, c. 8, s. 282.

179. Yâkubî, Târih, c. 2, s: . 65.

180. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 22, Vâkıdî, c. 2, s. 766, İbn Sa'd, c. 8, s. 282.

181. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 766, İbn Sa'd, Tabakât, c. 8, s. 282.

182. Vâkıdî, c. 2, s. 767, Zehebî, Megâzî, s. 409.

183. Vâkıdî, c. 2, s. 767, İbn Sa'd, c. 4, s. 39, 40, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 371, Zehebî, Megâzî, s. 409.

Peygamberimiz aleyhisselamın Hazret-i Cafer'in Ev Halkı İçin Yemek Hazırlatışı

Esmâ binti Umeys der ki:

" Resûlullah aleyhisselam kalkıp evine gitti. 184 Kızı Fâtıma'nın yanına vardı.

Fâtımâ:

'Vâh amcacığım! ' diyerek ağlıyordu.

Resûlullah aleyhisselam, ona:

'Sen, ağıtçı olarak Cafer üzerine, Cafier gibisine ağla! ' buyurdu. 185

Sonra da:

'Cafer ailesi için yemek yapmayı ihmal etmeyin! 186 Onlar için yemek yapınM 87

Onlar bugün başlarının derdiyle, kaybettikleri aile büyüklerinin acısıyla uğraşıyorlar. 188

Onların başına, kendilerine bakamayacak hal geldi! ' buyurdu." 189

Üç gün, Hazret-i Cafer'in ev halkına yemek yapılıp yedirildi.

Bu, Hâşim oğulları hanedanı arasında sünnet, âdet oldu. 190

Bu, İslâm'da, ölünün ev halkı için yapılan ilkyemekti. 191

Abdullah b. Cafer de, o günlere ait hatıralarını şöyle anlatır:

" Resûlullah aleyhisselam evine girdi ve beni de içeri aldı ve emretti, benim ve ev halkım için yemek yapıldı.

Adam gönderip kardeşimi de getirtti.

Kendisinin yanında yemek yedik.

Vallahi, yediğimiz, tatlı ve mübarek bir yem ekti.

Hizmetçisi Selma hemen arpa kabının yanına vardı. Onu öğütüp kepeğinden ayırdı, pişirdi. Zeytinyağı katüktan sonra, üzerine biber ekti.

Onu, ben ve kardeşim, Resûlullah aleyhisselamla birlikte yedik.

Resûlullah aleyhisselamın evinde üç gün oturduk.

Resûlullah aleyhisselamın kadınlarının evlerinden her birinde kendisiyle birlikte kalıyorduk.

Sonra, evimize döndük.

Resûlullah aleyhisselam, benim ve kardeşim için bir davar işaretleyip gönderdi ve onun üzerine bereket duası yaptı. Ben, o davar kadar bereketli ve verimli ne birşey sattım, ne de satın aldım. 192

Resûlullah aleyhisselam, Cafer'in ev halkının yanına üç gün uğramadı, onları kendi hallerine bıraktı.

Sonra, onların yanına vardı ve:

Kardeşime ağlamayınız artık! Bugünden ve yarından sonra, kardeşimin iki oğluna bakmak da, bana aittir! ' buyurdu.

Bizi, kuş yavrusu gibi, evine getirtti ve:

'Bana bir berber çağırın! ' buyurdu.

Berber çağrıldı. Berber, gelip başımızı tıraş etti.

Resûlullah aleyhisselam:

'Muhammed, amcamız Ebu Talib'e daha çok benziyor!

Abdullah ise, yaratıldığı fizikî yapıca ve huyca, bana daha çok benziyor' buyurduktan sonra, ellerini kaldırdı ve:

'Ey Allah'ım! Cafer'in ev halkına hayırla halef ol!

Abdullah'ın sağ elini, alışverişte mübarek ve verimli kıl! ' diyerek dua etti ve bunu üç kere tekrarladı.

Annemiz gelince, ona bunu anlattım, çok sevindi.

Resûlullah aleyhisselam da, kendisine:

'Sen bu çocukların geçim ve bakımları hakkında hiç endişelenme! Dünyada ve ahirette onların velîsi benim ! 193

Sen de bugünden sonra kardeşime ağlama! ' buyurdu." 194

-------------------------------------

184. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 22.

185. Vâkıdî, c. 2, s. 767, İbn Sa'd, c. 8, s. 282, Yâkubî, Târih, c. 2, s. 66, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 243, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 370.

186. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 22.

187. Vâkıdı, c. 2, s. 767, İbn Sa'd, c. 8, s. 282.

188. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 22.

189. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 205.

190. Yâkubî, Târih, c. 2, s. 66.

191. İbn Esîr, Kâmil, c. 2, S. 238.

192. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 767, Beyhaki, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 371, Halebî, İnsânu'l-uyün, c. 2, s. 790.

193. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 37, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 204, 205.

194. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 37.

Hazret-i Cafer'e Ağlamanın Yasaklanışı

Hazret-i Âişe der ki:

" Cafer'in şehit edildiği haberi geldiği zaman, Resûlullah aleyhisselamın çok üzüntülü olduğunu yüzünden anladık. 195

Resûlullah aleyhisselam Mescidinde oturuyor, ben de kapının Resûlullah aleyhisselamı görebileceğim bir aralığından kendisine bakıyordum. 196

O sırada, Resûlullah aleyhisselamın yanına bir adam geldi ve:

'Yâ Rasûlallah! 197 Cafer'e kadınlar ağlayıp duruyorlar 1198 Bizi fitneye düşürdüler! ' dedi.

Resûlullah aleyhisselam:

'Yanlarına dön de, sustur onları! ' buyurdu.

Adam gitti ve geri dönüp geldi. 199

Onları çığlık koparmaktan nehyettiğini ve fakat kendisini dinlemediklerini söyledi. 200

Resûlullah aleyhisselam:

'Dön de, sustur onları' buyurdu. 201

Adamcağız tekrar gitti. İzi sıra geri dönüp geldi ve:

'Vallahi, kadınlar galebe çaldılar! ' dedi. 202

Resûlullah aleyhisselam:

'Dön de sustur onlan! Susmaktan kaçınırlarsa, 203 onların ağızlarına doğru toprak saç! ' buyurdu.

Kendi kendime, o adama:

'Allah cezanı versin! 204

Yüzünü, bumunu yere sürtsün! 205 Sen, vallahi, böyle yapmakla Resûlullah aleyhisselamın buyruğuna boyun eğmeyi terkettin! ?' diyerek söylendim. 206

Anladım ki, adam onların ağızlarına toprak saçacak güçte değil! " 207

-------------------------------------

195. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre. c. 4, s. 23, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 767, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 40.

196. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 40, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 87, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 372.

197. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 23, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 767, İbn Sa'd, Tabakât, c. 4, s. 40, Buhârî, c. 5, s. 87, Beyhakî, c. 4, s. 372.

198. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 40, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 372, Zehebî, Megâzî, s. 408.

199. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 23, Vâkıdî, c. 2, s. 767, İbn Sa'd, c. 4, s. 40, Beyhakî, c. 4, s. 372, Zehebî, s. 408.

200. İbn Sa'd, Tabakât, c. 4, s. 40, Buhârî, c. 5, s. 87, Beyhakî, c. 4, s. 372, Zehebî, s. 408.

201. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 23, Vâkıdî, c. 2, s. 767, Beyhakî, c. 4, s. 372, Zehebî, s. 408.

202. İbn Sa'd, c. 4, s. 40, Buhârî, c. 5, s. 87, Beyhakî, c. 4, s. 372, Zehebî, s. 407.

203. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 23, Vâkıdî, c. 2, s. 767, Beyhakî, c. 4, s. 372.

204. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 23, Vâkıdî, c. 2, s. 767, İbn Sa'd, c. 4, s. 40, Buhârî, c. 5, s. 87, Beyhakî, c. 4, s. 372.

205. İbn Sa'd, c. 4, s. 40, Buhârî, c. 5, s. 87, Beyhakî, c. 4, s. 372.

206. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 23, Vâkıdî, c. 2, s. 767, İbn Sa'd, c. 4, s. 40, 41, Buhârî, c. 5, s. 87, Beyhakî, c. 4, s. 372, Zehebî, s. 408, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 251.

207. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 23, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 251.

Mu'te Mücahidlerinin Medine'de Nasıl Karşılandıkları

Mu'te mücahidleri, Medine'nin yakınına gelmişlerdi. 208

Peygamberimiz aleyhisselam, Medine'deki Müslümanlara:

" Toplanınız da, kardeşlerinizi karşılayınız! " buyurunca, çok sıcak bir gün olmasına rağmen, geride hemen hiç kimse kalmaksızın, Medine'deki Müslümanlar toplandılar. 209

Peygamberimiz aleyhisselam da, hayvanına binip, onlarla birlikte mücahidleri karşılamaya gitti. Çocuklar arkalarından gelip karşılayıcılara kavuşunca, Peygamberimiz aleyhisselam:

" Çocukları da binitlerinize alınız! Cafer'in oğlunu bana veriniz! " buyurdu.

Abdullah b. Cafer getirilince, Peygamberimiz aleyhisselam onu alıp önüne bindirdi. 210

Mute'den dönen orduya Medine'nin Cüruf mevkiinde kavuştular. 211 Halktan bazıları, gazilerin üzerlerine toprak saçarak:

" Ey kaçaklar! Demek siz Allah yolunda savaşmaktan kaçtınız ha?! " diyerek kınamaya başladılar. 212

Mücahidler, halkın bu davranışından, Peygamberimiz aleyhisselama şikâyet]endiler213 ve:

" Yâ Rasûlalları! Biz kaçaklar mıyız?" dediler. 214

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Sizler Allah yolunda savaşmaktan kaçanlar değil, dönüp dönüp vuruşanlarsınız! " buyurdu215 ve halka da:

" Onlar, Allah yolunda savaşmaktan kaçanlar değil, belki, inşaallah, döne döne çarpışanlardır! " buyurdu. 216

Bunun üzerine, halk mücahidleri kınamaktan vazgeçtiler. 217

Mute gazilerinden, evine, ev halkına dönüp kapılarını çaldıkları halde, ev halkı tarafından:

" Demek sen arkadaşlarınla birlikte ilerleyip şehit olmadın ha?! " diye kınanarak kapılan açılmayan, içeri alınmayanlar bile olmuştu. Büyük sahabilerden bazıları utandıklarından dolayı dışarı çıkamayıp evlerinde oturdukları zaman, Peygamberimiz aleyhisselam, onlara:

" Sizler Allah yolunda döne döne çarpışanlarsınız! " diye haber göndermişti. 218

Seleme b. Hişam b. Muğîre'nin hanımı, Peygamberimiz aleyhisselamın zevcesi Hazret-i Ümmü Seleme'yi ziyarete gelmişti. 219

Hazret-i Ümmü Seleme, ona:

" Ben Seleme b. Hişam'ın Resûlullah aleyhisselam ve Müslümanlarla birlikte namaz kıldığını göremiyorum!

Bana bu hususta verebileceğin bir bilgi var mı?220

Yoksa, bir rahatsızlığı mı var?" diye sordu.

Seleme'nin hanımı:

" Hayır! Vallahi, bir hastalığı yok! 221 Fakat, o dışarı çıkamıyor.

Dışarı çıktığı zaman, ona ve arkadaşlarına, halk:

'Ey kaçaklar! Demek, siz Allah yolunda çarpışmaktan kaçtınız ha?! ' diyerek bağırıyorlar! Bunun için, o evinde oturuyor, oturmak zorunda kalıyor" dedi. 222

Hazret-i Ümmü Seleme, bunu Peygamberimiz aleyhisselama haber verdi. Peygamberimiz aleyhisselam:

" Hayır! Onlar, Allah yolunda döne döne çarpışanlardır! Evinden dışarı çıksın! " buyurdu. 223

-------------------------------------

208. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 24.

209. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 299.

210. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 24, Taberî, Târih, c. 3, s. 110, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve’n-nihâye, c. 4, s. 253.

211. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 765, İbn Sa'd, Tabakâtü’l-kübrâ, c. 2, s. 129.

212. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 24, Vâkıdî, c. 2, s. 765, İbn Sa'd, c. 2, s. 129, Taberî, Târih, c. 3, s. 110, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 374, İbn Esir, Kâmil, c. 2, s. 238, Zehebî, Megâzî, s. 410.

213. Mus'abu'z-Zübeyrî, Nesebi Kureyş, s. 320.

214. Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 792.

215. Mus'abu'z-Zübeyrî, Nesebi Kureyş, s. 320, Halebî, İnsânu’l-uyûn, c. 2, s. 792.

216. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 24, Vâkıdî, c. 2, s. 765, İbn Sa'd. c. 2, s. 129, Taberî, c. 3, s. 110, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 374, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 238, Zehebî, s. 410.

217. Mus'abu'z-Zübeyrî, Nesebi Kureyş, s. 320.

218. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 765, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 793.

219. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 765.

220. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 24, Taberî, Târih, c. 3, s. 110, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 374, 375, Zehebî, Megâzî, s. 411.

221. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 765.

222. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 24, 25, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 765, Taberî, Târih, c. 3, s. 110, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 375, Zehebî, Megâzî, s. 411.

223. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 765.

En Büyük Fethin Arefesinde

Amr b. Âs'ın Zâtü's-Selâsil'e Gönderilişi

Seferin Tarihi, İsmi, Mevkii ve Sebebi

Zâtü's-Selâsil seferi, Hicretin 8. yılında Cumâde'l-âhire ayında vuku bulmuştur. 1

Selsil veya Sülsil, Cüzamların toprağındaki bir suyun ismidir. 2 Suya Selsil veya Silsal ismi de, içimi tatlı ve hoş olup boğazdan kolayca geçtiği için verilmiştir.

Kum yığınlarının birbirleri üzerine zincir gibi sıralanmış bulunmalarının o yere bu ismin verilmesine sebep olduğu da rivayet edilir. 3

Bu sefere de, müşrikler kaçmaktan korkup birbirlerine bağlandıkları için Zâtü's-Selâsil ismi ver-ilmiştir. 4

Lahm ve Cüzam gazvesi denildiği de vardır.

Zâtü's-Selâsil; Beliyy, Uzre ve Benî Kaynların beldelerindendir. 5 Zâtü's-Selâsil, Uzrelerin topraklarından olup, 6 Vâdi'l-kurâ'nın gerisinde, Medine'ye on günlük uzaklıktadır. 7

Peygamberimiz aleyhisselam;

Kudâa. 8

Beliyy, 9

Cüzam, 10

Benî Uzre ve Yemen kabilelerinin11 Medine'yi kuşatmak maksadıyla toplandıklarını haber aldı. Bunun üzerine, Amr b. Âs'ı yanına çağırdı. 12

Ona:

" Ey Amr! Silahını kuşan, yolculuk elbiseni üzerine giy ve hemen yanıma gel! " buyurdu.

Amr b. Âs der ki:

" Resûlullah aleyhisselamın emrini yerine getirdim ve yanına vardım. O sırada, kendisi, gölge bir yere çıkmış, abdest alıyordu. Sonra aşağı indi ve:

'Ey Amr! Allah seni selamete ve ganimete erdirsin diye askerî bir birliğin başında bir yere göndermek istiyor, en iyi dileğimle, senin için ganimet diliyorum! ' buyurdu.

'Yâ Rasûlallah! Ben ganimet için Müslüman olmadım. Ancak, Müslüman olmayı, cihadlara katılmayı ve senin yanında bulunmayı arzulayarak Müslüman oldum! ' dedim.

Resûlullah aleyhisselam:

'Ey Amr! Ganimetin yararlısı, insanın yararlısına ne güzel yaraşır! ' buyurdu." 13

Beliyy oğulları, Âs b. Vâil'in dayıları oluyordu. 14 Amr b. Âs'ın babaannesi, Beliyy kabilesindendi. Peygamberimiz aleyhisselam, bunun için, göndereceği birliğin başına Amr b. Âs'ı komutan yapmak suretiyle Benî Beliyy kabilesini ısındırmak, yumuşatmak istemişti. 15

Giderken de, Beliyy, Uzre ve Belkayn kabilelerine uğrayıp, aradaki akrabalıktan, yardımlarını sağlamaya çalışmasını, 16 aynı zamanda, kendilerini İslâmiyete davet etmesini de Amr b. Âs'a emir buyurdu. 17

Peygamberimiz aleyhisselam, Amr b. Âs için beyaz bir sancak bağladı. Kendisine, bir de siyah bayrak verdi. 18

Kendisini; içlerinde Muhacir ve Ensarın ileri gelenleri ve seçkinleri de bulunan 300 kişinin başına geçirdi. Yanlarında 30 at da bulunuyordu.

Mücahidler, Amr b. Âs'ın kumandası altında yola çıktılar. Gündüzleri gizleniyorlar, geceleri yürüyorlardı.

Aradıkları kavme yaklaştıkları zaman, onların kendileri için büyük bir yığınak yaptıklarını haber aldılar. 20

Akşamleyin, onların yakınlarına varıp kondular. 21 Cüzamların yurdundaki Selsil suyunun üzerinde bulunuyorlardı.

Düşmanların çokluğu, Amr b. Âs'ın gözünü korkuttu. 22

-------------------------------------

1. Vâkıdî, Megâzî, c. 1, s. 6, İbn Sa'd, Tabakâtü’l -kübrâ, c. 2, s. 131, Belâzurî, Ensâbu’l-eşrâf, c. 1, s. 380.

2. İbn İshak. İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 272, Taberî, Târih, c. 3, s. 104, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 232.

3. Halebî İnsânu’l-uyûn, c. 3, s. 198, 199, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 278.

4. Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 75, Halebî, İnsan, c. 3, s. 199, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 278.

5. Buhârî, Sahih, c. 5, s. 113.

6. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 272. İbn Hazm , Cevâmiu's-Sîre, s. 20.

7. İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 131, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 174, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 157.

8. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 770, İbn Sa'd, c. 2, s. 131 , İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 103.

9. Vâkıdî, c. 2, s. 770, Yâkubî, Târih, c. 2, s. 75, İbn Asâkîr, c. 1, s. 103.

10. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 381.

11. Yâkubî, Târih, c. 2, s. 75.

12. Vâkıdî, c. 2, s. 770, İbn Sa'd, c. 2, s. 131, İbn Asâkîr, c. 1, s. 103.

13. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 4, s. 197, 202, Zehebî, Megâzî, s. 429, 430, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 273.

14. Beyhakî, Delâilü’n-nübüvve, c. 4, s. 398, İbn Asâkîr, Târih, c. 1 , s. 104, Zehebî, Megâzî, s. 428, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 273.

15. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 272, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 770, Beyhakî, c. 4, s. 399, 400, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104, Zehebî, Megâzî, s. 429.

16. Vâkıdî, c. 2, s. 770, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 131, İbn Asâkîr, c. 1, s. 103, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 157, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 174, 175.

17. İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 232.

18. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 770, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 131, Taberî, Târih, c. 3, s. 104, İbn Asâkîr, c. 1, s. 103.

19. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 770, İbn Asâkîr, c. 1, s. 103.

20. Vâkıdî, c. 2, s. 770, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 131, Taberî, c. 3, s. 104, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104, İbn Seyyid, c. 2, s. 157, İbn Kayyım, c. 2, s. 174.

21. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 770.

22. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 272, Taberî, c. 3, s. 104, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 399, 400, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 232, Zehebî, Megâzî, s. 429, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 273.

Amr b. Âs'a Ebu Ubeyde b. Cerrah'ın Kumandası Altında Takviye Birliği Gelişi

Amr b. Âs, Râfi' b. Mekîs el-Cühenî'yi Peygamberimiz aleyhisselama gönderip. 23 acele yandım istedi. 24

Râfi' b. Mekîs Medine'ye gelip düşmanların büyük bir yığınak yapmış olduklarını ve bunun için yandım istediklerini Peygamberimiz aleyhisselama haber verdi. 25

Bunun üzerine, Peygamberimiz aleyhisselam, ilk Muhacirlerden Ebu Ubeyde b. Cerrah'ı içlerinde Hazret-i Ebu Bekir ve Hazret-i Ömer'in de bulunduğu, 26 Muhacir ve Ensarın ileri gelenlerinden ve seçkinlerinden 200 kişinin başına geçirip, yardımcı savaş birliği olarak yola çıkardı.

Amr b. Âs'la buluşup hep birlikte hareket etmelerini ve aralarında anlaşmazlığa düşmemelerini de sıkı sıkı emir ve tenbih etti. 27

Ebu Ubeyde b. Cerrah Amr b. Âs'ın karargâhına varınca, Amr b. Âs, ona:

Sizin de kumandanınız benim! Çünkü, Resûlullah aleyhisselama haber salıp bana yardım etmenizi kendisinden ben istedim. 28 Sen bana ancak yardımcı olmak üzere geldin! " dedi.

Ebu Ubeyde b. Cerrah:

" Hayır! İş öyle değildir. Ben kumandanı bulunduğum birliğin kumandanıyım, sen de kumandanı bulunduğun birliğin kumandanısın! " dedi. 29

Muhacirler de, Amr b. Âs'a:

" Sen ancak maiyyetindeki arkadaşlarının kumandanısın! Ebu Ubeyde de maiyyetindeki Muhacirlerin kumandanıdır! " diyerek, Ebu Ubeyde b. Cerrah'ı desteklediler.

Amr b. Âs, onlara da:

" Siz ancak bana yardım etmelerini istediğim biryardım birliğisiniz! " dedi. 30

Ebu Ubeyde b. Cerrah imam olup halka namaz kıldırmak istediği zaman da, Amr b. Âs, ona:

" Sen benim yanıma ancak yardım için gelmiş bulunuyorsun. Peygamber aleyhisselam seni bana sadece yardım etmek üzere gönderdi. Başkumandan benim! Sen bana imamlık yapmaya yetkili değilsin! " dedi.

Muhacirler:

" Hayır! Sen ancak maiyyetindeki arkadaşlarının kumandanısın! O da (Ebu Ubeyde de), kendi maiyyetindeki arkadaşlarının kumandanıdır! " dediler.

Amr b. Âs:

" Hayır! Sizler ancak bize yardımcılarsınız! " diyerek direndi. 31

Ebu Ubeyde b. Cerrah; güzel, yumuşak huylu, 32 dünya işlerinde uysallık gösteren, güçlük çıkarmayan bir zât idi. Amr b. Âs'ın " Sen ancak benim yardımcımsın! " diyerek direndiğini görünce: 33

" Ey Amr! Bilesin ki, Resûlullah aleyhisselamın bana en son sözü:

'Arkadaşının yanına varınca, birbirinize karşı itaatli olunuz! Aranızda anlaşmazlığa düşmeyiniz! 'emir ve tavsiyesi olmuştur. 34

Eğer sen bana itaat etmezsen, ben sana itaat eder, boyun eğerim! " dedi. 35

Amr b. Âs:

" Öyleyse, ben senin de kumandanınım! Sen benim yardımcımsın! " dedi.

Ebu Ubeyde b. Cerrah:

" Peki! " dedi, 36 kumandanlığı Amr b. Âs'a bıraktı. 37

Bunun üzerine, namazı da Amr b. Âs kıldırdı. 38

Amr b. Âs'ın arkasında namaz kılanların sayısı 500 idi. 39

-------------------------------------

23. Vâkıdî, c. 2, s. 770, İbn Sa'd, c. 2, s. 131, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104, İbn Seyyid, c. 2, s. 157, İbn Kayyım, c. 2, s. 175.

24. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 272, Vâkıdı, c. 2, s. 700, İbn Sa'd, c. 2, s. 131.

25. Vâkıdı, Megâzî, c. 2, s. 770.

26. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 272, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 104.

27. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 770, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 131, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 157, İbn Kayyım , Zâdu'l-mead, c. 2, s. 175.

28. Musa b. Ukbe'den naklen Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 273.

29. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 272, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 3, s. 1186, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 400, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 4, s. 245, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 273.

30. İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 104, Zehebî, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 1 , s. 5, Musa b. Ukbe'den naklen Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 273.

31. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 771, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 399, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104).

32. Vâkıdî, c. 2, s. 771, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 399, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104, Zehebî, Megâzî, s. 428, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 1, s. 5, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 273.

33. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 272, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 4, s. 245, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 273.

34. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 771, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 399, Zehebî, Megâzî, s. 428, Ebu’l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 273.

35. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. Taberî, Târîh, c. 3, s. 104, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 399, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1 , s. 105, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 232.

36. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 272, Taberî, c. 3, s. 104, İbn Esîr, c. 2, s. 232.

37. BeyhakP, Delâil, c. 4, s. 399, Zehebî, Megâzî, s. 428, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 273.

38. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 272, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 771, Taberî, c. 3, s. 104 Beyhakî, c. 4, s. 400, İbn Esîr, c. 2, s. 232, İbn Seyyid, c. 2, s. 157, 158, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 274.

39. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 3, s. 1187, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104.

Ebu Ubeyde'nin Amr b. Âs'a Uyuşundan Dolayışı İtirazlara Uğrayışı

Muğîre b. Şube, Ebu Ubeyde b. Cetrah'ın yanına vararak:

" Resûlullah aleyhisselam bize seni kumandan yaptı.

Yanında sana karşı hiçbir yetki bulunmayan filanın oğluna, halkın işi ne diye bırakılıyor?! " dedi.

Ebu Ubeyde b. Cerrah:

" Resûlullah aleyhisselam, bize birbirimize karşı itaatli olmayı emretmiştir.

Ben Resûlullah aleyhisselamın emrine itaat ederim-Amr ona âsi olsa da! " dedi. 40

Amr b. Âs her iki birliğin kumandanı olunca, Hazret-i Ömer'in de buna canı sıkıldı.

Ebu Ubeyde b. Cerrah'a:

" Demek, sen Nâbiga'nın oğluna itaatla, onu hem kendine, hem Ebu Bekir'e, hem de bizlere kumandan yaptın hâ?!

Bu ne biçim görüş?! " dedi.

Ebu Ubeyde b. Cerrah:

" Ey anamın oğlu! Resûlullah aleyhisselam, bana ve ona, birbirimize itaatsizlik etmemeyi emir ve tavsiye buyurdu.

Ben eğer Amr b. Âs'a itaat etmeyecek olursam, Resûlullah aleyhisselama âsi olmuş olacağımdan korktum! " dedi. 41

-------------------------------------

40. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 196, İbn Asâkîr, c. 1, s. 105, İbn Seyyid, c. 2, s. 158, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 175.

41. Zührî, Megâzî, s. 150, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 453, İbn Asâkîr, c. 1, s. 105.

Amr b. Âs'ın Bazı Emir ve Tedbirlerinin Tepkiyle Karşılanışı

İslâm mücahidlerinin vardıkları yer soğuk olduğu için, mücahidler odun toplayarak ateş yakıp ısınmak istediler.

Amr b. Âs onlara engel oldu42 ve:

" Hiç kimse ateş yakmayacaktır! 43 Her kim ateş yakarsa, onu yaktığı ateşin içine atacağım! " dedi. 44

Amr b. Âs'ın bu davranışı, mücahidlerin çok ağırına gitti. 45

Hazret-i Ömer, Hazret-i Ebu Bekir'e:

" Amr b. Âs halkın ateş yakmalarına izin vermiyor!

Onun halka yaptığı şeyi göremiyor musun? Halkın ateşten yararlanmalarına nasıl engel oluyor?! " dedi.

Hazret-i Ebu Bekir, gidip Amr b. Âs'la konuştu. 46

Amr b. Âs:

" Sen beni dinlemek ve bana itaat etmekle emrolündün, değil mi?" diye sordu.

Hazret-i Ebu Bekir:

" Evet! " dedi. 47

Amr b. Âs:

" Öyle ise, emrolunduğunu işle! " dedi. 48

Hazret-i Ömer bunu işitince çok kızdı, hemen yanına varıp ona çatmak istedi. 49

Hazret-i Ebu Bekir engel oldu ve:

" Bırak onu kendi haline! Resûlullah aleyhisselam, onu ancak savaştaki üstün bilgisi yüzünden başımıza kumandan dikti! " dedi. 50

Hazret-i Ömer sustu. 51

-------------------------------------

42. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 770, İbn Asâkîr, Târih, c. 1, s. 104.

43. Zehebî, Megâzî, s. 430, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 3, s. 44.

44. İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 106, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 200, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 279.

45. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 770.

46. Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 279.

47. Hale bi, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 200.

48. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 770, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104, Halebî, İnsânu'l-uyun, c. 3, s. 200.

49. Halebî, İnsânu'l-uyun, c. 3, s. 200, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 279.

50. Zehebî, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 3, s. 44, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 200, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 279.

51. Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 200, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 279.

Mücahidlerin Düşman Yurtlarına Akın ve Baskın Yapmaları

Amr b. As, 500 kişilik ordusuyla, gece gündüz ilerleyip Beliyylerin yurtlarına akın ve baskın yaptı.

Fakat, her nereye erişseler, oradaki cemaati dağılmış ve kaçmış buldular.

Beliyy, Uzre ve Belkaynların yurtlarının sonuna kadar varıp dayandılar.

Orada az bir düşman topluluğuna rastladılar. 52

Onlarla bir müddet çarpıştılar, ok atıştılar.

O çarpışmada, Âmir b. Rebia, kolundan okla vuruldu.

Müslümanlar hep birden hücuma kalkınca, düşmanlar dağılıp her tarafa hızla kaçışmaya başladılar. 53

Mücahidler kaçışan halkı takip etmek istedilerse de, Amr b. Âs engel oldu. 54

Amr b. Âs orada günlerce oturdu.

Düşmanların ne topluluklarından, ne de bulundukları yerlerden haber alabildi.

Ancak, etrafa gönderdiği süvariler, bulabildikleri davar ve develeri sürüp getirmekte idiler.

Getirilen deve ve davarlar da, kesilip yenilmekte idi. 55

Kudâa, Âmile, Lanın ve Cüzamlardan biraraya toplanmış olanlardan, çarpışma sırasında pek çoklarının öldürüldüğü ve mallarının iğtinam edildiği, 56 ayrıca, kadın erkek pek çok esirler alındığı ve bundan dolayı bu gazveye Zâtü's-Selâsil denildiği bildihlmektedir. 57

-------------------------------------

52. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 771 , İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 131, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 401, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 158, Zehebî, Megâzî, s. 430, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 274.

53. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 771, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 401 , İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 104, Zehebî, Megâzî, s. 430, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 274.

54. Helebi, İnsânu’l-uyûn, c. 3, s. 199, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 279.

55. Vâkıdî, c. 3, s. 771, Beyhakî, c. 4, s. 401, İbn Asâkîr, c. 1, s. 104, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 274.

56. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 381.

57. Zührî, Megâzî, s. 150, 151, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 453, 454.

Hazret-i Ebu Bekir ile Hazret-i Ömer'in Yedikleri Etten Telaşa ve Korkuya Düşmeleri

Avf b. Malik el-Eşcaî, bu gazada Hazret-i Ebu Bekir ile Hazret-i Ömer'e arkadaş olmuş, 58 konak yerlerinde onlarla birlikte bulunmuştu.

Avf b. Malik, bir gün ordugâha gitmiş, orada deve kesmek ve etlerini on parçaya ayınp bölüşmek isteyen ve fakat bunu bir türlü beceremeyen bir cemaate rastlamıştı.

Kendisi bu işin ustası idi.

Onlara:

" Bu devenin etini on parçaya ayırıp aranızda bölüştürmek üzere, bana bundan bir parçasını verir misiniz?" dedi.

Onlar:

" Olur! Sana ondan bir parçasını verelim" dediler.

Avf b. Malik eline iki büyük bıçak aldı. Deveyi kesti, parçaladı ve aralarında bölüştürdü. Ondan bir parçasını da kendisi alıp, arkadaşlarının yanına getirdi. Pişirdiler ve yediler.

Hazret-i Ebu Bekir ile Hazret-i Ömer, eti yedikten sonra:

" Ey Avf! Bu et sana nereden geldi?" diye sordular.

Avf b. Malik hadiseyi anlatınca:

" Vallahi, sen bize bunu yedirdiğine iyi etmedin! " dediler ve karınlarına girenden dolayı, korka korka ayağa kalktılar. 59

-------------------------------------

58. İbn İshak. İbn Hişam, Sîre. c. 4, s. 274, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 773.

59. İbn İshak. İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 274, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 773, Beyhakî, c. 4, s. 404, 405, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 275.

Hazret-i Ebu Bekir'in Râfi' b. Ebi Râfi'e Öğütleri

Zâtü's-Selâsil seferine katılan mücahidler arasında bulunan Rafi' b. Ebi Râfi' et-Tâî der ki:

" Ben Hıristiyan dininde bulunan bir adamdım, Sercis adıyla anılırdım.

Halka kılavuzluk eder, onlara, şu kum yığınlarının yerlerini gösterirdim.

Cahiliye devrinde, devekuşu yumurtalarının içine su koyar, kum yığınlarının bir köşesine saklardım.

Sonra, halkın develerini yağmalar, kum yığınlarına sokardım. Beni arayıp bulmaya kimse güç yetinemezdi.

Devekuşu yumurtalarının içine koyduğum sulara uğrar, onları çıkarır, içerdim.

Müslüman olduğum zaman, Resûlullah aleyhisselamın Amr b. Âs'ı gönderdiği Zâtü's-Selâsil seferine ben de katılmıştım.

Kendi kendime:

'Vallahi, ben kendime bir arkadaş seçeceğim! ' dedim.

Ebu Bekir'i arkadaş edindim. Hep onun yanında bulunuyordum.

Kendisinin üzerinde, Fedek işi kalın birharmanisi, abası vardı.

İnip konakladığımız yere onu serer, hayvanımıza bineceğimiz zaman, onun uçlarını dikenle iliştirip, elbise yerine üzerine onu giyendi.

Bunun için, kendisine 'Zâtü'l-Abâet= Abalı' denirdi.

Kafile ile Medine'ye yaklaştığımız sırada:

'Yâ Ebâ Bekri Allah'ın senin arkadaşlığını bana yararlı kılması için bana bazı öğütler ve bilgiler versen ya?' dedim.

Ebu Bekir

'Benden sormamış olsan bile, sen şunları muhakkak yapmalısın:

1. Kendisine hiçbir şeyi şerik koşmaksızın Allah'ı tevhid etmeni, bir bilmeni,

2. Namazı kılmanı,

3. Zekatı vermeni,

4. Ramazan orucunu tutmanı,

5. Şu Beytullah'ı hacc ve ziyaret etmeni,

6. Cünüplükten gusledip yıkanmanı,

7. Müslümanlardan iki kişinin bile başına geçmek arzusunda bulunmamanı sana emir ve tavsiye ederim! ' dedi.

Kendisine:

'Ey Ebu Bekir! Vallahi, ben hiçbir zaman Allah'a kimseyi şerik koşmayacağımı umarım.

İnşaallah, namazı da hiçbir zaman bırakmayacağım.

Malım olursa, inşaallah, onun zekatını da öderim.

İnşaallah, Ramazan orucunu da tutacak, hiç bırakmayacağım.

Haccı da, gücüm yeterse, inşaallahu teâlâ yapacağım.

Cünüplük oldukça, inşaallah yıkanıp ondan arınacağım.

İnsanların başına geçmeye gelince; ey Ebu Bekir! Görüyorum ki, halk, Resûlullah aleyhisselam yanında da, insanlar yanında da, ancak bununla şerefleniyorlar!

Sen ise beni ondan nehyediyorsun! ?' dedim.

Ebu Bekir

'Sen benden görüşümü sondun, öğüt istedin. Ben de sana gönüşümü anlatmaya çalıştım.

Sana şunu da haber vereyim ki; Yüce Allah, Muhammed aleyhisselamı, şu İslâm dini ile peygamber gönderdi.

O da, bu din uğrunda, olanca gücü ile çalıştı.

Nihayet, halk ister istemez ona girdiler. Girince de, Allah'a sığınmış, O'nun komşuluğuna ve himayesine girmiş oldular.

Sakın, Allah'ın komşuları hakkındaki ahdini bozayım deme!

Allah ahdini bozanları ukubete uğratır!

Allah'ın, komşuluğundan dolayı gazabı ise çok şiddetlidir! ' dedi.

Yanından ayrıldım.

Resûlullah aleyhisselam Vefât edip Ebu Bekir halkın başına getirildiği zaman, yanına vardım ve ona:

'Ey Ebu Bekir! Sen beni Müslümanlardan iki kişinin bile başına geçmekten nehyetmemiş miydin?! ' diye sondum.

Ebu Bekir

'Evet! Ben bu sözümün üzerinde duruyor, seni şimdi bile ondan nehyediyorum' dedi.

Kendisine:

'Ya seni halkın işini üzerine alıp yürütmeye sürükleyen şey ne ola?' diye sordum.

Ebu Bekir

'Muhammed ümmetinin ihtilaf ve tefrikaya düşüp helak olmalarından korktum. Bunun için, bana tevdi ve emanet ettikleri vazifeden kaçmak, kurtulmak yolunu bulamadım! ' dedi." 60

-------------------------------------

60. İbn İshak. İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 274, Vâkıdî, Megâiı, c. 2, s. 771, 773.

Amr b. Âs'ın Zâtü's-Selâsil'den Dönerken İhtilam Oluşu ve Gusül Yerine Teyemmümle Namaz Kıldırışı

Mücahidler Zâtü's-Selâsil'den Medine'ye dönerlerken, yolda, çok soğuk bir gecede, Amr b. As ihtil-am oldu.

Arkadaşlarına:

" Siz bana ne dersiniz? Vallahi, ihtilam oldum, düşüm azdı!

Eğer bu soğukta gusleder, yıkanırsam, helak olurum! " dedi.

Su getirtip taharetlendi, abdest aldı. Gusül yerine de, teyemmüm yaptı. 61 Kalkıp arkadaşlarına sabah namazını kıldırdı. 62

Avf b. Malik el-Eşcâîyi de, selametle dönüşlerini ve gazaları sırasında olup bitenleri Peygamberimiz aleyhisselama haber vermek üzere, postacı olarak önden gönderdi. 63

Avf b. Malik der ki:

" Halkın bu seferden dönüşlerinde, Resûlullah aleyhisselamın yanına ilk varan ben oldum. 64 Seher vakti idi. 65 Resûlullah aleyhisselam evinde namaz kılıyordu.

'Esselâmu aleyküm ve rahmetullahi ve berekâtüh' diyerek selam verdim.

Selam verince, Resûlullah aleyhisselam:

'Sen, Avf b. Malik hâ?' buyurdu. 66

'Evet! Babam, anam sana feda olsun! Benim, Avf b. Malik yâ Rasûlallah! ' dedim. 67

Resûlullah aleyhisselam:

'Sahibü'l-cezur=Deveyi kesip etini bölüştüren deveci hâ?' buyurdu. 68

'Evet! ' dedim. 69

Resûlullah aleyhisselam, selamımı alıp, bana daha fazla birşey söylemedi. 70

'Olan bitenleri bana haber ver! ' buyurdu.

Ben de, giderken bütün olan bitenleri, Ebu Ubeyde b. Cerrahla Amr b. Âs arasında geçenleri ve Ebu Ubeyde'nin ona itaat edişini, uysal davranışını birer birer haberverdim.

Resûlullah aleyhisselam:

'Allah, Ebu Ubeyde b. Cerrah'ı rahmetine gark eylesin! ' buyurdu.

Sonra, Amr b. Âs'ın, cünüb olduğu halde, yanında edeb yerlerini yıkamaya yetecek miktardan fazla su bulunmadığı için bize teyemmümle namaz kıldırdığını;71 Müslümanları ateş yakmaktan ve düşmanları takipten men ettiğini haber verdim. 72

Resûlullah aleyhisselam sustu. 73

-------------------------------------

61. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 773, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 402.

62. Vâkıdî, c. 2, s. 773, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 4, s. 203, Ebu Dâvud, Sünen, c. 1, s. 92, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 402, Zehebî, Megâzî, s. 431, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 274.

63. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 131, Beyhakî, c. 4, s. 402, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 175.

64. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 272.

65. Vâkıdî, c. 2, s. 773, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 402, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 274.

66. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 274, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 773, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 402, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 274.

67. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 773, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 274.

68. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 274, Vâkıdî, c. 2, s. 773, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 274.

69. Vâkıdî, c. 2, s. 773, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 274.

70. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 274, Vâkıdî, c. 2, s. 773, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 274.

71. Vâkıdî, c. 2, s: . 773, 774, Beyhakî, c. 4, s: . 404, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 274, 275.

72. Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 200.

73. Abdurrezzak, Musannef, c. 1, s. 227, Vâkıdî, c. 2, s. 774, Beyhakî, c. 4, s. 402, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 275.

Peygamberimiz aleyhisselamın Amr b. Âs'ı Sorguya Çekişi

Medine'ye döndükleri, geldikleri zaman, Peygamberimiz aleyhisselam, ashabına:

" Amr'ı nasıl buldunuz?" diye sordu.

Sahabiler, onu hayırla andıktan sonra:

" Yâ Rasûlalları! O, cünüb olduğu halde bize namaz kıldırdı! " dediler.

Peygamberimiz aleyhisselam, haber salıp Amr b. Âs'ı yanına çağırttı. 74

Gelince, ona, Zâtü's-Selâsil seferi sırasında cünüb olduğu halde teyemmümle kıldırmış olduğu namazı sordu.

Amr b. Âs:

" Seni hak din ve Kitabla peygamber gönderen Allah'a yemin ederim ki; gusletseydim, ölürdüm.

Ben hiçbir zaman soğuğun öylesini görmemisimdir!

Yüce Allah, 'Kendinizi öldürmeyiniz! Şüphe yok ki, Allah sizi çok esirgeyici bulunuyor' (Nisa: 29) buyuruyor" dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam güldü.

Başka birşey söylemedi. 75

Peygamberimiz aleyhisselam, Amr b. Âs'ın yaptığını yerinde gördüğünden, kıldırmış olduğu namazı ne iade ettirdi, ne de kendisinden daha fazla izahat istedi. 76

Amr b. Âs, Müslümanlara ateş yaktırmadığı ve düşmanları takip ettirmediği hakkında yapılan şikâyet üzerine de:

" Ey Allah'ın Peygamberi! Müslümanlar azlık idiler. Düşmanın onları az görmelerinden korktum.

Düşmanları takip etmekten de, onları nehyettim. Çünkü, onlar için pusu kurulmuş olmasından, kendilerinin pusuya düşürülmelerinden korktum! " dedi.

Amr b. Âs'ın bu davranışı da Peygamberimiz aleyhisselamın hoşuna gitti77 ve Amr b. Âs'tan şikâyetlenenlere:

" Görüyor musunuz, arkadaşınız hem kendisini, hem sizi nasıl düşünüyor?" buyurdu. 78

Amr b. Âs da, namaz kıldırma hadisesini ve Peygamberimiz aleyhisselamın bu husustaki sorusunu nasıl cevapladığını şöyle anlatır

" Zâtü's-Selâsil Gazvesinde soğuğu pek şiddetli olan soğuk bir gecede ihtilam olmuştum.

Gusledersem ölürüm diye korktum. Teyemmüm ettim. Sonra, arkadaşlarıma sabah namazını kıldırdım.

Resûlullah aleyhisselamın yanına vardığım zaman:

'Ey Amr! Sen arkadaşlarına cünüb iken namaz mı kıldırdın?' diye sordu.

'Evet yâ Rasûlallah! Ben soğuğu pek şiddetli olan bir gecede ihtilam oldum. Eğer gusledersem ölürüm diye korktum.

Yüce Allah'ın, 'Kendinizi öldürmeyiniz. Şüphe yok ki, Allah, sizi çok esirgeyici bulunuyor' [Nisa: 29] buyurduğunu hatırladım, teyemmüm ettim. Sonra, namaz kıldırdım! ' dedim.

Resûlullah aleyhisselam güldü, başka birşey söylemedi." 79

-------------------------------------

74. Zehebî, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, , c. 3, s. 45.

75. Vâkıdî, c. 2, s. 774, Beyhakî, c. 4, s. 402, Zehebî, Megâzî, s. 431, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 275, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 200.

76. Kâşânî, Bedâyiu's-sanâyi', c. 1, s. 48.

77. Zehebî, Megâzî, s. 430, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 3, s. 45.

78. Kâşânî, Bedâyiu's-sanâyi', c. 1, s. 48.

79. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 4, s. 203, 204, Ebu Dâvud, Sünen, c. 1, s. 82, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 402, Zehebî, Megâzî, s. 430, 431, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 274, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 175.

Amr b. Âs'ın Peygamberimiz aleyhisselama En Çok Kimi Sevdiğini Soruşu

Yine Amr b. Âs der ki:

" Resûlullah aleyhisselam beni askerî bir birliğin başında Zâtü's-Selâsil'e göndermişti. Askerî birliğin içinde Ebu Bekir ve Ömer de bulunuyordu.

'Resûlullah aleyhisselamın katında benim yerim daha üstün olmasa, herhalde Ebu Bekir ve Ömer'in başına beni kumandan dikerek göndermezdi! ' diye içime doğdu. 80

Hemen Resûlullah aleyhisselamın yanına varıp:

'Yâ Rasûlallah! Halkın sana en sevgilisi hangisidir?' diye sordum.

'Âişe'dirl' buyurdu.

'Erkeklerden kimdir?' diye sordum.

'Âişe'nin babasıdır! ' buyurdu.

'Ondan sonra kimdir?' diye sordum.

'Ondan sonra Ömer'dir! ' buyurdu.

Birtakım erkeklerin isimlerini daha saydı. 81

Kendi kendime:

'Artık bu sorumu tekrarlamayayım' dedim. 82

Beni en sonraya bırakmasından korkup sustum." 83

-------------------------------------

80. Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 400, 401.

81. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 4, s. 203, Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 113, Müslim, Sahih, c. 4, s. 1856, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 401, Zehebî, Megâzî, s. 429, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 1, s. 280.

82. Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 401, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 106, Zehebî, Megâzî, s. 429, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 1, s. 280.

83. Buhârî, Sahih, c. 5, s. 113, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 276, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 280.

Ebu Ubeyde b. Cerrah'ın Sîfu'l-Bahr'e (Habat'a) Gönderilişi

Seferin Tarihi, ismi, Mevkii ve Sebebi

Sefer, Hicretin 8. yılında Recep ayında vuku bu I muştur. 84

Bu sefere, Sîfu’l-Bahr= Deniz Sahili ve Habat gazvesi denilir. 85

Sefer sırasında askerler açlıktan ağaç yaprakları yedikleri için, Ceyşü'l-habat=Yaprak Askerleri seferi denildiği de vardır. 86

Habat; lugatta, silkilmiş yapraklar demektir ki, kurutup un gibi incelttikten veya başka birşeyle karıştırılarak su katıldıktan sonra devenin ağzına dökülür. 87

Habat, deniz sahilinde, Kabeliyye nahiyesinde Cüheynelere ait biryer olup, Medine'ye beş günlüktü r. 88

Kabeliyye de, Cüheynelerin Benî Arek kabilesine ait bir dağdır. 89

Peygamberimiz aleyhisselam; Ka'b b. Umeyrln başkanlığı altında 15 kişilik bir irşad birliğini, Şam topraklarından Zât-i Atlah'a göndermişti. 90

Zât-ı Atlanta oturan halk Kudâalardandı ve Sedus adındaki liderin idaresi altında idiler.

İslâm irşad birliği, Zât-ı Atlah'a vardıkları zaman, orada pek çok halkı toplanmış bulmuşlardı. 91

Benî Kudâalar atlar üzerinde gelerek Müslümanları ok yağmuruna tutmuşlar ve hepsini yerlere sermişlerdi.

Benî Kudâaların bu tutum ve davranışları Peygamberimiz aleyhisselama çok ağır gelmiş, onlara askerî bir birlik göndermeye niyetlenmiş ise de, başka biryere çekip gittiklerini haber alınca, onları kendi hallerine bırakmıştı. 92

Cüheyneler, Kudâa kabilelerinden bir kabile idi. 93

Mute savaşında düşmanın 200. 000 kişilik ordular topluluğunun yansını teşkil eden yardımcı Arap askerleri arasındaki Behra, Beliyy, Belkayn gibi kabilelerde Kudâalardan idiler. 94

Amr b. Âs'ınZâtü's-Selâsil'e geldiğini işitince, bunlarda etrafa dağılmışlar, ele geçirilememişlerdi. 95

Peygamberimiz aleyhisselam, Sîfu'l-Bahr'e göndereceği askerî birliğe Ebu Ubeyde b. Cerrah'ı kumandan tayin etti. 96

Peygamberimiz aleyhisselam, Muhacir ve Ensarla karışık olan 300 kişilik birliği, deniz sahilinde Cüheynelerden bir kabileye doğru yola çıkardı. 97

Bunların 310'dan fazla olduğu da rivayet edilir. 98

Bunların içinde Hazret-i Ömer de bulunuyordu. 99

-------------------------------------

84. İbn Sa’d, Tabakâtü'l -kübrâ, c. 2, s. 132, Belâzurî, Ensâbu’l-eşrâf, c. 1, s. 381 , Ta beıf, T ârf h, c. 3, s. 104.

85. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 281, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 3, s. 411, Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 113, 114, Taberî, Târih, c. 3, s. 105.

86. İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 411. Buhârî, Sahih, c. 5, s. 114, Müslim, Sahih, c. 3, s. 1536, İbn Esîr. Nihâye, c. 2, s. 7.

87. F fru zâbâd f, Kâmûsu'l -muhît, c. 2, s. 369.

88. İbn Sa'd, c. 2, s. 132, Yâküt, Mu'cemu'l-büldân, c. 2, s. 344.

89. Yâküt, Mu'cemu'l-büldân, c. 4, s. 307.

90. Vâkıdî, Megâzî, c. 1, s. 6, c. 2, s. 752, İbn Sa'd, c. 2, s. 127, Taberî, Târih, c. 3, s. 103.

91. Taberî, c. 3, s. 103, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 231.

92. Vâkıdî, c. 2, s. 753, İbn Sa'd, c. 2, s. 127, 128, İbn Seyyid, Uyünu'l-eser, c. 2, s. 152 İbn Hacer, el-İsâbe, c. 3, s. 301.

93. Kalkaşandî, Nihâyetü'l-ereb, s. 221.

94. İbn Haldun, Târih, c. 2, ks. 2 s. 41.

95. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 771 , İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 131, İbn Seyyid, c. 2, s. 158, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ye'n-nihâye, c. 4, s. 241.

96. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 281, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 774, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 132.

97. Vâkıdî, c. 2, s. 774, İbn Sa'd, c. 2, s. 132, Taberî, Târih, c. 3, s. 104.

98. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 3, s. 411.

99. Vâkıdî, c. 2, s. 775, İbn Sa'd, c. 2, s. 132, İbn Seyyid, UyÜnu'l-eser, c. 2, s. 158.

Mücahidlere Yol Azıklarının Bölüştürülüşü

Peygamberimiz aleyhisselam, mücahidlere yol azığı olmak üzere bir dağarcık dolusu hurma verdi. 100

Yola devam edildiği sırada azık tükenmeye başlayınca, Ebu Ubeyde b. Cerrah, askerlere, yanlarında ne kadar azık varsa getirmelerini emretti.

Getirilen azıkları bir iki kapta topladı. 101

Onları mücahidlere her gün, azar azar, 102 o da tükenmeye yüz tutunca, birer birer dağıtmaya başladı. 103

Mücahidler her gün aldıkları birer hurmayı küçük çocuğun emişi gibi emiyor, sonra da üzerlerine su içiyorlar, bu da onlara geceye kadar günlük gıdalarının yerine geçiyordu. 104

Sonra, bir tek hurma da bölüştürülmeye başlandı. 105

Nihayet, o da bitti. 106 Onun yokluğunun da acısını çektiler. 107

Abdullah b. Âmir'in bildirdiğine göre; babası Âmirb. Rebia:

" Yavrucuğum! " demiş, " Resûlullah aleyhisselam bizi askerî bir birlik içinde göndermişti.

Bizim bir dağarcık hurmadan başka azığımız da yoktu.

Kumandanımız, bu hurmaları aramızda birer avuç birer avuç bölüştürüyordu. Sonra, birer birer bölüştürür oldu! "

Abdullah b. Âmir:

" Babacığım! Bir tek hurmanın size ne yararı olabilir?" deyince, Âmir b. Rebia:

" Böyle söyleme yavrucuğum! Tükendikten sonra, ona da ihtiyaç duyduk! " demiştir. 108

-------------------------------------

100. İbn İshak. İbn Hişam, c. 4, s. 281, İbn Sa'd, c. 3, s. 411, Müslim, Sahih, c. 3, s. 1535, Taberî, Târih, c. 3, s. 105, Beyhakî, Delâilü’n-nübüvve, c. 4, s. 407, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 232, Zehebî, Megâzî, s. 433, Ebu’l -Fidâ, el -Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 276.

101 Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 306, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 114, Müslim, Sahih, c. 3 s. 1537.

102. Buhârî, Sahih, c. 5, s. 114.

103. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 306, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 114, Müslim, c. 3, s. 1537.

104. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 311 , Müslim, Sahih, c. 3, s. 1535.

105. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 774.

106. İbn İshak. İbn Hişam, c. 4, s. 281, İbn Sa'd, c. 3, s. 311.

107. Vâkıdî, c. 2, s. 774, İbn Sa'd, c. 3, s. 411 , Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 306, Buhârî, c. 5 s. 114.

108. Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 446, Ebu Nuaym, Hilyetü'l-evliya, c. 1, s. 179.

Mücahidlerin Açlıktan, Ağaç Yaprakları Yemeye Başlamaları

Mücahidler yolda son derecede açlık sıkıntısı çektiler. 109 Hatta habat (develerin yedikleri selem ağacının yapraklarını) düşürerek su ile ıslatıp yemeye başladılar. 110 Bundan dolayı, kendilerine " Ceyşü'l-habat" adı verildi. 111 Mücahidlerin avurtları, diken yiyen develerin avurtlarına döndü. 112 Ağızları ve diş etleri cerahatlandı ve iltihaplandı. 113

-------------------------------------

109. Vâkıdî. Megâzî, c. 2, s. 774, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 132, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 114, Müslim, Sahih, c. 3, s. 1536, Taberî, Târih, c. 3, s. 105.

110. İbn Sa'd, c. 3, s. 411, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 311, Buhârî, c. 5, s. 114, Müslim, Sahih, c. 3, s. 1535, B. Umdetü'l-kârî, c. 18, s. 16, İbn Hacer, Fethu'l-bârî, c. 8, s. 82.

111. İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 411, Buharî, c. 5, s. 114, Müslim, c. 3, s. 1536, İbn Esîr, Nihâve, c. 2, s. 7.

112. Vâkıdî, Megâzı, c. 2, s. 774, Taberî, Târih, c. 3, s. 105.

113. Diyarbekrî, Târihu'l-Hamîs, c. 2, s. 75, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 201.

Mücahidlerden Kays b. Sa'd b. Ubâde'nin Borçla Develer Satın Alarak Mücahidleri Doyuruşu

Mücahidler açlıktan sıkışık duruma düşünce, Kays b. Sa'd b. Ubâde:

" Benden deve karşılığında hurma satın alacak kim var ki, kendisi şuradaki develerinden bana versin de, ben ona Medine'de hurma vereyim?" dedi. 114

Hazret-i Ömer:

" Ne kadar şaşılır şu gence ki, kendisinin hiçbir malı yok iken, başkasının malı üzerinde tasarrufa ve ihsana yeltenmektedir?! " dedi.

Kays b. Sa'd, Cüheynelerden bir adam buldu. 115 Adam, sahil halkındandı. 116 Kays, ona:

" Bana deve sat! Bedelini Medine'de sana yüklerle hurma vererek ödeyeyim! " dedi. 117

Cühenî:

" Ben bu alışverişi yaparım, 118 ama vallahi ben seni hiç tanımıyorum. Sen kimsin?" dedi.

Kays:

" Ben Kays b. Sa'd b. Ubâde b. Düleym'im" dedi.

Cühenî:

" Sen bana nesebini, Sa'd b. Ubâde'nin oğlu olduğunu ne diye önceden bildirmedin.

Yesrib halkının ulusu olan o Sa'd'la aramızda dostluk, kardeşlik vardır! " dedi.

Bunun üzerine, Kays her deveye iki vesk (deve yükü) hurma vermek üzere beş deve satın aldı.

Cühenî, hurmaların Düleym hanedanına ait depolanmış kuru hurmalardan olmasını şart koştu.

Kays:

" Olur! " dedi. 119

Cühenî:

" Sen bunları kabul ettiğine ve yerine getireceğine dair, bana şahit de göster! " dedi.

Kays'ın yanında, Ensardanve Muhacirlerden bazı zâtlar vardı. Hazret-i Ömer, onların arasında bulunuyordu.

Kays:

" Bunlardan, istediğini şahit tut! " dedi.

Hazret-i Ömer:

" Ben bu muameleye şahit olmam! Çünkü, bunun ne ödeme gücü, ne de malı vardır. Mal ancak babasına aittir" dedi.

Cühenî:

" Vallahi, Sa'd b. Ubâde, oğlunun taahhüt ettiği on deve yükü hurma hakkında herhalde bana karşı ahdini yerine getirmezlik etmez! 120 Ben, karşımdakinde güzel bir yüz ve şerefli işler görüyorum! " dedi. 121

Hazret-i Ömer ile Kays arasında ileri geri sözler söylendi. Kays, Hazret-i Ömer'e karşı, sert ve ağır konuştu.

Kays, Cühenî'den aldığı develerden, üç yerde üç gün kesip, etini askerlere dağıttı.

Dördüncü gün, yine, develerden kesip etini askerlere dağıtmak istediği zaman, kumandan Ebu Ubeyde b. Cerrah, Hazret-i Ömer'le birlikte Kays'ın yanına varıp:

" Artık bunları kesmemeni sana tavsiye ederim. Senin ödeyecek şahsî bir malın bulunmadığına göre, sen taahhüdünü yerine getirmemek mi istiyorsun?! " dedi.

Kays b. Sa'd:

" Ey Ebu Ubeyde! Babam Ebu Sabit halkın borcunu öder, yorulanların yük ve ağırlıklarını taşır, açlık zamanlarında yemekler yedirir dururken, Allah yolunda cihada çıkmış bir cemaat için borçlanılmış olan on deve yükü hurmayı ödemeyeceğini mi sanırsın?! " dedi. 122

Ebu Ubeyde b. Cerrah yumuşayıp onu kendi haline bırakmak üzere iken, Hazret-i Ömer

" Onun üzerine düş! Develeri kesmekten vazgeçir! " dedi.

Ebu Ubeyde b. Cerrah ısrar edince, Kays da kalan develeri kesmekten vazgeçti. 123 Kays b. Sa'd'ın Cühenîden aldığı develerin beş değil, daha çok olduğu anlaşılmaktadır. 124 Çünkü, üç defada üçerden dokuz deve kesildiğine ve kesim işi dördüncüde durdurulduğuna 125 ve Kays da Medine'ye iki deve ile döndüğüne göre, Cühenîden satın alınmış olan develerin onbir olması gerekmektedir. 126

-------------------------------------

114. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 775, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 159, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 201.

115. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 775, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 159.

116. Halebî, İnsânu'l-uyÜn, c. 3, s. 201.

117. Vâkıdî, c. 2, s. 775, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 159.

118. Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 201.

119. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 775, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 159.

120. Vâkıdî, c. 2, s. 775, İbn Seyyid, c. 2, s. 159, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 201 , 202.

121. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 775.

122. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 775, 776, İbn Seyyid, c. 2, s. 159, Halebî, c. 3, s. 202, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 282.

123. Vâkıdî, c. 2, s. 776, İbn Seyyid, c. 2, s. 159, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 282.

124. Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şeridi, c. 2, s. 282, 283.

125. Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 114, Müslim, Sahîh, c. 3, s. 1536, Zehebî, Megâzî, s. 432, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 276, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 176.

126. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 776.

Mücahidlere İkram Edilen Dev Balık

Mücahidler Sîfu'l-Bahr'e, deniz sahiline eriştikleri zaman, 127 orada Yüce Allah mücahidler için denizden dalgalarla bir hayvan çıkarıp sahile attı. 128

Bu, kum tepesi gibi, kocaman bir balık idi. 129

Yanına varınca, onun anber diye anılan kocaman bir deniz hayvanı olduğunu gördüler. 130

Mücahidler, balığın böylesini hiç görmemişlerdi. 131

Bu, karnı yuttuğu balıklarla dolu, bale denilen balina balığı olup, 50 zira (arşın) uzunluğunda idi. 132

Anber, deniz balıklarının en büyüğü idi. Derisinden kalkan yapılırdı. 133

Ebu Ubeyde b. Cerrah:

" Bu, bir hayvan ölüsüdür. 134 Yemeyiniz! " dedi. 135

Sonra da:

" Hayır! Muhakkak ki, biz Resûlullah aleyhisselamın elçileriyiz. 136 Resûlullah aleyhisselamın askerleriyiz. Allah yolunda cihada çıkmış ve açlıktan güç duruma düşmüş bulunuyoruz. 137 Bundan yeyiniz! " dedi. 138

Orada kaldıkları sürece, yarım ay139 veya onsekiz gece140 veya yirmi gece, 141 ondan öküz büyüklüğünde parçalar kestiler, 142 yediler, karınlarını doyurdular. Açlıklarını giderdiler. Yağından da yararlandılar. Bedenleri semizleyip, güçleri yerine geldi. 143

Balığın etinden bir kısmı da, yol azığı olmak üzere, su ile haşlanıp güneşte kurutuldu. 144

Kumandan Ebu Ubeyde b. Cerrah, balığın kaburga kemiklerinden ikisini alıp diklemesine birbirine çattı. 145 Sonra da, en uzun boylu deveye baktı ve onu semerledi. Askerler içinde bulunan en uzun boylu adamı da* o en uzun boylu devenin üzerine bindirdi. 146

Deve üzerindeki adam, dikili kaburga kemiğinin altından geçip gittiği halde, başı dikili kaburga kemiğine dokunmadı! 147

Ebu Ubeyde b. Cerrah, balığın göz çukuruna da, onüç kişi oturtmuştu. 148

-------------------------------------

127. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ. c. 3, s. 411, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 311, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 114, Müslim, c. 3, s. 1535.

128. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 281, İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 411, Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 311, Buhârî, c. 5, s. 114, Müslim, c. 3, s. 1535, Taberî, Târih, c. 3, s. 105.

129. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 777, İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 411, Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 311 , Buhârî, c. 5, s. 114, Müslim, c. 3, s. 1535.

130. İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 411, Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 311, Müslim, c. 3, s. 1535.

131. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 311 , Buhârî, Sahih, c. 5, s. 114.

132. İbn Hacer, Fethu'l-bârî, c. 8, s. 83.

133. İbn Esîr, Nihâye, c. 3, s. 306.

134. İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 411, Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 311, Müslim, c. 3, s. 1535.

135. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 3, s. 411.

136. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 311 , Müslim, c. 3, s. 1535.

137. İbn Sa'd, c. 3, s. 411, Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 31, Müslim, c. 3, s. 1535.

138. Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 311, Müslim, c. 3, s. 1535.

139. İbn Sa'd, c. 3, s. 411, Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 311, Buhârî, c. 5, s. 114, Müslim , c. 3, s. 1536.

140. Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 311, Buhârî, c. 5, s. 114, Müslim, c. 3, s. 1537.

141. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 281, İbn Sa'd, c. 3, s. 411.

142. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 311 , Müslim, Sahih, c. 3, s. 1535.

143. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 281, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 114, Müslim , Sahih, c. 3, s. 1535.

144. Müslim, Sahih, c. 3, s. 1536.

145. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 306, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 114.

* Kays b. Sa'd b. Ubâde (Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 202).

146. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 281, Buhârî, c. 5, s. 114, Müslim, c. 3, s. 1536.

147. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 821, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 777, Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 306, Buhârî, c. 5, s. 114.

148. İbn Sa'd. Tabakât. c. 3. s. 411. Ahmed b. Hanbel. c. 3. s. 311. Müslim, c. 3. s. 1536.

Mücahidlerin Yedikleri Balık Hakkındaki Hükmün Ne Olduğunu Peygamberimiz aleyhisselamdan Sormaları

Mücahidler, Sîfu'l-Bahr'de deniz dalgalarının sahile attığı balığı ve ondan kumandanın emriyle yiyip yararlandıklarını anlatarak, 149 onu yediklerinden dolayı ne yapmak gerektiğini Peygamberimiz aleyhisselamdan sordular. 150

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Yiyiniz! O, Allah'ın sizin için denizden çıkardığı bir rızıktır. Yanınızda onun etinden az çok birşey varsa, bize de yedirseniz olmaz mı?" buyurdu. 151 " Olur! " dediler. 152 Bir parça getirdiler. Ondan Peygamberimiz aleyhisselam da yedi. 153

-------------------------------------

149. İbn Sa’d, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 3, s. 41.

150. İbn İshak. İbn Hişam, Sîre. c. 4, s. 281.

151. İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 411, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 311, 312, Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 115, Müslim, Sahîh, c. 3, s. 1536.

152. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 3, s. 411.

153. Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 312, Buhârî, c. 5, s. 115, Müslim, c. 3, s. 1536.

Peygamberimiz aleyhisselamın Kays b. Sa'd'ı ve Onun Hanedanının Cömertliğini Övüşü

Mücahidler, Kays b. Sa'd’ ın açlıkla karşılaşan askerler için develer satın alıp boğazladığını anlattıkları zaman Peygamberimiz aleyhisselam: " Cömertlik zaten bu hanedanın haslet ve adetlerindendir! " buyurdu. 154

Gerçekten de Kays, babası Sa'd, onun babası Ubade, onun babası Düleym, onun babası Harise, onun babası Ebu Huzeyme, onun babası Salebe, onun babası Tarif de çok cömert idiler. 155

Bunlar, Cahiliye çağında, hergün, köşklerinin kulesine çıkıp: " Et yağı ve et isteyen buraya gelsin! " diyerek seslenirlerdi.

Urve b. Zubeyr der ki :

" Ben Sa'd b. Ubade ye yetiştim ki, o, köşkünün üzerinde: Et yağı ve et isteyen ye gelsin! " diyerek sesleniyordu.

Ben ondan sonra oğluna da yetiştim. O da aynen babası gibi, halkı Et yağına ve ete davet ediyordu.

Ben gençtim. Medinede yolda yürüyüp gittiğim sırada, Abdullah b. Ömer, Aliye mevkiindeki arazisine giderken, bana rastladı ve :

" ey delikanlı gel bakalım: Sa'd b. Ubadenin köşkünün üzerinde bir kimsenin seslendiğini görebiliyor musun? dedi. 155

" Hayır! Göremiyorum ! " dedim.

" Doğru söyledin! " dedi. 156

-------------------------------------

154. Taberi Tarih, c. 3, s. 105, İbn Abdilberr, İstiab, c. 3, s. 1290, İbn Esir, Kamil, c. 2, s. 233 , Halebi, İnsanul uyun , c. 3 , s. 203.

155. İbn Habib, Kitabul muhabber, s. 155.

156. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 3, s. 613-614.

Sa'd b. Ubâde'nin Oğlundan İzahat Alarak Ona Dört Hurma Bahçesi Bağışlaması

Sa'd b. Ubâde, mücahidlerin yolda açlıkla karşılaştıklarını haber aldığı zaman:

" Eğer Kays benim bildiğim Kays ise, onlara muhakkak deve bulup boğazlar! " demişti.

Kays b. Sa'd, yolda kesip mücahidlere yediremediği iki deveyi Medine'ye getirmişti.

Kays babası Sa'd'ın yanına varınca, Sa'd b. Ubâde, ona:

" Askerler açlığa uğradıklarında, onların açlıklarını gidermek için sen ne yaptın?" diye sordu. 157

Kays b. Sa'd:

" Develer boğazladım! " dedi. 158

Sa'd b. Ubâde:

" Develer boğazladığına iyi etmişsin! " dedi. 159

Kays b. Sa'd:

" Sonra, yine açlığa uğradılar! " dedi. 160

Sa'd b. Ubâde:

" Peki! Sen neyaptın?161 Yine develer boğazı asaydın ya! " dedi. 162

Kays b. Sa'd:

" Boğazladım! " dedi. 163

Sa'd b. Ubâde:

" Boğazladığına iyi etmişsin! " dedi. 164

Kays b. Sa'd:

" Sonra, yine açlığa uğradılar" dedi. 165

Sa'd b. Ubâde:

" Peki! Sen ne yaptın?166 Yine develer boğazlasaydın ya! " dedi. 167

Kays b. Sa'd:

" Boğazladım! " dedi. 168

Sa'd b. Ubâde:

" Boğazladığına iyi etmişsin! " dedi. 169

Kays b. Sa'd:

" Tekrar açlığa uğradılar! " dedi. 170

Sa'd b. Ubâde:

" Peki, sen neyaptın?171 Yine develer boğazlasaydın ya! " dedi.

Kays b. Sa'd:

" Develer boğazlamaktan men edildim! " dedi. 172

Sa'd b. Ubâde:

" Seni bundan kim men etti?" diye sordu.

Kays b. Sa'd:

" Kumandan Ebu Ubeyde b. Cerrah! " dedi.

Sa'd b. Ubâde:

" Niçin men etti?" diye sordu.

Kays b. Sa'd:

" Benim malım bulunmadığını söyledi ve 'Mal ancak babana aittir' dedi. Ben de:

'Babam, kendisine en uzak olanların bile borçlarını öder, yorulanların yüklerini taşır, açlığa uğrayanları yedirir dururken, bana gelince mi, bunu yapmayacak?' dedim" dedi.

Sa'd b. Ubâde:

" Dört hurma bahçesi senindir! " dedi.

Bu hususta, Kays için bir de tapu senedi yazdı.

Senedi Ebu Ubeyde b. Cerrah'a götürdü ve onu senede şahit yazdı.

Hazret-i Ömer'e de gitti.

Hazret-i Ömer şahit yazılmaktan kaçındı.

Bu bahçe ve bostanlardan en az 50 deve yükü hurma çıkardı.

Cühenî, Kays'la birlikte Medine'ye gelmişti. Kays, ona borçlu bulunduğu hurma yüklerini yükledi ve sırtına bir de elbise giydirdi.

Peygamberimiz aleyhisselam, Kays'ın bu tutum ve davranışını işitince: 173

" Muhakkak ki, onun kalbinde ve onun ev halkı ndal 74 cömertlik vardır! " buyurdu. 175

Kays b. Sa'd hastalanıp, ziyaretine gelenlerin gelmekte geciktikleri ve 'Onlar, sana olan borçlarından dolayı yanına gelmeye utanıyorlar! " denildiği zaman:

" Kays'ın herkimde alacağı varsa, Kays o borcu ona helâl kılmış, bağışlamıştır! " diye nida ettirmiş; bunun üzerine, gelen giden ziyaretçilerin çokluğundan, merdiveninin basamakları kırılmıştır! 176

Yüce Allah ondan da. onun babasından da razı olsun!

-------------------------------------

157. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 776, İbn Sa'd, Tabakât. c. 2, s. 160, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 203, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 282.

158. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 776, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 114, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 160, Halebî, İ nsân, c. 3, s. 203, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 282.

159. Vâkıdî, c. 2, s. 776, İbn Seyyid. c. 2, s. 160, Halebî, c. 3, s. 203, Zürkânî, c. 2, s. 282.

160. Buhârî, Sahîh. c. 5, s. 114.

161. Vâkıdî, c. 2, s. 776, İbn Seyyid. c. 2, s. 160, Halebî, c. 3, s. 203, Zürkânî, c. 3, s. 282.

162. Buhârî, Sahîh. c. 5, s. 114.

163. Vâkıdî, c. 2, s. 776, Buhârî, c. 5, s. 114, İbn Seyyid, c. 2, s. 160, Halebî, c. 3, s. 203, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 282.

164. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 776, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 160, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 203, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 203.

165. Buhârî, Sahîh. c. 5, s. 114.

166. Vâkıdî, c. 2, s. 776, İbn Seyyid. c. 2, s. 160, Halebî, c. 3, s. 203, Zürkânî, c. 2, s. 282.

167. Buhârî, Sahîh. c. 5, s. 114.

168. Vâkıdî, c. 2, s. 776, Buhârî, c. 5, s. 114, İbn Seyyid, c. 2, s. 160, Halebî, c. 3, s. 203, Zürkânî, c. 2, s. 282.

169. Vâkıdî, c. 2, s. 776, İbn Seyyid. c. 2, s. 160, Halebî, c. 3, s. 203, Zürkânî, c. 2, s. 282.

170. Buhârî, Sahîh. c. 5, s. 114.

171. Vâkıdî, c. 2, s. 776, İbn Seyyid. c. 2, s. 160, Halebî, c. 3, s. 203 Zürkânî, c. 2, s. 282.

172. Vâkıdî, c. 2, s. 776, Buhârî, c. 5 s. 114, İbn Seyyid, c. 2, s. 160, Halebî, c. 3, s. 203 Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 282.

173. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 776.

174. İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 160, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 282.

175. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 776, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 203, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 282.

176. İbn Habib. Kitâbu'l-muhabber. s. 155.

Ebu Katâde'nin Hadıra'ya Gönderilişi

Seferin Tarihi, Mevkii ve Sebebi

Hadıra seferi, Hicretin 8. yılında Şaban ayında vuku bulmuştur. 177 Hadıra; Necd'de Muhariblerin yurtları ndandır. 178 İbnÂmir'in bostanının yanındadır ve Medine'ye uzaklığı yirmi mildir. 179

Benî Gatafanlar, Necd'de Muhariblerin yurdu olan Hadıra'da oturmakta idiler. 180 Hicretin 7. yılında, BenîFezârelerle Cinab'da toplanıp Medine'ye baskın yapmak istedikleri haber alınınca, Beşirb. Sa'd 30 kişilik bir birlikle üzerlerine gönderilmişse de, onların etrafa dağıldıkları görülmüştü. 181

Peygamberimiz aleyhisselam, Ebu Katâdeyi de, 15 kişilik bir birliğin başında, Hadıraya gönderdi. 182

Abdullah b. Ebi Hadrad'ın bildirdiğine göre, gönderirken de:

" Geceleri yürüyünüz, gündüzleri gizleniniz! Dağınık düzenle dört taraftan kuşatarak Gatafanlara birden baskın yapınız. Kadınları ve çocukları öldürmeyiniz! " buyurdu.

Gatafanların nahiyesine varınca, Ebu Katâde, Allah'ın buyruklarını yerine getirmelerini, yasakladıklarından sakınmalarını mücahidlere tavsiye etti. 183

Herkesi, ikişer ikişer arkadaş yaptı. 184

Kumandanın verdiği direktife göre, ölmedikçe, hiç kimse arkadaşından ayrılmayacak, dönünce, arkadaşı hakkında kumandanına bilgi verecek, " Onun hakkında bir bilgim yok! " diyemeyecekti. 185

Kumandan tekbir getirdiği zaman bütün mücahidi er tekbir getirecekler, kumandan hücuma geçtiği zaman da, bütün mücahidler hücuma geçeceklerdi. Kaçan düşmanları yakalamak için arkalarına düşülüp birlikten uzakl aşı İm ayacaktı. 186

Gatafanların yurduna geceleyin varıldı.

Birliğin kumandanı Ebu Katâde, mücahidleri ikişer ikişer keşfe gönderdi. Gönderirken:

" Birbirinizden hiç ayrılmayacaksınız!

Herhangi birinizin yanında arkadaşını göremediğim zaman, ona, arkadaşının ne olduğunu soracağım!

Sakın, kaçanı yakalamak için ardına düşüp birbirinizden uzaklaşmayınız! " dedi. 187

Mücahidler, Gatafanların konak yerini öğrendiler. 138

Yatsı vakti olunca, kumandanı 89 Ebu Katâde kılıcını sıyırdı. Mücahidler de kılıçlarını sıyırdılar. 190

Kumandan tekbir getirdi. Mücahidler de tekbir getirdiler. 191

Kumandan hücuma geçti. Mücahidler de hücuma geçtiler. 192

Benî Gatafanların konak yerindeki büyük bir topluluğa saldırdılar.

Gatafanların savaş erleri mücahidlerle çarpışmaya başladılar.

Gatafanların en şerefli kişileri öldürüldüler. 193

Benî Gatafanlardan, uzun boylu bir adam, kılıcını sıyırıp parlatarak geri geri gidiyor ve:

" Ey Müslüman! Cennete gel! Cennete! " diyordu. 194

Abdullah b. Ebi Hadrad, onun ardına düştü. 195

Abdullah'a, arkadaşı:

" Kumandanımız, kaçanı yakalamak için arkasından gitmeyeceğimiz hakkında bize tenbihatta bulunmuştu. Geri dön! " dedi.

Arkadaşı, Abdullah'ın düşmanın arkasını bırakmadığını görünce de:

" Vallahi, ya geri döneceksin, ya da seni kumandana haber vereceğim! " dedi.

Abdullah, arkadaşının tavsiyesine yanaşmadı ve:

" Vallahi, ben onu takip edeceğim! " dedi ve takip etmeye devam etti. 196

Adam, yine:

" Cennete gel, Cennete! " diyor, mücahidlere hakaret ediyordu. 197

Arkadaşı, Abdullah'a:

" Uzaklaşma! Kumandanımız, kaçanı kovalamaktan bizi men etti! ?

Yâhû! Nereye gidiyorsun?!

Vallahi, Ebu Katâde'nin yanına gittiğim ve seni benden sorduğu zaman, bu yaptığını ona haber vereceğim! " diyerek seslenmekte idi. 198

Abdullah, adama yaklaştı, yetişti ve bir ok atıp onu kafasından vurdu.

Adam, yine:

" Ey Müslüman! Cennete yaklaş! " dedi. 199

Abdullah ona yaklaşmadı. Bir ok daha attı, adamı ölü olarak yere düşürdü. Adamın kılıcını aldı. 200 Başını gövdesinden ayırdı.

Pek çok deve ve davar iğtinam edildi. 201

Abdullah b. Ebi Hadrad, Ebu Katâde'nin yanına varmadan önce, arkadaşıyla buluşup, ona:

" Kumandanım beni senden sordu mu?" diye sordu.

Arkadaşı:

" Evet! Bana ve sana çok kızdı! " dedi ve ganimetlerin biraraya toplandığını, Benî Gatafanların ileri gelenlerinin öldürüldüğünü haber verdi.

Ebu Katâde, Abdullah'ı çok kınadı.

Abdullah; bir adamın ardına nasıl ve niçin düşüp gittiğini, onun söylediklerini, kendisini nasıl öldürdüğünü Ebu Katâdeye birer birer haber verdi.

Esir alınan kadınları hayvanlara bindirdiler. Kınlarına sokulu kılıçları devenin semerine astılar. 202 Medine'ye yöneldiler. 203

İğtinam edilen deve ve davarlar sürülüp Medineye getirildi. Mücahidler arasında bölüştürüldü. 204 İğtinam edilen mallar, 200 deve ile205 1. 000 206 veya 2. 000 davardı. 207

Ganimetin beşte biri ayrıldıktan sonra, kalan beşte dördü mücahidler arasında bölüştürüldü.

Her hisseye ya 12'şerdeve veya bir devenin karşılığı olarak 10 davar hesabıyla tutarları olan davarlar düşmüştü. 208

Benî Gatafanlardan, ayrıca esirler de alınmıştı. 209

Esirler arasında dört de kadın vardı. 210 Bunlar, Benî Gatafanların eşraf ve ileri gelenlerinin kadınları idiler. 211

Esirler mücahidler arasında bölüştürüldüğü zaman, Ebu Katâde'nin hissesine bir kadın düşmüştü. 212

Mahmiyye b. Cez, Peygamberimiz aleyhisselamın yanına gelerek:

" Ebu Katâde'nin hissesine bir kadın düşmüş... Allah'ın nasip edeceği ilk ganimetten bana birkadın vermeyi vaad buyurmuştun! " dedi. 213

Peygamberimiz aleyhisselam, Ebu Katâde'ye haber gönderip:

" Senin hissene bir kadın mı düştü?" diye sordu.

Ebu Katâde de:

" Esir kadınlardan bir kadını, ganimetin beşte biri çıkarıldıktan sonra, kendim için almıştım! " dedi. 214

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Onu bana bağışla! " buyurdu.

Ebu Katâde de:

" Olur yâ Rasûlallah! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam, o kadını Ebu Katâde'den alıp Mahmiyye b. Cez'e verdi. 215

-------------------------------------

177. VâkıdP, Megâzî, c. 1, s. 6, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 132, Belâzurî, Ensâbu'l-eş râf, c. 1, s. 381.

178. İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 132, Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 2, s. 377.

179. Vâkıdî, Megâzî, c. 1, s. 6.

180. İbn Sa'd, c. 2, s. 132, Belâzurî, c. 1, s. 381.

181. Vâkıdî, c. 2, s. 728, İbn Sa'd, c. 2, s. 120, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 166.

182. İbn Sa'd, c. 2, s. 132, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 161, Zehebî, Megâzî, s. 434, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 191, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 76, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 204, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2 s. 284.

183. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 778.

184. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 778, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s. 11.

185. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 778.

186. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 778, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s. 11.

187. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s. 11.

188. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 778, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s: . 11.

189. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s. 11.

190. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s: . 778.

191. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s: . 778 Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s. 11.

192. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s: . 11.

193. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 779, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 132, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 161 , Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 191, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 204.

194. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 778, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s: . 288.

195. Vâkıdî, c. 2, s. 778, Ahmed b. Hanbel, c. 6, s. 11, Zürkânî, c. 2, s. 288.

196. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s. 11.

197. Vâkıdî, c. 2, s: . 778, 779, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 288.

198. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 778, 779.

199. Vâkıdî, c. 2, s. 778, 779, Ahmed b. Hanbel, c. 6, s. 11.

200. Vâkıdî, Megâzr, c. 2, s: . 779, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s. 11.

201. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s: . 11.

202. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 779.

203. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s. 11.

204. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 779, 780.

205. Vâkıdî, c. 2, s. 780, İbn Sa'd, Tabakâtü’l-kübrâ, c. 2, s. 132, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 161, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1 , s. 191, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 76, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 204.

206. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 780.

207. İbn Sa'd, c. 2, s. 132, İbn Seyyid, c. 2, s. 161, Kastalânî, c. 1 , s. 191, Diyarbekrî, c. 2, s. 76, Halebî, c. 3, s. 204.

208. Vâkıdî, c. 2, s. 780, İbn Sa'd, c. 2, s. 132, 133, Taberî, Târîh, c. 3, s. 106, İbn Seyyid, c. 2, s. 161 , Halebî, c. 3, s. 204.

209. Vâkıdî, Megâzr, c. 2, s. 780, İbn Sa'd, c. 2, s. 132.

210. Vâkıdr, c. 2, s. 780, Taberî, Târih, c. 3, s. 106, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 285.

211. Taberî, Târih, c. 3, s. 106.

212. Vâkıdî, c. 2, s. 780, İbn Sa'd, c. 2, s. 133, Taberî, c. 3, s. 106.

213. Vâkıdî, c. 2, s. 780, Halebî, İnşân, c. 3, s. 204, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 285.

214. Vâkıdr, Megâzr, c. 2, s. 780.

215. Vâkıdr, Megâzr, c. 2, s. 780, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 133, Taberî, Târih, c. 3, s. 106.

Abdullah b. Ebi Hadrad'ın Gâbe'ye Gönderilişi

Seferin Tarihi, Mevkii ve Sebebi

Gâbe seferi, Hicretin 8. yılında Şaban ayında vuku bulmuştur. 216

Gâbe; Şam yolu üzerinde, Medine yakınında, Medine'ye bir beridlik, 12 millik uzaklıktadır. 217

Sel' dağına uzaklığı 8 mil olup, Medinelilerin mallarının bulunduğu, sık ağaçlı bir yerdir.

Hazret-i Abbas gecenin sonuna doğru Sel' dağına çıkıp Gâbe'deki uşaklarına seslenir, sesini onlara duyururdu. 218

Gâbe, bol suludur. 219

Abdullah b. Ebi Hadrad der ki:

" Benî Cüşem* kabilesinden büyük bir oymağa mensup bulunan Rifaâ b. Kays (veya Kays b. Rifâa) adındaki kişi, kavmi ve kendi adamlarıyla birlikte gelip Gâbe'ye konmuştu. Kaysları* Resûlullah aleyhisselamla savaştırmak istiyordu. Kendisi, Cüşem kabilesi içinde ad ve şan sahibi idi.

Resûlullah aleyhisselam beni çağırdı. Yanıma da, Müslümanlardan iki kişi** kattı ve:

'Şu adamın yanına kadar gidiniz! Ya onu, ya da ondan bana bir haber ve bilgi getiriniz! ' buyurdu.

Bize yaşlı ve ank bir deve verip, birimizi onun üzerine bindirdi.

Vallahi, adamlar arkasından elleriyle itmedikçe, deve ayağa kalkamadı, ayağa da güçlükle kalkabildi.

Bundan sonra, Resûlullah aleyhisselam:

'Bunun üzerine nöbetleşe bininiz ve o (adam)a erişiniz! ' buyurdu.

Hemen yola çıktık.

Yay, ok ve kılıç gibi silahlarımız da yanımızda idi.

Güneş batarken, Benî Cüşemlerin konak yerlerinin yakınında hayvan otlattıkları bir yere vardık.

Ben orada bir köşeye sindim.

İki arkadaşıma da, Benî Cüşemlerin konak yerine yakın bir köşeye sinmelerini emrettim ve:

" Benim konak yerine hücuma geçip tekbir getirdiğimi işittiğiniz zaman, ikiniz de tekbir getiriniz ve benimle birlikte hücum ediniz! ' dedim.

Vallahi, biz böylece Benî Cüşemlerin uykuya dalma veya onlardan bazılarını ele geçirme fırsatını, gece karanlığı bizi bürüyüp açılıncaya kadar bekledik durduk.

Benî Cüşemlerin bu bölgede hayvanlarını otlatan bir çobanları vardı.

Çobanları yanlarına dönmekte gecikince, onun hakkında endişelenmeye başladılar.

Benî Cüşem lerin başkanı olan Rifâa b. Kays kalktı, kılıcını alıp boynuna astıktan sonra:

'Vallahi, ben bu çobanımızın izini izleyeceğim! Muhakkak, onun başına birfelâket gelmiştir! ' dedi.

Yanında bulunan kimselerden bazıları:

'Vallahi, onu izlemeye sen gitme! Senin yerine bizim gitmemiz yeter! ' dediler.

Rifâa b. Kays:

'Vallahi, onu izlemeye benden başkası gitmeyecektir! ' dedi.

'Öyleyse, seninle birlikte biz de gelelim! ' dediler.

Rifâa b. Kays:

'Vallahi, sizden hiç kimse de benim izimden gelmesin! ' dedi ve benim bulunduğum yerden kendisine atacağım okumu yetiştirebileceğim bir yere kadar geldi.

Geçeceği sırada, oku atıp kalbine sapladım.

Vallahi, hiç konuşturmadan üzerine atıldım ve başını kestim.

Konak yerine saldırdım ve tekbir getirdim.

İki arkadaşım da saldırdılar ve tekbir getirdiler.

Vallahi, konak yeri halkı ancak kadınları ve çocuklarıyla yanlarındaki mallarından binecek veya taşınabilecek hafiflikte olanlarını alarak kaçıp kurtulabildiler.

Kendilerinin pek çok deve ve davarlarını sürüp Resûlullah aleyhisselamın yanına getirdik.

Resûlullah aleyhisselam, bu develerin onüçünü bana verdi." 220

-------------------------------------

216. İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 233.

217. İbn Sa'd, Tabakatü'l-kübrâ, c. 2, s. 80.

218. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 4, s. 182.

219. Semhûdî, Vefâu'l-vefâ, c. 4, s. 1276.

* Benf Cüşem b. Muaviye b. Bekr b. Hevâzinler, Kays b. Aylanlardan idiler (İbn Hazm , Cemhere, s. 270, Kalkaşandî, Mihâye, s. 214).

* Kays b. Aylanlar, Mudar kabilelerinden olup, bunlardan pek çok kabileler türemiştir (İbn Hazm, Cemhere, s. 468, 469, Kalkaşandı, s. 403, 404).

* * Katılanlardan birisi Ebu Katâde idi (İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 233).

220. İbn İshak, İbn Hişam, Sıre, c. 4, s. 278, 279, Taberî, Târîh, c. 3, s. 105, 106, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvre, c. 4, s. 303, 304, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 162, 163 Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye, c. 4, s. 223, 224, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 166, Diyarbekrî, Târılıu'l-Hamîs, c. 2, s. 76, Halebî, İnsanu'l-uyûn, c. 3, s. 205, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 287.

Uyeyne b. Hısn ile Hâris b. Avf'ın Müslüman Olmak Üzere Yola Çıkışları

Uyeyne b. Hısn ile Haris b. Avf; Müslüman olmaya karar vererek, Medine'ye gitmek üzere hazırlanıp yola çıkmışlardı.

Yolda Ferve b. Hübeyretü'l-Kuşeyrîye rastladılar.

Ferve, umre yapmak üzere Mekke'ye gitmekte idi.

Uyeyne b. Hısn ile Haris b. Avf, Ferve ile konuştular. Üzerinde durdukları işi, yapmak istedikleri şeyi ona haber verdiler.

Ferve:

" Bence, şu Hudeybiye musalahası içinde, kavminin ona (Muhammed aleyhisselama) ne yapacağını görünceye ve Kureyşîlerden edineceğim haberi size getirinceye kadar, acele etmeseniz, ağırdan alsanız iyi olur" deyince, Medine'ye gitmeyi geri bıraktılar.

Ferve b. Hübeyre; Kureyş müşrikleriyle görüşüp konuştuktan sonra, Mekke'den dönüşünde, Uyeyne b. Hısn ve Haris b. Avf la buluştu. Onlara Kureyş müşriklerinin durum ve tutumunu bildirdi:

" Gördüm ki; Muhammed'in kavmi, onun muzaffer olacağına kesin olarak kanaat getirmişler!

Onun üzerine yürümeye yeltenir gibi oluyorlar. Fakat, işin sonucunu düşünüp geri duruyorlar! Ayaklarının birini ileriye atarlarsa, diğerini geriye atıyorlar! " dedi. 221

Uyeyne b. Hısn, Ferve ile konuştuktan sonra, Hicretin 8. yılında, Mekke'nin fethinden biraz önce, Medine'ye gelip Müslüman oldu. 222

-------------------------------------

221. Vâkıdî, Megâiî, c. 2, s. 730, 731.

222. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 3, s. 249, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 4, s. 331.

Benî Süleymlerden Medine'ye Gelip Müslüman Olanlar

Benî Süleymlerden Kays b. Nuseybe, Medine'ye gelip Peygamberimiz aleyhisselamın konuşmasını dinledi.

Peygamberimiz aleyhisselama bazı şeyler sordu. Aldığı cevaplan ezberledi.

Peygamberimiz aleyhisselam tarafından İslâmiyete davet edilince de, Müslüman oldu.

Kays b. Nuseybe, kavmi olan Benî Süleymlerin yanına döndüğü zaman:

" Ben, Rumların tercemelerini, Farsların fısıltı ve mırıltılarını. Arapların şiirlerini, kâhinlerin kehânetlerini, Himyer dilbazlarının sözlerini dini em isimdir.

Onların sözlerinden, Muhammed'in söylediklerine hiçbir uyanı, benzeyeni yoktur!

Siz beni dinleyiniz de, ondan nasibinizi, payınızı alınız! " diyerek onları İslâmiyete davet ve teşvik etti.

Râşid b. Abdi Rabbih de, Süleymlerin putlarının bakıcısı idi.

Bir gün, iki tilkinin gelip putun üzerine işediğini görünce:

" Üzerine tilkilerin işeyerek horlamış olduğu birşey nasıl Tanrı olabilir?" dedi ve onu kırıp attıktan sonra, Peygamberimiz aleyhisselamın yanına geldi.

Peygamberimiz aleyhisselam, ona:

" İsmin nedir?" diye sordu.

" Gavîb. Abduluzzâ'dır! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Senin ismin Râşid b. Abdi Rabbih'tir" buyurdu.

Râşid, Müslüman oldu. Müslümanlığını İslâm amelleriyle güzeli eştirdi.

Peygamberimiz aleyhisselam, onun hakkında:

" Râşid, Benî Süleymlerin hayırlısıdır! " buyurdu ve onu Benî Süleymlerin sancaktarı yaptı.

Süleymlerin Şerid oğullarından Kıdrb. Ammar da, Medine'ye, Peygamberimiz aleyhisselamın yanına gelip Müslüman oldu.

Kavminden 1. 000 atlı getirmek üzere, Peygamberimiz aleyhisselama söz verdi.

Kavminin yanına dönünce, durumu onlara anlattı. Kavminden yüz kişi geri kaldı. Peygamberimiz aleyhisselamın yanına gitmek maksadıyla 900 kişiyi yanına alarak yola çıktı. Yolda ölüm döşeğine düştü.

Kavminden üç kişiye vasiyette bulundu:

Abbas b. Mirdas'ı 300 kişinin başına geçirdi.

Cebbar b. Hakem'i 300 kişinin başına geçirdi.

Ahnes b. Yezid'i 300 kişinin başına geçirdi ve:

" Boynumdaki va'di yerine getirmek üzere, şu zâtın (Muhammed aleyhisselamın) yanına gidiniz! " dedikten sonra öldü.

Yüce Allah ondan razı olsun.

Peygamberimiz aleyhisselamın Mekke'nin fethine gittiği ve Kudeyd'de bulunduğu sırada, Süleym oğulları, aralarında Abbas b. Mirdas, Enes b. Iyaz ve Raşid b. Abdi Rabbih de olduğu halde, 900 kişilik bir kafile halinde Peygamberimiz aleyhisselamın yanına geldiler ve Müslüman oldular.

Peygamberimiz aleyhisselam, onlara:

" Güzel yüzlü, tatlı dilli, doğru yeminli, imanlı zât nerede?" diye sordu.

BenîSüleymler:

" Yâ Rasûlallah! Allah onu katına davet, o da Allah'ın davetine icabet etti" dediler ve onun hakkında Peygamberimiz aleyhisselama bilgi verdiler.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Bini tamamlayacak olan ve haklarında bana söz verilmiş bulunan o kişiler nerede?" diye sordu.

" Kabileden yüz kişi Kinanelerle aramızda çıkacak savaştan korkarak geri kaldılar! " dediler.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" 'Bu yılınızda size Kinanelerden hoşlanmayacağınız hiçbir şey, hiçbir zarar gelmeyecektir! ' diye onlara haber salınız! " buyurdu.

Münakka b. Malik'in kumandası altında, yüz kişi olarak, onlar da Hedde'ye geldiler.

Atların kişnemelerini işitince, Süleym oğulları:

" Yâ Rasûlallah! Bize mi geldiler?! " dediler.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Hayır! Gelenler lehinizedir, aleyhinize değil! Süleym b. Mansur geldi! " buyurdu.

Süleym oğulları, Abbas b. Mirdas'ın kumandası altında, Mekke'nin fethinde ve Huneyn savaşında bulundular. 223

Yüce Allah hepsinden razı olsun!

-------------------------------------

223. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 1, s. 307, 309.

Mekke'nin Fethi (Hicrî 8. yıl, Ramazan)

Fetih Seferinin Tarihi ve Mevkii

Mekke'nin fethi seferi, Hicretin 8. yılında Ramazan ayında vuku bulmuştur. 1

Mekke; Arap yarımadasının Hicaz bölgesinde olup, Batlamyus'a göre, Mağrib tarafından 78 derece tul, 23 veya 21 derece arz dairesinde, Seratan Burcunun alt noktasında ve ikinci iklimde bulunmaktadır. 2

Mekke; her taraftan yükselen dağlarla çevrili bir vadide kurulmuştur.

Mekke'nin akarsuları yoktur, suyu gökten gelir.

Kuyu suları içinde devamlı olarak içilen Zemzem'den daha tatlısı yoktur.

Mekke'de, çöl ağaçlarıyla tektük hurma ağacından başka, meyve ağaçlarına da pek rastlanmaz.

Fakat, Mekke Hareminin sının dışına çıkılınca, birçok akarsuları, bahçe, bostan ve ekinlikleri bulunan vadilerle karşılaşılır. 3

İbrahim aleyhisselam, zevcesi Hazret-i Hacer'le süt emen oğlu İsmail aleyhisselamı Şam'dan alıp Mekke şehrinin bulunduğu vadiye getirdi.

Onları bugün Mescid-i Haram'ın bulunduğu yerde, Zemzem kuyusunun yukarısındaki büyükçe bir ağacın yanına bıraktı.

O tarihte Mekke'de ne bir kimse, ne de içecek su vardı.

İbrahim aleyhisselam, Yüce Allah'ın emriyle getirdiği Mekke'nin bu ilk sakinlerine, bir kırba su ile bir dağarcık hurma bıraktı.

Kendisi, dönüp Şam'a gitti.

Gideceği sırada, ellerini kaldırarak:

" Ey Rabbim! Zürriyetimden bir kısmını, ekin bitmez bir vadide, Senin dokunulmaz Beyt'inin yanında yerleştirdim.

İnsanlardan bir kısmını, namaz kılmak için, zürriyetimin bulunduğu bu yere meylettir, heveslendir!

Onları her çeşit meyvelerden nzıklandır! Umulur ki, Sana şükrederler" 4 diyerek dua etti.

Onlara Yüce Allah tarafından gönderilen melek (Cebrail aleyhisselam), Zemzem kuyusunun suyunu meydana çıkardı.

Bu ana oğul orada yaşayıp dururlarken, günün birinde, yurt edinmeye çıkan Cürhümilerden bir cemaat, Kedâ yolu ile gelip Mekke'nin alt tarafına kondular.

Onlar, oraya bir kuşun gelip gittiğini görünce:

" Herhalde, şu kuş, su başında dönüp dolaşıyordun Halbuki, biz bu vadide su bulunmadığını biliyorduk" dediler.

Durumu öğrenmek üzere, ayağına çevik bir-iki kişi gönderdiler.

Bunlar dönüp suyun bulunduğunu topluluklarına haber verdiler.

Bunun üzerine, Cürhümîler, Hazret-i Hacerl Zemzem'in başında görünce:

" Bizim de gelip şuraya, senin çevrene konmamıza izin verir misin?" diye sordular.

Hazret-i Hacer:

" Evet! Konabilir ve bir hak iddia etmemek şartıyla bu sudan da yararlanabilirsiniz! " dedi.

Cürhümîler bu şartla oraya kondular.

Hazret-i Hacer de, böylece, ıssızlıktan kurtulmuş oldu.

Cürhümflerin geride kalan cemaatleri de geldiler, Mekke şehir haline gelmeye başladı.

İsmail aleyhisselam, büyüyüp yiğitlik çağına basınca, Cürhüm ilerden bir kızla evlendi.

Daha sonra, İbrahim aleyhisselam Şam'dan geldi. Oğlu ile birlikte, Kabe'yi eski temeli üzerine yeniden çattı. Yüce Allah'ın emriyle, insanlan hacca çağırdı. 5

Cürhümîler, Yemen Kahtanlarından idiler.

Bunlar, Amalika'dan Katura oğullarıyla birlikte Hicaz'a gelmişler, onları hakimiyetleri altına almışlardı. 6

Cürhümiler, o zaman, Mekke'ye yakın bir vadide, 7 Amalika'dan olan bir kısım halk da, yine Mekke çevresinde oturmakta idiler,

O zaman, Mekke; selem ve semüre denilen dikenli ağaçların, çalıların bittiği bir yerdi.

Beytullah'ın yeri ise, kırmızı kesekli, tepemsi bir yer halinde idi. 8

Fethin tek sebebi, Hudeybiye muahede ve musalahasının Kureyş müşriklerince ihlal edilişi, bozuluşu idi.

Hicretin 6. yılında Hudeybiye'de Peygamberimiz aleyhisselamla Kureyş müşrikleri arasında yapılmış olan muahedenin 8 ve 9. maddelerine göre; Peygamberimiz aleyhisselamın da, Kureyş müşriklerinin de akd ve ahdlerine girmek isteyenler, serbest bırakılmışlardı. 9

Muahede ve musâlahayı yazdırma işi bittiği sırada: 10

" Resûlullah aleyhisselamın akd ve ahdine girmek isteyen, girsin! " 11 denilince:

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Bu yoldaki taahhüt ve şartlarım, yanıma katılacak olan kişiler hakkında da caridir! " buyurmuştu. 12

Bunun üzerine, Huzâalar, Ka'b oğulları sıçraşmıslar:

" Biz, Muhammed'in akdine ve ahdine gindik! 13 Yâ Rasûlallah! Biz senin yanındayız! 14

Bizim bu sözümüz, gerimizdeki kavmimizden olan kişilerin de adınadır! " demişlerdi. 15

Kureyş müşrikleri de:

" Bizim bu yoldaki taahhüt ve şartlarımız, yanımıza katılacak olan kişiler için de caridir, geçerlidir! " demişlerdi. 16

Bunun üzerine, Bekr oğulları sıçraşıp:

" Biz de, Kureyşîlerin akdine ve ahdine girdik! 17 Bizim bu sözümüz, gerimizdeki kavmimizden olan kişilerin de adınadır! " demişler; 18 böylece, Bekr oğulları Kureyş müşriklerinin, Huzâalar da Peygamberimiz aleyhisselamın akd ve ahdine girmişlerdi. 19

Huzâalar; Peygamberimiz aleyhisselamın dedesi Abdulmuttalib b. Hâşim'in antlaşmalısı, müttefiki idiler.

Abdulmuttalib b. Hâşim'in bu hususta yazdığı yazı, Huzâaların elinde bulunuyordu.

Peygamberimiz aleyhisselam, onu, Hudeybiye günü Übeyyb. Ka'b'a okutturmuştLJ. 20

Abdulmuttalib'in Mekke'deki biricik yardımcısı, savunucusu ve işlerinin görüp gözeticisi olan amcası Muttalib b. Abdi Menaf ölünce, öteki amcası Nevfel b. Abdi Menaf, Abdulmuttalib'in dağ eteklerindeki mülklerini gaspetmiş, Abdulmuttalib bundan dolayı çok bunalmıştı. 21

Abdulmuttalib, Kureyş kavminin ileri gelenlerine gidip, amcasının gasbına karşı kendisine yardım etmelerini istemişse de, 22 onlar:

" Biz seninle amcanın arasına girici değiliz! (Bu, sizin iç işiniz! )" demişlerdi. 23

Bunun üzerine, Abdulmuttalib, Medine'deki Hazrecîlerden, dayılan olan Neccar oğullarına yazdığı bir manzume ile durumu anlatmıştı. Ebu Es'ad en-Neccârî, hemen, 80 süvari ile birlikte yola çıkıp Ebtah'a geldi.

Abdulmuttalib, onun yanına vardı ve:

" Ey dayı! Evime in! " dedi.

Ebu Es'ad:

" Nevfel ile hesaplaşmadıkça, olmaz! " dedi. 24

Kabe'nin yakınında, develerini ıhdırdılar. 25

Kalkanlarını astılar, sırmalı elbiselerini tersine çevirdiler. 26

Nevfel b. Abdi Menaf, o sırada, Hicr'de Kureyşlilerin yaşlılarıyla birlikte oturuyordu. 27

Onları görünce:

" Herhalde bunlar bir kötülük için gelmişlerdir! " dedi. 28

Ebu Es'ad gidip onun başucuna dikildi, kılıcını sıyırdı29 ve:

" Şu Beyt'in Rabbine andolsun ki; ya Abdulmuttalib'e dağ eteklerindeki mülkünü geri vereceksin, ya da seni kılıçtan geçireceğim! " dedi. 30

Nevfel korktu31 ve:

" Şu Beyt'in Rabbine andolsun ki; Abdulmuttalib'e, dağ eteklerindeki mülkünü geri verdim! " dedi. Orada bulunanları da buna şahit tuttu. 32 Yapmış olduğu işten dolayı da özür diledi. Abdulmuttalib'e karşı iyi davranmaya başladı. 33

Bunun üzerine, Ebu Es'ad, Abdulmuttalib'e:

" Haydi, kızkardeşimin oğlu! Evine gidelim! " dedi.

Abdulmuttalib'in evinde üç gün oturdu ve umre yaptı. 34

Huzâalar, Hazrec oğullarının Medine'den gelip Abdulmuttalib'e yardım ettiklerini görünce:

" Vallahi, şu vadide ondan daha güzel, daha nazik, uslu ve yumuşak huylu olan; insanları bozup helak eden kötülüklerin her çeşidinden ondan daha uzak duran bir kimse görmedik.

Hazrecîlerden olan dayıları ona yardım ettiler.

O, onların oğlu olduğu gibi, bizim de oğlumuz bulunuyor. Çünkü, onun dedesi Abdi Menaf, Huzâaların ulu kişisi Huleyl b. Hubşiyye'nin kızı Hubban'ın oğludur.

Keşke ona biz yardım etmiş, kendisiyle ittifak yapmış olsaydık da, biz ondan yararlansaydık, o da bizden yaralansaydı! " dediler.

Huzâaların ileri gelenleri, Abdulmuttalib'in yanına vardılar ve:

" Ey Ebu Haris! Sen, Neccar oğulları cemaatinin oğlu olduğun gibi, bizim de oğlumuzsun! 35

Bizler, bu yerde komşularız. 36

Kureyşîlere karşı kalblerde olan hınç ve kinleri, geçen günler öldürmüş, yok etmiş bulunuyor. 37

Gel, seninle ittifak ve antlaşma yapalım" dediler. 38

Bu teklif Abdulmuttalib'in hoşuna gitti. 39 Huzâaların davetini hemen kabul etti. 40

-------------------------------------

1. Vâkıdî, Megâzî, c. 1, s. 6, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 373, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 134, 138, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 3, s. 87, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 353, Yâkubî, Târih, c. 2, s. 58, Taberî, Târîh, c. 125, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 24, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 235, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 242, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 163, Zehebî, Megâzî, s. 449, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 286, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 194, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 79, Halebî, İnşân u'l-uyûn, c. 3, s. 3, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 296.

2. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 5, s. 181.

3. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 5, s. 187.

4. İbrahim: 27.

5. Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 105, 111, Buhârî, Sahîh, c. 4, s. 113, 117, Ezrakî, Ahbâru Mekke, c. 1 , s. 54, 59.

6. Kalkaşandî, Nihâyetü'l-ereb, s. 211.

7. Bedrüddin Aynî, Umdetu'l-kârî, c. 15. s. 1257.

8. Ezrakî, Ahbâru Mekke, c. 1 , s. 54.

9. İbn İshak, İbn Hişam , Sîre, c. 3, s. 332, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 611, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 97, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 4, s. 325, Belâzurî, Ensâb, c. 1, s. 350.

10. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1 s. 350.

11. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 32, Taberî, Târîh, c. 3, s. 79.

12. Ebu Yusuf, Kitâbu’l-harac, s. 210.

13. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 3, s. 322, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 612, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 350.

14. Ebu Yusuf, Kitâbu’l-harac, s. 210.

15. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 612.

16. Ebu Yusuf, Kitâbu’l-harac, s. 210.

17. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 3, s. 332, Vâkıdî, c. 2, s. 612, Belâzurî, c. 1, s. 350, Taberî, Târîh, c. 3, s. 79.

18. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 612.

19. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 32.

20. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 781, 782.

21. Belâzurî, Ensâb, c. 1, s. 69, Taberî, c. 2, s. 177, 179.

22. Taberî, Târîh, c. 2, s. 177, 178, Halebî, İnsânu'l -uyun, c. 3, s. 3.

23. Belâzurî, Ensâb, c. 1, s. 69, 70, Taberî, Târih, c. 2, s. 178, 179.

24. Taberî, Târîh, c. 2, s. 178.

25. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 70, Taberî, Târîh, c. 2, s. 179.

26. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 70.

27. Taberî, Târîh, c. 2, s. 178.

28. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 70.

29. Taberî, Târîh, c. 2, s. 178.

30. Taberî, Târîh, c. 2, s. 178.

31. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 70, Taberî, c. 2, s. 179.

32. Taberî, Târîh, c. 2, s. 178, 179.

33. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 70.

34. Taberî, Târîh, c. 2, s. 178.

35. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 71.

36. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 1 , s. 85, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 71.

37. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 71.

38. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 1 , s. 85, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 71.

39. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 71.

40. İbn Sa'd. Tabakât. c. 1. s. 85. Belâzurî. Ensâb. c. 1. s. 71.

Abdulmuttalib'le Huzâalar Arasında İttifak Antlaşması Yapılışı

Benî Mazin b. Adiyy b. Amr b. Luhayy'lardan:

Verka' b. Abduluzzâ,

Süfyan b. Amr el-Kumeyrî,

Ebu Bişr,

Hacer b. Umeyr el-Kumeyrî,

Hacer b. Abdi Menaf b. Dâtır,

Abduluzzâ b. Kutm el-Mustalakî, ve daha başka ileri gelenlerle birlikte geldiler. 41

Abdulmuttalib de, yanında Muttalib oğullarından bazıları ile birlikte,

Erkam b. Nadle b. Hâşim ve

Ebu Sayfî b. Hâşim'in iki oğlu Dahhâk ve Amr olduğu halde, 7 kişilik bir heyetle42 Dârü'n-Nectv'e'ye girdiler. 43

Birbirlerine yardım ve iyilik yapmak hususunda antlaştılar. 44

Bu antlaşmada ne Abduşşems oğullarından bir kimse bulundu, ne de Nevfel!

Abdulmuttalib ile Huzâalar, aralarında bir de yazı yazıp, Kabe'nin duvarına astılar. 45

Yazıyı yazan, Ebu Kays b. Abdi Menaf b. Zühre b. Kilâb idi. 46

Nevfel b. Abdi Menaf, bunu görünce; o da, bütün Hâşim oğullarına karşı, Abduşşems oğullarıyla ittifak ve antlaşma yaptı. 47

Abdulmuttalib; Huzâalarla yaptığı bu antlaşmaya riayet edilmesini, oğlu Zübeyr'e, söylediği bir manzume ile sıkı sıkı vasiyet etti.

Zübeyr de bunu Ebu Talib'e, Ebu Talib de Hazret-i Abbas'a öylece vasiyet etti. 48

Sözü geçen antlaşma yazısı, kaynaklarımızdan bazılarında kısmen veya tamamen yazılı bulunmakta di r. 49

-------------------------------------

41. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 71.

42. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 1 , s. 85.

43. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 1 , s. 85, Belâzurî, Ensâb, c. 1, s. 71.

44. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 1 , s. 85.

45. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 85, Belâzurî, Ensâb, c. 1, s. 71.

46. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 71.

47. Taberî, Târîh, c. 2, s. 178, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 3.

48. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 85, 86, Belâzurî, Ensâb, c. 1, s. 71, 72.

49. Vâkıdî. Megâzî, c. 2, s. 781, 782, Belâzurî, c. 1 , s. 71, 72, Halebî, c. 3, s. 3, İmta'dan naklen Halebî, c. 3, s. 4, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 288, 289.

Benî Bekrlerle Huzâalar Arasındaki Düşmanlık

Kureyş müşriklerinin müttefiki olan Benî Bekrierin, öteden beri, Huzâalaria aralarında düşmanlık vardı.

Esved b. Rem ed-Di'lî'nin müttefiki olan Benî Hadramilerden Malik b. Abbâd adındaki adam, ticaret maksadıyla yola çıkıp Huzâaların yurtlarının ortasına geldiği sırada Huzâalar tarafından baskına uğratılarak öldürülmüş ve malı da alınmıştı.

Bekr oğulları da, buna karşı, Huzâalardan bir adamı öldürmüşlerdi.

İslâmiyetin Mekke'de zuhurundan biraz önce, Huzâalar da, Benî Kinanelerin eşrafından, Benî Esved b. Rezn ed-Di'lîlerden Selma, Külsûm, Züeyb adlarındaki üç kardeşi Arafat yanındaki harem hudut belliklerinin yanında öldürmüşlerdi.

Cahiliye çağında Benî Bekrierden Esved b. Reznlere-başkalarına üstün tutulmaları sebebiyle-kan bedelinin iki katı ödenirdi. Kendileri ise bunu bir kat olarak öderlerdi.

Benî Bekrlerie Huzâalar birbirlerine karşı böyle kinli ve hınçlı birtutum içindelerken, İslâmiyet araya girdi, onları ister istemez Hudeybiye musalahasına kadar50 oyaladı.

-------------------------------------

50. İbn İshak İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 31, 32, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 781, Taberî, Târih, c. 3, s. 110, 111, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 223, İbn Esir, Kâmil, c. 2, s. 239.

Benî Bekrlerden Benî Di'llerin Huzâalardan Öç Almaya Niyetlenmeleri

Benî Bekr kabilesinden Benî Diller; Hudeybiye musalahasıyla birbirlerine karşı güvenç içinde yaşamalarını fırsat bilerek, Benî Esved b. Reznlerden vaktiyle öldürülmüş olan adamlarının öcünü Huzâalardan almak istediler. 51

Benî Dillerin başkanı ve kumandanı Nevfel b. Muaviye, bu yolda bazı girişimlerde bulundu.

Ferve b. Hübeyretü'l-Kuşeyrî, Hicretin 7. yılında umre yapmak üzere Mekke'ye gidince Kureyş müşriki eriyle düşüp kalkmış, onların Peygamberimiz aleyhisselama karşı son derecede düşmanlık beslediklerini görmüş, Kureyş müşrikleri ona:

" Ya senin görüşün nedir? Sen göçebe halkın ulususun" diye sordukları zaman:

" Sizinle onun arasındaki şu musalaha müddeti içinde dâvamızı halledeceğiz. Bütün Arapları kendimize çekeceğiz, sonra da, yurdunun ortasında onunla çarpışacağız! " demiş, Mekke'de bulunduğu müddetçe, Kureyş müşriklerinin danışma meclislerine katılmıştı.

Nevfel b. Muaviye, Ferve'nin Mekke'den geldiğini ve Kureyş müşriklerinin meclislerine katılmış olduğunu işitince, Ferve'nin çölüne indi.

Ferve, Kureyş müşriklerine neler söylediğini, ona haber verdi.

Nevfel:

" O halde, ben sizde muhakkak birşeyler bulacağım demektir.

Bizim için, düşman, yurdu yakın olandır.

Onlar, Muhammed'in heybesi gibidir! İşlerimizden bir harf bile onlara gizli kalmaz! " dedi.

Ferve:

" Kim bunlar?" diye sordu.

Nevfel:

" Kim olacak? Huzâalardır. Hayırsız, kötü Huzâalar! Muhammed'in sağ yanına oturdular! " dedi.

Ferve:

" Bu da ne demek?" diye sordu.

Nevfel:

" Sen Kureyşîlerin Huzâalara karşı bize yardım etmelerini iste ve sağla! Ötesine karışma! " dedi.

Ferve:

" Ben size bu hususta yeterim! " diye söz verdikten ve Nevfel'e yardımlarını sağlamak için Kureyş müşriklerinin Safvan b. Ümeyye, Abdullah b. Rebia ve Süheyl b. Amr gibi ileri gelenleriyle buluştuktan ve onların aradaki muahedeyi bozmanın akıbetinden korktuklarını gördükten sonra, " Kureyş kavminde iş yok! " dedi. 52

-------------------------------------

51. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 32, Taberî, Târih, c. 3, s. 111, İbn Hazm , Cevâmiu's-Sîre, s. 223, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 239.

52. Vâkıdî, Megâzı, c. 2, s. 730, 731.

Huzâalara Saldırmak İçin Bahane Edilen Son Hadise

Huzâalarla Kinaneler arasında en son olarak şöyle bir hadise vuku buldu: Kinanelerden Enes b. Züneym ed-Di'lî, bir gün, söylediği bir şiirle Peygamberimiz aleyhisselamı hiciv ve tahkir edince, Huzâalardan bir genç kızmış, vurup Enes'in başını varmıştı.

Benî Bekrler, Enes'in başının yarılmasını da, Huzâalardan öç almak için bahane etmişlerdir. 53

-------------------------------------

53. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 782, 783, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 353, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 41, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 239, İmta'dan naklen Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 4.

Kureyş Müşriklerinin Nüfâseleri Gizlice Destekleyerek Huzâaları Öldürtmeleri

Şaban ayının başında Benî Bekri erden Nüfâse oğulları, Kureyş müşriklerinin eşrafının yanlan na gittiler.

Müdlic oğulları ise, Hudeybiye muahedesi hükmünü bozmuş olmaktan sakındıkları için, Benî Nüfâselerden uzak durdular.

Nüfâse oğulları, düşmanları olan Huzâalara karşı, kendilerine adam ve silah vererek yardım etmelerini Kureyş müşriklerinden istediler.

Huzâaların vaktiyle adamlarını nasıl öldürmüş olduklarını anlattılar.

Kureyş müşriklerine, aralarındaki akrabalığı ve Hudeybiye muahedesinde nasıl kendilerinin tarafını tutup akd ve ahdlerine girdiklerini, Huzâaların ise Muhammed (aleyhisselam)ın akd ve ahdine girdiğini hatırlattılar.

Bütün Kureyş müşriklerini bu işe seğirtir ve çok istekli buldular.

Ebu Süfyan'a bu hususta danışılmamıştı. Onun bu işten haberi yoktu.

Kureyş müşrikleri, Nüfâse ve Bekr oğullarına, silah, at ve adamlar vererek yardım edeceklerini söylediler.

Yaptıkları yardımı, Huzâalaryüzünden doğabilecek sorumluluktan sakındıkları için, gizli gizli yaptılar.

Huzâalar ise, muahede halinin gereği olarak, herhangi birtopluluğun baskınına uğramak endişesinden uzak ve gafil bulunuyorlardı.

Öyle olmasaydı, düşmanlarına karşı, hazırlıklı ve tetikte bulunurlardı. 54

Huzâalar, Mekke'nin aşağı tarafında Vetir diye anılan mevkide kendilerine ait bir suyun başında oturmakta idiler. 55

Vetir; Arafat dağı ile Edam arasındadır. 56

Edam da, Mekke'nin en meşhur vadilerindendir. 57

Benî Bekr kabilesinden Benî Dillerin başkanı ve kumandanı Nevfel b. Muaviye idi.

Benî Bekrlerin hepsi ona tâbi değillerdi.

Nevfel b. Muaviye; Benî Dillerle Benî Bekrlerden kendisine tâbi olanları yanına alarak Vetir'de suları başında oturan Huzâalara geceleyin birden baskın yaptı. Huzâalardan birisini yakalayıp öldürdü.

İki taraf birbirleriyle çarpışmaya başladılar.

Kureyş müşrikleri de, Benî Bekrleri silahlarla, 58 atlarla, 59 kölelerie60 ve su ihtiyaçlarını karşılamakla desteklediler. 61

İçlerinden bazıları da:

" Bizi şu gece karanlığında hiç kimse görmez. Muhammed, bizim yaptığımızı bilmez! " diyerek, 62 geceleyin gizlice Benî Bekrlerin yanında çarpışmaya katıldılar. 63

Kureyş müşriklerinin ileri gelenlerinden olup, kendilerini bildirmemek için yüzlerini örterek64 gizlice çarpışmaya katılanlar arasında:

Safvan b. Ümeyye, 65

Mikrez b. Hafs,

Huvaytıb b. Abduluzzâ, 66

İkrime b. Ebu Cehil,

Süheyl b. Amr, 67

Şeybe b. Osman... gibi kişiler ve köleleri de bulunuyordu. 68

Benî Bekrlerin baskın gecesinde Huzâalardan ilk yakalayıp öldürdükleri kişi Münebbih adındaki kimse olup, 69 kendisi çok korkak, yüreksiz bir kimse idi.

Benî Nüfâselerin baskına geldiklerini, Münebbih ile onun Temim adındaki arkadaşı görmüşlerdi.

Münebbih, arkadaşıyla birlikte Huzâaları uyarmaya giderlerken, ona:

" Ey Temim! Sen kendini kurtarmaya bak!

Bana gelince, vallahi, ben bir ölü gibiyimdir!

Beni öldürseler de, bıraksalar da birdir. Kalbim neredeyse duracak! " dedi.

Temim hemen kaçıp kurtuldu. Münebbih yakalanıp öldürüldü. 70

Benî Bekrler, Kureyş müşriklerinin yardımlarıyla çarpışmaya devam ederek Huzâalan yerlerinden ayırdılar ve Harem'e kadar sürdüler. 71

Harem sınırını işaretleyen dikilmiş taşlara kadar çarpışmaktan, onlan öldürmekten geri dur-madılar. 72

Harem sınırına varıp dayanınca, Benî Bekrler, kumandanlarına:

" Ey Nevfel! Biz Harem dahiline girmiş bulunuyoruz!

Allah'ından kork! Allah'ından kork! 73

Sen Harem dahiline girdin! 74 Harem'i helâlleştirme! " dediler. 75

Nevfel:

" Ağır bir söz amma, bugün benim için ilah yoktur!

Ey Bekr oğulları! Öcünüzü almaya bakınız!

Vallahi, siz Harem'de hırsızlık yaptığınız (bunda bir sakınca görmediğiniz) halde, orada öcünüzü almak için Huzâaları ne diye öldüremeyesiniz! " dedi. 76

Huzâalar geri çekile çekile Mekke'ye girdiler ve Huzâalardan Büdeyl b. Verkâ ile köle Râfi'in evlerine sığındılar. 77

Büdeyl b. Verkâ'nın evine sığınanlar, Huzâalardan kadınlar, çocuklar ve zayıf kimselerdi.

Benî Bekrler, onlan Büdeyl b. Verkâ'nın evine sığınmak zorunda bıraktılar.

Oraya sokuluncaya kadar da, onlan öldürmekten geri durmadılar. 78 Bu hadise, Hudeybiye muahedesinden onyedi-onsekiz ay sonra idi. 79

-------------------------------------

54. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 783.

55. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 31, 32.

56. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 2, s. 361, Firuzâbâdi, Kâmûsu’l-muhît, c. 2, s. 158.

57. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 1, s. 125.

58. İbn İshak, İbn Hişam , c. 4, s. 32, Taberî, Târîh, c. 3, s. 111, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 224, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 164, Zehebî, Megâzî, s. 437, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 279.

59. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 783, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 239, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 278.

60. Beyhakî, Sünenü' l-kübrâ, c. 9, s. 120.

61. Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 42.

62. Beyhakî, Sünen, c. 9, s. 233, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 278.

63. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 32, Taberî, c. 3, s. 111, İbn Hazm, s. 224, İbn Esîr, c. 2, s. 239, İbn Seyyid, c. 2, s. 164, Zehebî, s. 437, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 279.

64. Vâkıdî, c. 2, s. 783, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 134.

65. Vâkıdî, c. 2, s. 783, İbn Sa'd, c. 2, s. 134, Beyhakî, Sünen, c. 9, s. 234, İbn Seyyid, c. 2, s. 164, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 289.

66. Vâkıdî, c. 2, s. 783, İbn Sa'd, c. 2, s. 134, İbn Seyyid, c. 2, s. 164, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 289, 290.

67. Beyhakî, Sünen, c. 9, s. 234.

68. Beyhakî, Sünen, c. 9, s. 234, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 289.

69. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 32.

70. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 32, 33.

71. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 32, Taberî, Târîh, c. 3, s. 111, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 244, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 164, Zehebî, Megâzî, s. 437, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 279.

72. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 783.

73. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 32, Vâkıdî, c. 2, s. 783, Taberî, c. 3, s. 111, İbn Hazm, s. 224, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 239, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 164, Zehebî, s. 437, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 279.

74. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 783.

75. Zehebî, Megâzî, s. 437.

76. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 32, Vâkıdî, c. 2, s. 783, Taberî, c. 3, s. 111, İbn Hazm, s. 224, İbn Esîr, c. 2, s. 239, İbn Seyyid, c. 2, s. 164, Zehebî, s. 437, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 279.

77. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 33, Vâkıdî, c. 2, s. 783, Taberî, c. 3, s. 111, İbn Hazm, s. 224, İbn Seyyid, c. 2, s. 164, Zehebî, s. 437, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 279.

78. Musa b. Ukbe'den naklen Beyhakî, Sünen, c. 9, s. 234, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 281.

79. Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 6.

Kureyş Müşriklerinin Yaptıkları İşin Sonucunu Düşünerek Korkuya Düşmeleri

Benî Bekrleri gecelen gizlice desteklemiş olan Kureyş müşriklerinin ileri gelenleri, sabah karanlığında gelip evlerine girmişlerdi. 80

Onlar, geceleyin yaptıkları yardımı hiç kimsenin görmediğini, bunu Peygamberimiz aleyhisselamin bilmediğini, bilemeyeceğini sanıyorlardı. 81

Sabaha çıkıp da, Râfi' ile Büdeyl'in evine sığınmış olan Huzâalardan yirmi erkeğin sığındıkları evin kapılarının önünde boğazlanmış olduklarını görünce, Kureyş müşriklerinin akıllan başlarından gitti, yüreklerine korku düştü. Yaptıklarına çok pişman oldular.

Peygamberimiz aleyhisselamla aralarındaki mütareke ve muahedeyi bu tutum ve davranışlarıyla bozmuş olduklarının anlaşılacağını anladılar. 82

İbn Lût ed-DPlî, söylediği bir şiirde; Huzâalan Râfi' ve Büdeyl'in evlerine sokup onlara uzun günler geçirttiklerini, kendilerini koç boğazlar gibi boğazladıklarını övünerek dile getirir. 83

Beni Bekrier, Huzâalan Budeyl ile Râfi'in evlerinde üç gün hapsettiler. 84

Nevfel b. Muaviye'ye gizlice yardım eden Kureyş müşriklerinden Süheyl b. Amr:

" Sana ve senin adamlarına yaptığımız yardımı gördün!

Huzâalardan sağ kalıp da öldürmek istediğin kimseleri öldürme artık!

Biz onlar hakkında senin bu arzuna uyucu değiliz! Onları bizim için serbest bırak! " dedi.

Nevfel:

" Olur! " dedi ve serbest bıraktı.

Huzâalar çıkıp gittiler.

Kureyş müşriklerinden Haris b. Hişam'la Abdullah b. Ebi Rebia; Safvan b. Ümeyye'ye, Süheyl b. Amr'a ve İkrime b. Ebu Cehil'e gidip:

" Sizin bu yaptığınız şey o mütareke ve muahedeyi bozmaktır! " diyerek, onları Benî Bekrlere yapmış oldukları yardımdan dolayı kınadıktan sonra, Ebu Süfyan'ın yanına vardılar. 85

Ebu Süfyan, o sırada, Şam'dan gelmiş bulunuyordu. 86

Haris b. Hişam'la Abdullah b. Ebi Rebia, ona:

" Bu, düzeltilmesi gereken bir iştir.

Vallahi, bu iş düzeltilmezse, muhakkak, Muhammed ashabıyla birlikte gelip bizi Mekke'den zorla sürer, çıkarır! " dediler.

Ebu Süfyan, karısı Hind binti Utbe'nin bir rüya gördüğünü söyledi ve:

" Doğrusu, o rüya benim hiç hoşuma gitmedi. Ben onu korkunç buldum: Onun başımıza bir kötülük getirmesinden korktum! " dedi.

Kendisine:

" Nasıl bir rüya imiş bu?" diye sordular.

Ebu Süfyan:

" Hind, rüyasında Hacun'dan bir kanın uzun müddet akıp Handeme dağında durduğunu, sonra da bu kanın yok olup gittiğini görmüş! " dedi.

Onlarda bu rüyadan hoşlanmadılar ve:

" Kötü birşey! " dediler.

Ebu Süfyan, işin kendileri için hiç de iyilik getirmeyeceğini anlayınca:

" Bu iş, vallahi, ne içinde bulunduğum, ne de bir müddet bulunup bıraktığım bir iştir. Bunun sorumluluğu, benim üzerime yüklenemez!

Vallahi, bu iş ne bana danışılmıştır, ne de vukuunu işittiğim zaman onu benimsemişimdir!

Vallahi, Muhammed bize savaş açar ve bütün bu işleri benden sanırsa, hakkı vardır!

Herhalde, bu işi haber almadan önce Muhammed'in yanına vanp mütarekenin müddetini arttırmak, muahedeyi yenilemek hususunda kendisiyle görüşmem gerekecek" dedi. 87

Abdullah b. Sa'd b. Ebi Şerh, onlara:

" Benim bu hususta bir görüşüm ve kanaatim vardır ki, ona göre; Muhammed sizin için savaştan daha kolay olan üç şeyden birini seçmekte sizi serbest bırakacak, onlardan birini seçtiğiniz takdirde özrünüzü kabul edecek, size savaş açmayacaktır" dedi.

Müşrikler:

" Nedir bu şeyler?" diye sordular.

Abdullah b. Sa'd:

" Ya Huzâalardan, öldürülen yirmiüç kişinin kan bedellerinin gönderilmesini, yahut aramızdaki muahedeyi bozan kimselerle ittifak ve ilişkinin kesilmesini, ya da size karşı savaşılmasını kabul edersiniz!

Bunlardan hangisi elinizden gelir?" dedi.

Süheyl b. Amr:

" Benî N üfâseler hakkındaki ahd ve akdden geri durmak, bize hepsinden kolay gelir! " dedi.

Şeybe b. Osman:

" Benî N üfâselere kızdın da, dayıların olan H uzâalan korudun!

Onları öldürmek bizim için daha hayırlı, daha kolaydır! " dedi.

Kurata b. Abdi Amr:

" Hayır! Vallahi, biz ne kan bedeli öderiz, ne de Nüfâseler hakkındaki ahd ve akdimizden el çekeriz!

Fakat, biz onunla [Muhammed aleyhisselamla demek istiyor! ] savaşırız! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Bu görüş, hiçbir şey değildir!

Bizim için yerinde ve uygun olan görüş; Kureyşîler ahdi bozmak veya mütareke süresini kesmekle suçlanıyorsa, bunu bizim nza ve muvafakatimizi almadan, bize danışmadan bir cemaat yapmışsa, bundan bize ne?' diyerek inkâr yolunu tutmaktır! " dedi.

Kureyş müşrikleri:

" Yerinde olan görüş işte budur! Daha başkası yok! " dediler. 88

Bütün olan bitenleri inkâr yoluna saptılar.

Ebu Süfyan:

" Ben bu işte hiç bulunmadım. Bu hususta benimle bir görüşme de yapılmadı.

Doğrusu, yaptığınız bu işi ben hiç beğenmedim! Size bundan dolayı karanlık bir gün geleceğini sanıyorum! " dedi.

Kureyş müşrikleri, Ebu Süfyan'a:

" Sen Muhammed'e git! 89 Muahedeyi yenile! Halkın arasını bul! 90

Vallahi, biz muahedeyi bozmadık! Çarpışma yapmadık! Ancak, onlara yardım ettik: Onların su ihtiyaçlarını karşıladık! " dediler. 91

Bununla beraber, Huzâalara karşı Benî Bekrlere yaptıklan yardımla muahede hükmünü bozmuş olmaktan da korktular durdular. 92 Çok pişman oldular.

Peygamberimiz aleyhisselamın, savaşmadıkça, kendilerini bırakmayacağını anladılar. 93

-------------------------------------

80. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s783.

81. Vâkıdî, c. 2, s. 783, 784, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 6, Halebî, İnsânu'l-uyün, c. 3, s. 4, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledün-niye Şerhi, c. 2, s. 290.

82. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 783, 784.

83. İbn İshak. İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 34, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 792.

84. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 792.

85. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 784, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 290.

86. Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 374.

87. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 785.

88. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 787, 788, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 290.

89. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 788.

90. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-harac. s. 212, Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1 , s. 44.

91. Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 44.

92. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

93. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 784, 785.

Huzâaların Yardım Dileklerini Peygamberimiz aleyhisselamın Medine'den Cevaplayışı

Peygamberimiz aleyhisselamın zevcesi Hazret-i Meymûne binti Hâris'in bildirdiğine göre; Peygamberimiz aleyhisselam, onun evinde gecelediği ve namaz için kalkıp abdest aldığı sırada, üç kere:

" Lebbeyk! Lebbeyk! Lebbeyk! (Davetine icabet ediyorum! Davetine icabet ediyorum! Davetine icabet ediyorum! )"

Üç kere de:

" Nusirte! Nusirde! Nusirte! (Sen yardım olundun gitti! Sen yardım olundun gitti! Sen yardım olundun gitti! )" buyurdu.

Hazret-i Meymûne:

" Sen sanki bir insanla konuşuyorsun! Yanında bir kimse mi var?" diye sordu.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Şu Ka'b oğullarının recez okuyucusu, feryad ederek bana sesleniyor ve imdatlarına yetişmemi istiyor! Kendilerine karşı Kureyşflerin Benî Bekrlere yardım ettiklerini söylüyor! " buyurdu. 94

Peygamberimiz aleyhisselam, hadisenin vuku bulduğu gecenin sabahında da, Hazret-i Âişe'ye:

" Huzâalarda bir hadise çıktı! " buyurdu. 95

Hazret-i Âişe:

" Yâ Rasûlallah! Kılıç kendilerini yok etmişken, Kureyşîler, seninle aralarındaki muahedeyi bozmaya mı kalkıştılar dersin?" diye sordu.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Onlar, Allah'ın olmasını dilediği iş için, muahedeyi bozdular! " buyurdu.

Hazret-i Âişe:

" Yâ Rasûlallah! Bu iş hayırlı mıdır, yoksa zararlı mıdır?" diye sordu.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Hayırlıdır! " buyurdu. 96

-------------------------------------

94. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 784, 785.

95. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 784, 785.

96. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 784, 785.

Huzâaların Medine'ye Gelişi

Aradan üç gün geçmiş, Peygamberimiz aleyhisselam halka sabah namazını kıldırmıştı. 97

Arkası halka dönük olarak Mescidde oturuyordu.

Kureyş müşriklerinin Benî Bekrleri gizlice desteklemesi ile Benî Bekrler Huzâaları yenip onlardan öldüreceklerini öldürdükleri ve böylece Peygamberimiz aleyhisselamla aralarındaki ahd ve misakı bozdukları zaman, Amr b. Salim el-Huzâî, 98 yanına Huzâalardan kırk süvari alarak, başlarına gelenleri anlatmak ve yardımını dilemek üzere99 Medine'ye, Peygamberimiz aleyhisselamın yanına geldi ve başucunda durdu. 100

Amr b. Salim, şairdi. 101

Peygamberimiz aleyhisselamın yanına gelince, söylemiş olduğu şiirini okumasına izin istedi. Peygamberimiz aleyhisselam izin verince, şiirini okudu.

Okuduğu şiirinde meal olarak şöyle diyordu:

" Ey Rabbim! Ben, bizim babamızla onun babası arasındaki eski ittifakı anıyor ve yardımını diliyorum!

O zaman, biz doğurucu (ana) mevkiinde idik. Sen ise oğul mevkiinde idin (bizden doğdun)*

Sonra, Müslüman olduk ve sana yardımdan el çekmedik!

Öyleyse, Allah'ın sana hazırlamış olduğu yardımla, bize yardım et, destek ol!

Allah'ın kullarını çağır, acele gelip, imdadımıza yetişsinler!

İçlerinde Allah'ın Resûlü de olduğu; yapılan zulme öfkesinden renkten renge girdiği, savaşmaya hazırlandığı ve büyük bir ordunun başına geçmiş bulunduğu halde, denizler gibi köpükler saçarak akıp gelsinler!

Çünkü, Kureyşîler sana verdikleri sözde durmadılar; seninle yaptıkları en sağlam misakı bozdular: Bizi Mekke'nin aşağı tarafındaki yerimizde gözetlediler, gafil avladılar. Halbuki, onlar hem çok zayıf ve önemsiz, hem de sayıca çok az idiler.

Benim kimseyi yardıma çağırmayacağımı, çağıramayacağımı sandılar*

Bizi Vetir'de, geceleyin uykuda iken, birden baskına uğrattılar.

Bizi, Müslüman olduğumuz halde, rükû ve sücud halinde iken öldürdüler! " 102

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Siz bu hususta kimi suçluyor, suçlu buluyorsunuz?" diye konuştu.

Amr b. Salim:

" Benî Bekrleri! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Hepsini mi?" diye sordu.

Amr b. Salim ve yanındakiler:

" Hayır! Suçladığımız, onların amca oğulları Benî Nüfâselerdir! Kavmin başkanı da, Nevfel b. Muaviyetü'd-Di'lîdir! " dediler.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Bu, Benî Bekri erden bir kabiledir.

Ben Mekkelilere adam gönderip bu işi onlara soracak, kendilerini bazı hususları seçmekte muhayyer kılacağım! " buyurdu. 103

ŞairHassân b. Sabit de, söylediği birşiirde, Benî Ka'blardan (Huzâalardan) birçok kişilerin kılıçları kınlarına sokulu olduğu halde Mekke Bathâ'sında öldürülüp bırakıldıklarını açıklar. 104

Öldürülenler, yirmi 105 veya yirmiüç kişi idi. 106

Peygamberimiz aleyhisselam, Amr b. Sâlim'in şiirini dinledikten sonra, ridasının eteğini toplayarak ayağa kalktı ve kalkarken de:

" Eğer kendime yardım ettiğim şeylerle Benî Ka'blara yardım etmezsem, ben de yardım görmeyey-im! 107

Varlığım Kudret Elinde bulunan Allah'a andolsun ki; kendimi ve ev halkımı koruduğum şeylerle, bunları da koruyacağım! 108

Huzâalar bendendir, ben de Huzâalardanım! 109

Ey Amr b. Salim! Sen yardım olundun gitti! " buyurdu.

O sırada, Peygamberimiz aleyhisselama, gökte bir bulut göründü. 110 Gök, gürlemeğe başladı.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Bu gök gürlemesi, Benî Ka'blara (Huzâalara) yardıma işarettir. 111 Bu bulut, yağmur yağdırırcası-na Benî Ka'blara yardım olunacağına işarettir" buyurdu. 112

Hazret-i Âişe'nin bildirdiğine göre; Peygamberimiz aleyhisselam Benî Ka'blara (Huzâalara) yapılana o kadar kızmıştı ki, o güne kadar, hiç bu kadar kızdığı görülmemişti. 113

-------------------------------------

97. Taberânî, Mu'cemu's-sagîr, c. 2, s. 73, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1 , s. 192, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 77.

98. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 36.

99. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 789, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 134.

100. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 36.

101. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 293.

* Abdi Menaf oğullarının annesi de, Kusayy'ın annesi de Huzâalardandı.

* Yahut: " Sen kimseyi yardıma çağıramayacaksın sandılar" (Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 213).

102. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 36, 37, Ebu Yusuf, Kitâbu'l-harac, s. 213, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 789, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 353, 354, Taberî, Târîh, c. 3, s. 111, Taberânî, Mu'cem u's-sagîr, c. 2, s. 74, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 6, 7, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 3, s. 1175, 1176, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 240, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 164, 165, Zehebî, Megâzî, s. 437, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 278, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 178, 179.

103. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 786, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 292.

104. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 40, Taberî, c. 3, s. 113, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 283.

105. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 784, Halebî, İnsânu'l-uyün, c. 3, s. 4.

106. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 784, Halebî, c. 3, s. 4, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 290.

107. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 791, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 134.

108. Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 374.

109. Halebî, İnsânu'l-uyün, c. 3, s. 5.

110. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 37, Taberî, Târîh, c. 3, s. 112, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 7, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 240, İbn Seyyid, Uyünu'l-eser, c. 2, s. 165, Zehebî, Megâzî, s. 437 Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 279, İbn Kayyım , Zâdu'l-mead, c. 2, s. 179.

111. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-harac, s. 213.

112. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 37, Taberî, c. 3, s. 112, Beyhakî, c. 5, s. 7, İbn Esîr, c. 2, s. 240, İbn Seyyid, c. 2, s. 165.

113. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 161, İbn Hacer, Metâlibu'l-âliye, c. 4, s. 240, 241.

Kureyş Müşriklerine Mektup Gönderilişi

Peygamberimiz aleyhisselam, Kureyş müşriklerine bir yazı gönderdi.

Gönderdiği yazısında şöyle buyurdu:

" ... Bundan sonra derim ki; siz ya Benî Bekrlerle olan ittifakınızdan vazgeçersiniz, ya da Huzâalardan öldürülmüş olanların diyetlerini (kan bedellerini) ödersiniz!

Bunlardan birini yerine getirmeyecek olursanız, sizinle çarpışacağımı bildiririm! " 114

Peygamberimiz aleyhisselamın bu mektubunu, Kureyş müşriklerine, ashabdan Damrâ götürdü.

Damrâ, Kureyş müşriklerine, kendilerinin üç şeyden birini seçmekte muhayyer bırakıldıklarını; ya öldürülen Huzâaların kan bedellerini ödemek veya Benî Bekr ve Benî Nüfâselerle olan ittifak, ahd ilişkilerini kesmek zorunda bulunduklarını, ya da Hudeybiye muahedesini bozan kötülükleri yüzünden kendileriyle çarpışılacağım kendilerine tebliğ etti. 115

Kurata b. Abdi Amr b. Nevfel b. Abdi Menaf:

" Benî Bekrier, uğursuz, yaramaz bir kavimdir. 116

Benî Bekrlerden Nüfâseler de, yoksulluk ve darlık içindedirler. 117

Huzâalardan öldürülenlerin kan bedellerini biz ödeyemeyiz. Bunu ödemeye kalkmak, bizde tüy tozak bırakmazın8

Nüfâselerie ittifak ve ahd ilişkilerimizi kesmemize gelince; Araplar içinde, Nüfâseler kadar şu Beytullah'ı hac ve ziyaret eden, Beytullah'ı tazime onlar kadar özenen bir kavim yoktur.

Onlar, bizim müttefiklerimizdir. 119

Biz, onlarla olan ittifak ve ilişkilerimizi kesmeyiz. 120

Fakat, biz onunla [Muhammed aleyhisselamla demek istiyor] savaşacağımızı bildirelim! " dedi.

Damrâ, hemen geri dönüp, Kureyş müşriklerinin söylediklerini Peygamberimiz aleyhisselama haber verdi.

Kureyş müşrikleri, elçiyi bu biçimde reddettiklerine pişman oldular.

Hudeybiye muahedesini yenilemek üzere, Ebu Süfyan b. Harb'i Peygamberimiz aleyhisselama gönderdiler. 121

Ebu Süfyan'a:

" Muahedeyi yenile. Mütareke süresini de uzat" dediler. 122

-------------------------------------

114. İbn Hacer, Metâlibu'l-âliye, c. 4, s. 243.

115. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 786, İbn Hacer, Fethu’l-bârî, s. 8, s. 40, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 292.

116. İbn Hacer, Metâlibu'l-âliye, c. 4, s. 243.

117. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 786, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 292.

118. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 786, İbn Hacer, Metâlib, c. 4, s. 243, Zürkânî, c. 2, s. 292.

119. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 786, 787, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 292.

120. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 787, İbn Hacer, Metâlib, c. 4, s. 243, Zürkânî, c. 2, s. 292.

121. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 787, İbn Hacer, Fethu’l-bârî, c. 8, s. 44, Zürfcânf, c. 2, s. 292.

122. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 791.

Ebu Süfyan Medine Yolunda

Ebu Süfyan, azadlısıyla birlikte iki hayvana binip Medine'ye doğru hızla yol almaya başladı.

Mekke'den yola çıkıp Peygamberimiz aleyhisselama doğru gidenlerin ilkinin kendisi olduğunu sanıyordu. 123

Amr b. Salim ve arkadaşlarından sonra, Büdeyl b. Verkâ da, Huzâalardan bazılarıyla birlikte, Medine'ye, Peygamberimiz aleyhisselamın yanına geldiler124 ve Peygamberimiz aleyhisselama seslendiler.

Peygamberimiz aleyhisselam o sırada yıkanıyordu. Onlara:

" Sizin davetinize icabet ediyorum! " buyurdu. 125

Büdeyl b. Verkâ, Kureyş müşriklerinin yardımlarıyla Benî Bekrlerin Huzâaları nasıl öldürdüklerini Peygamberimiz aleyhisselama haber verdikten sonra, Mekke'ye dönmek üzere Medine'den ayrıldı.

Peygamberimiz aleyhisselam, ashabına:

" Ebu Süfyan, Hudeybiye muahedesini sağlamlaştırmak ve mütareke süresini uzatmak için yanınıza gelmek üzere bulunuyor gibidir! 126 Fakat, istediğini elde edemeden, öfke ile geri dönüp gidecektir! " buyurdu 127

Amr b. Salim ile arkadaşları, Ebvâ'ya gelince, dağılıp yoldan sapmışlar, sahile doğru gitmişlerdi.

Büdeyl ile arkadaşları ise, yola devam ettiler. 128

Usfan'da Ebu Süfyan'la karşılaştılar.

Ebu Süfyan, onun Peygamberimiz aleyhisselamın yanından geldiğini sanıyordu ve kendisine:

" Ey Büdeyl! Nereden geliyorsun?" diye sordu. 129

Sorusunu Büdeyl'in yanındakilere de yöneltti ve:

" Bana Yesrib'den (Medine'den) haber veriniz?" dedi.

Onlar:

" Bu hususta bizde bilgi yok! " dediler.

Ebu Süfyan, onların bu işi gizli tuttuklarını anladı.

Kendilerine:

" Yesrib hurmasından, yanınızda var mı? Biraz da bize yedirseniz olmaz mı?" diye sordu.

" Hayır! " dediler. 130

Ebu Süfyan, daha açık olarak:

" Ey Büdeyl! Muhammed'in yanına vardın mı?" diye sordu.

Büdeyl:

" Hayır! 131 Şu vadinin içindeki Huzâaların yanına gitmiştim. 132

Oradaki Huzâa ve Ka'blar arasında bir kıtal hadisesi üzerine çıkan anlaşmazlığı düzeltip giderdim! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Vallahi, ben senin iyi bir arabulucu olduğunu bilmiyordum! " dedi.

Sonra, onlarla birlikte öğle sohbeti ve dinlenmesi yaptı.

Büdeyl ile arkadaşları kalkıp Mekke'ye doğru yol almaya başladılar. 133 Ebu Sülyan:

" Eğer Büdeyl Medine'den geliyorsa, muhakkak, hayvanı hurma çekirdeği yemi yemiştir" dedi. 134

Kalkıp onların konak yerlerine, 135 Büdeyl'in devesinin çöktüğü yere vardı. Devesinin dışkısını alıp ezdi. İçinde, hurma çekirdeği yemi bulunduğunu gördü. 136

Konak yerlerinde de, Medine'nin kuş gagalarına benzeyen meşhur hurmasının çekirdeklerini buldu. 137

" Allah'a yemin ederim ki; Büdeyl, Muhammed'in yanından geliyor! " dedi. 138

Büdeyl ile arkadaşları, hadise gününün sabahında Mekke'den çıkıp Medine'ye gitmişlerdi. 139

-------------------------------------

123. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 784, 786.

124. Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 7, 8, İbn Esir, Kâmil, c. 2, s. 240, Zehebî, Megâzî, s. 437, 438.

125. İbn Esrr. Kâmil, c. 2, s. 241.

126. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 37, Taberî, Târîh, c. 3, s. 112, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 224, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 7, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 165, Zehebî, Megâzî, s. 438, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye, c. 4, s. 280.

127. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 791, Halebî, İnsânu'l-uyün, c. 3, s. 6.

128. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 791.

129. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 37, 38, Taberî, Târîh, c. 3, s. 112, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 8, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 165, Zehebî, Megâzî, s. 438, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 280.

130. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 791, 792.

131. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 38, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 792, Taberî, c. 3, s. 112, İbn Seyyid, c. 2, s. 165.

132. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4 s. 38, Taberî, Târîh, c. 3, s. 112.

133. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 792.

134. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 38, Taberî, c. 3, s. 112, İbn Esîr, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, c. 2, s. 165.

135. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 792.

136. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 38, Taberî, c. 3, s. 112, Beyhakî, c. 5, s. 8, İbn Seyyid, c. 2, s. 165, Zehebî, s. 438, Ebu’l-Fida, c. 4, s. 280

137. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 792.

138. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 38, Taberî, c. 3, s. 112, Beyhakî, c. 5, s. 8, İbn Seyyid, c. 2, s. 165, Zehebî, s. 438, Ebu'l-Fida, c. 4, s. 280

139. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 792.

Ebu Süfyan'ın İşlenilen Cinayeti Gözardı Etmeye Çabalayışı

Ebu Süfyan Medine'ye gelip kızı Üımımü Habibe'nin evine girdi. Ki, Ümmü Habibe, Peygamberimiz aleyhisselamın zevcesi idi.

Ebu Süfyan Peygamberimiz aleyhisselamın döşeğine oturmak isteyince, Hazret-i Ümmü Habibe döşeği hemen dürüp babasını onun üzerine oturtmadı.

Ebu Süfyan:

" Ey kızcağızım! Sen bu döşeği mi benden esirgedin, yoksa beni mi bu döşekten esirgedin; anlayamadım! " dedi.

Hazret-i Ümmü Habibe:

" Hayır! Bu, Resûlullah aleyhisselamın döşeğidir! 140 Müşrik onun üzerine oturamaz! 141

Sen müşriksin! Necissin! Bunun için, seni onun döşeğine oturtmak istemedim! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Vallahi, ey kızcağızım! Benim evimden ayrıldıktan sonra sana kötülük gelmiş! Sen kötüleşmişsin! " dedi. 142

Hazret-i Ümmü Habibe:

" Hayır! Allah bana kötülüğü değil, İslâmiyeti nasip etti!

Sen ise, işitmez, görmez, taştan yontulmuş puta hâlâ tapıp duruyorsun! ?

Babacığım!

Senin gibi, Kureyşîlerin ulusu ve yaşlısı olan kişi143 nasıl olur da İslâmiyete uzak kalır?! " dedi. 144

Ebu Süfyan:

" Yazıklar olsun sana! Demek, ben senden bunu da (bu azarı da) mı işitecektim ha?!

Ben atalarımın tapageldiklerini bırakacağım da, Muhammed'in dinine mi tâbi olacağım?! " dedi. 145

Hazret-i Ümmü Habibe'nin evinden çıkıp gitti. 146

Doğruca Mescide, Peygamberimiz aleyhisselamın yanına vardı. 147

Ebu Süfyan, kızı Hazret-i Ümmü Habibe'nin yaptıklarını ve kendisinin de ona:

" Sen o bıraktığım gibi kalmamışsın. Araplığı bırakmışsın! " dediğini anlattı.

Peygamberimiz aleyhisselam, gülümseyerek, ona:

" Yâ Ebâ Hanzale! Sen demek ona böyle söyledin hâ?" buyurmakla yetindi. 148

Ebu Süfyan:

" Yâ Muhammedi Ben Hudeybiye barışında bulunamamıştım.

O muahedeyi berkiştirve mütareke müddetimizi de uzat! 149

Gel! Aramızdaki muahedeyi bir yazı ile yenileyelim?" dedi. 150

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Ey Ebu Süfyan! Sen bunun için mi geldin?" diye sordu.

Ebu Süfyan:

" Evet! " dedi. 151

Peygamberimiz aleyhisselam:

Biz, o aramızdaki ahd üzerinde duruyoruz! 152 Yoksa, siz bir hadise çıkarıp onu bozdunuz mu?" buyurdu. 153

Ebu Süfyan:

" Allah korusunu 54 Hayır! Öyle birşey olmamıştır! 155

Biz, ahdimizin ve barışımızın üzerinde duruyoruz. Biz, ona ne aykırı davranışta bulunuruz, ne de onu değiştiririz" dedi. 156

Peygamberimiz aleyhisselam da:

" Biz de, Hudeybiye gününde yaptığımız mütareke ve musalahanın üzerinde duruyoruz! Ona ne aykırı davranışta bulunuruz, ne de onu değiştiririz! " buyurdu. 157

Ebu Süfyan muahedeyi yenilemek hususundaki dileğini tekrarladı. 158

Fakat, Peygamberimiz aleyhisselam ona hiçbir cevap vermedi. 159

Bundan sonra, Ebu Süfyan, Hazret-i Ebu Bekir'in yanına gitti ve Peygamberimiz aleyhisselamla konuşmasını istedi160 ve:

" Ey Ebu BekirM 61 Aramızdaki muahedeyi yenilen 62 Mütareke müddetimizi uzatM 63 Halkın arasını bul! " dedi. 164

Hazret-i Ebu Bekir:

" Ben bu işi yapamam! 165 Bu, bana ait bir iş değildir. Allah'a ve Allah'ın Resûlüne ait bir iştir. 166

Sen Ömer'le de buluş! " dedi. 167

Ebu Süfyan:

" Öyleyse, beni himayeye alır ve bunu halkın içinde açıklar mısın?" diye sordu. 168

Hazret-i Ebu Bekir:

" Biz, ancak Resûlullah aleyhisselamın himaye ettiğini himaye edebiliriz! " dedi. 169

Ebu Süfyan, Hazret-i Ebu Bekir'den sonra, Hazret-i Ömer'e gitti. 170

Ona da, Hazret-i Ebu Bekir'e söylediği gibi söyledi: 171

" Muahedeyi yenile, halkın arasını düzelt! " dedi. 172

Hazret-i Ömer:

" Demek muahedeyi bozdunuz hâ?173

Eğer ondan yeni birşey kalmışsa, Allah onu da yok etsinM 74

Onun sağlam, 175 bitişik176 olan tarafı varsa, Allah onu da kesip atsın. 177

Ben sizin için mi Resûlullah aleyhisselama gidip şefaat dileyeceğim?178 Ben mi bu işi yapacağım?! 179

Vallahi, ben küçücük bir karıncadan başkasını bile bulamasam, yine, ondan yararlanmaya çalışır, sizinle çarpışırım! " dedi. 180

Ebu Süfyan, Hazret-i Ömer'den bu sözleri işitince:

" Sen de akrabalarından kötülükle cezalanasın! 181

Vallahi, kavmine karşı senin kadar katı ve kötü davranan görmedim! " dedi. 182

Kendi kendine de:

" Ben bugünkü gibi çetin bir gün görmedim!

Bir kavim bir kavme karşı başka bir kavmi silah ve yiyeceklerle destekleyecek olursa, muahedeyi bozmuş olacakları tabiîdir! " diyerek söylendi. 183

Ebu Süfyan, Hazret-i Osman'a gitti ve:

" Şu cemaat içinde, bana akrabalık yönünden senden daha yakın bir kimse yoktur.

Sen şu mütarekeyi uzat ve muahedeyi yenile! Çünkü, sahibin seni hiçbir zaman reddetmez!

Vallahi, ben Muhammed'in ashabına yaptığı kadar çok ikram yapan hiçbir kimse görmemişimdir" dedi.

Hazret-i Osman:

" Ben ancak Resûlullah aleyhisselamın himayesinde bulunanı himaye edebilirim! " dedi. 184

Ebu Süfyan, Ensarın ileri gelenlerinden Sa'd b. Ubâde'nin yanına vardı ve:

" Ey Ebu Sabit! Sen ikimizin arasındaki dostluğu biliyorsun!

Ben senin için Mekke Haremimizde bir himayeciyim!

Sen şu memleketin (Medine'nin) ulu kişi sisin!

İki taraf halkını himayene al, mütareke müddetini uzat! " dedi.

Sa'd b. Ubâde:

" Ey Ebu Süfyan! Ben ancak Resûlullah aleyhisselamın himayesinde olanları himaye edebilirim.

Resûlullah aleyhisselama karşı hiç kimse himayeye alınamaz! " dedi. 185

Ebu Süfyan, bundan sonra, Hazret-i Ali'nin evine gitti.

O sırada, Hazret-i Fâtıma Hazret-i Ali'nin yanında bulunuyor ve henüz bir çocuk olan Hazret-i Hasan da önlerinde gezip duruyordu. 186

Ebu Süfyan:

" Ey Ali! Şu cemaat içinde akrabalık yönünden bana en yakın olan sensin! Ben bir iş için gelmiştim.

Umduğumu elde edemeden, geldiğim gibi geri dönüp gideceğim.

Resûlullaha gidip benim için şefaatçi ol! 187 Araya girip, kavmine karşı himayeci ol. Onlar için, muahede ve mütareke yazısını yeniletil 88

İki taraf arasında himayeci, arabulucu ol da, Muhammed'le mütareke müddetinin uzatılmasını konuşup sağla! " dedi. 189

Hazret-i Ali:

" Bu, bana ait bir iş değildir. Allah'a ve Allah'ın Resûlüne ait bir iştir. 190

Allah senin iyiliğini versin ey Ebu Süfyan! Vallahi, Resûlullah aleyhisselam bir işe karar verdi mi, 191 onu muhakkak yapar. 192

Resûlullah aleyhisselama ait bir iş hakkında ben hüküm veremem! 193

Biz bu iş hakkında onunla da konuşamayız. 194

Hiç kimse, onun istemediği şeyi konuşamaz! " dedi. 195

Ebu Süfyan, Hazret-i Fâtıma'ya dönerek:

" Ey Fâtıma! Sen, kavminin kadınları arasında büyüklüğünü gösterecek bir iş yapmak istemez misin?" dedikten sonra, ona da Hazret-i Ali'ye söylediği gibi söyledi 196 ve:

" Sen iki taraf halkını himayene alıp uzlaştırsan da, Araplar içinde büyük kadınların hayırlısı olsan olmaz mı?" dedi. 197

Hazret-i Fâtıma:

" Ben ancak bir kadınım! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Senin himayeci olman caizdir. 198 Nitekim, kızkardeşin (Zeyneb), Ebu'l-Âs b. Rebi'i himayesine almıştı. 199 Bunu Muhammed de caiz görmüştü. 200 Buna aykırı davran il mam ıştır" dedi. 201

Hazret-i Fâtıma:

" Bu, bana ait bir iş değildir. Allah'a ve Allah'ın Resûlüne ait bir iştir. 202

Ben Resûlullah aleyhisselama ait bir iş hakkında hüküm veremem" dedi. 203

Bunun üzerine, Ebu Süfyan:

" Ey Muhammed'in kızı! Şu yavrucuğuna emretsen de, iki taraf halk arasında himayeci olduğunu söylese olmaz mı?

O, böyle yaparsa, kendisi, zamanın sonuna kadar Arapların ulusu olur! " dedi.

Hazret-i Fâtıma:

" Vallahi, benim bu yavrum ne halk arasında himayeci olacak yaşa gelmiştir, ne de Resûlullah aleyhisselama karşı bir kimse himayeye alınabilir! " dedi. 204

Ebu Süfyan, Hazret-i Ali'ye dönerek:

" Ey Hasan'ın babası! Bana karşı, işlerin çok zorlaşmış olduğunu görüyorum.

Sen bana bir öğüt ver! 205 Senin bu husustaki görüşün nedir? Zorlaşmış bulunan şu işimi bir kolaylaştı r!

Sence, benim için yararlı olabilecek işi, çareyi bana emret! " dedi. 206

Hazret-i Ali:

" Ben şu gündeki kadar, senin gibi, ne yapacağını şaşırmış bir adam görmedim. 207

Vallahi, ben senin için yararlı olabilecek birşey bilmiyorum.

Fakat, sen Benî Kinanelerin ulu kişisisin!

Kalk, iki taraf halkını uzlaştırmak için himayene aldığını ilân et! Sonra da yurduna çekgit! 208 Halkın arasını bul! " dedi. 209

Ebu Süfyan:

" Bunun benim için bir yarar sağlayacağını sanıyor musun?" diye sordu.

Hazret-i Ali:

" Hayır! Vallahi, yarar sağlayacağını pek sanmıyorum.

Fakat, senin için, bundan başka, yapılacak birşey de bulamıyorum! " dedi. 210

Ebu Süfyan:

" Sen doğru söyledin! Ben bunu yapmalıyım! " dedi. 211

Bunun üzerine, Ebu Süfyan, Peygamberimiz aleyhisselamın Mescidine gidip ayakta dikilerek:

" Ey insanlar! Ben iki taraf halkını ahd ve emanım altına aldım ! 212

Vallahi, benim bu ahdime hiç kimsenin muhalefet edeceğini sanmıyorum. 213

Muahedeyi yeniledim, halkın arasını bulacağım! " dedi. 214

Böyle derken de, sağ elini sol elinin üzerine koydu. 215

Sonra da, Peygamberimiz aleyhisselamin yanına vardı ve:

" Ey Muhammedi Sen benim bu eman ve himaye taahhüdümü zannetmem ki reddedesin! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Ey Ebu Süfyan! Bunu sen söylüyorsun! (Bu, senin sözündür! )" buyurdu. 216

Ebu Süfyan, devesine binip Mekke'ye döndü. 217

Ebu Süfyan'ın Mekke'ye dönüşü gecikince, Kureyş müşrikleri:

" Vallahi, onun Muhammed'e gizlice tâbi olduğunu ve Müslümanlığını gizli tuttuğunu sanıyoruz! " diyerek, onu suçlamaya başlamışlardı.

Ebu Süfyan, geceleyin Mekke'ye varıp evine girince, karısı Hind:

" Kavmin seni Müslüman oldu diye suçlayıncaya kadar, orada tutuldun kaldın.

Kalışını kavminin yanına başanyla dönmek için uzattınsa, değer! " dedi.

Ebu Süfyan, olan bitenleri haber verip:

" Ali'nin dediğini yapmaktan başkasına yol bulamadım! " deyince, Hind ona:

" Sen Kureyş kavminin iyilikten uzaklaştırılmış, kötüleşmiş bir elçisi oldun" diyerek hakaret etti.

Ebu Süfyan, sabaha çıkınca, İsaf ve Naile putlarının yanında başını kazıtıp onlara kurban kestikten sonra:

" Ben, babamın üzerinde öldüğü şeyden, ölünceye kadar sizinle birlikte bulunmaktan ayrılmayacağım" diyerek kurbanın kanını pufların başlarına sürdü.

Bunun üzerine, Kureyş müşrikleri onun Müslüman olmadığını anladılar, kendisini suçlamaktan vazgeçtiler. 218

Kureyş müşrikleri, Ebu Süfyan'a:

" Gerinde ne haber var?219 Muhammed'den bize bir yazı getirdin mi? Yahut mütareke müddetini uzatabildin mi? Ya da, onun bize savaş açmamasını sağlayabildin mi?220 Ne getirdin bize?" diye sordular.

Ebu Süfyan:

" Ben, kalbleri bir tek kalb haline gelmiş bir kavmin yanından geliyorum.

Vallahi, onlardan yarar umduğum, küçük büyük, kadın erkek hiçbirini bırakmaksızın, hepsiyle konuştum.

Onlardan birşey koparmayı başaramadım ! 221

Muhammed'in yanına vardım, kendisiyle konuştum. Vallahi, bana hiçbir cevap vermedi.

Sonra, Ebu Kuhâfe'nin oğluna (Ebu Bekir'e) gittim. Onda da bir hayır bulmadım.

Sonra, Hattab'ın oğluna (Ömer'e) gittim. Onu düşmandan daha düşman buldum!

Sonra, Ali'nin yanına vardım. Kendisini kavmin en yumuşağı buldum.

Ali bana birşey işaret etti. Ben de onu yaptım.

Vallahi, o yaptığım şeyin bana bir yararı olur mu, yoksa olmaz mı, bilmiyorum" dedi.

Kureyş müşrikleri:

" O sana neyi emretti?" diye sordular.

Ebu Süfyan:

" Bana insanların arasında ahd ve eman vermemi emretti. Ben de onu yaptım" dedi.

Kureyş müşrikleri:

" Muhammed buna icazet, izin verdi mi?" diye sordular.

Ebu Süfyan:

" Hayır! 222

Ben, bunu yaptıktan sonra Muhammed'in yanına vardım ve:

'Ben iki taraf halkını, uzlaştırmak için, himayeme aldım. Zannetmem ki, sen bu himayeye alışımı reddedesin! ' dedim.

Bana:

'Ey Ebu Süfyan! Ey Hanzale'nin babası! Bunu sen söylüyorsun " Bu, senin sözündür! " dedi ve bundan başka birşey söylemedi" dedi. 223

Kureyş müşrikleri:

" Yazıklar olsun sana! Vallahi, adam (Ali) sana oyun etmiş, seninle eğlenmekten başka birşey yapmamış!

Yaptığın şey sana bir yarar sağladı, bir işine yaradı mı?" dediler.

Ebu Süfyan:

" Hayır! Bir yarar sağlamadı. Fakat, vallahi, bundan başka da, yapacak birşey bulamadım" dedi. 224

Kureyş müşrikleri:

" Demek, sen hiçbir şey yapamamışsın! 225 Bize hiçbir şey getirememişsin. 226

Vallahi, biz bugün dönen elçi gibi başarısız hiçbir elçi görmedik. 227

Sen bize ne savaş haberi getirdin ki savaşa hazırlanalım, ne banş haberi getirdin ki güvenlik içinde bulunalım! " dediler. 228

-------------------------------------

140. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 38, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 792, Taberî, Târih, c. 3, s. 112, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 8, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 165, Zehebî, Megâzî, s. 438, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 280.

141. İbn Haldun, Târih, c. 2, ks. 2s. 42.

142. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 38, Vâkıdî, c. 2, s. 791, 793, Taberî, c. 3, s. 112, Beyhakî, c. 5, s. 8, İbn Hazm , Cevâmiu's-Sîre, s. 225, İbn Esîr, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, c. 2, s. 165, Zehebî, s. 438, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 280, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 179.

143. Vâkıdî, c. 2, s. 793, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 7, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 293.

144. Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 293.

145. Vâkıdî, c. 2, s. 793, Halebî, c. 3, s. 7.

146. Halebî, c. 3, s. 7, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 293.

147. İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 225, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 42, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 293.

148. Mus'abu'z-Zübeyrî, Nesebi Kureyş, s. 122.

149. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 792, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 10, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 7, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 293.

150. Zührî, Megâzî s. 87, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 374.

151. Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 281.

152. Zührî, Megâzî, s. 87, Abdurrezzak, c. 5, s. 374.

153. Zührî, Megâzî, s. 87, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 792, Abdurrezzak, c. 5, s. 374, Beyhakî, c. 5, s. 10, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 281.

154. Vâkıdî, c. 2, s. 792, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 281, Halebî, c. 3, s. 7, Zürkânî, c. 2, s. 293.

155. Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 374.

156. Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 281, Halebî, c. 3, s. 7, Zürkânî, c. 2, s. 293.

157. Vâkıdî, c. 2, s. 792, Halebî, c. 3, s. 7, Zürkânî, c. 2, s. 293.

158. Halebî, c. 3, s. 7, Zürkânî, c. 2, s. 293.

159. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 38, Taberî, Târih, c. 3, s. 112, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 225, Beyhakî, c. 5, s. 8, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 165, Zehebî, Megâzî, s. 438, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 179.

160. İbn İshak, İbn Hişam , c. 4, s. 38, Taberî, c. 3, s. 112, Beyhakî, c. 5, s. 8, İbn Hazm, s. 225, İbn Esîr, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, c. 2, s. 165, 166, Zehebî, s. 438.

161. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

162. Ebu Yusuf, s. 212, Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 42.

163. Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 42, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 7.

164. Ebu Yusuf, Kitâbu'l -haraç, s. 212, Belâzurî, Fütûhu'l -büldân, c. 1, s. 42.

165. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 38, Taberî, Târih, c. 3, s. 112, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 8, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 166, Zehebî, Megâzî, s. 438, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 179.

166. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

167. Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 42.

168. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 793, Halebî, c. 3, s. 7, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 293.

169. Vâkıdî, c. 2, s. 793, Beyhakî, c. 5, s. 10, Halebî, c. 3, s. 7, Zürkânî, c. 2, s. 293.

170. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 38, Vâkıdî, c. 2, s. 793, Taberî, c. 3, s. 112.

171. Ebu Yusuf s. 212, Vâkıdî, c. 2, s. 793.

172. Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 42.

173. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

174. Ebu Yusuf, s. 212, Belâzurî, c. 1, s. 42, Ebu’l-Fidâ, c. 4, s. 282.

175. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

176. Belâzurî, c. 1, s. 42, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 282.

177. Ebu Yusuf s. 212, Belâzurî, c. 1, s. 42, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 282.

178. Beyhakî, c. 5, s. 8, İbn Esîr, c. 2, s. 241, Zehebî, s. 438, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 280, İbn Kayyım, c. 2, s. 179.

179. İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 225.

180. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 38, Vâkıdî, c. 2, s. 793, Taberî, c. 3, s. 112, Beyhakî, c. 5, s. 8, 10, İbn Hazm, s. 225, İbn Esîr, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, c. 2, s. 166, Zehebî, s. 438, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 280, İbn Kayyım, c. 2, s. 179.

181. Vâkıdî, c. 2, s. 793, Beyhakî, c. 5, s. 10, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 282, Halebî, c. 3, s. 7, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 293.

182. Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 42.

183. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

184. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 793, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 10, Ebu’l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 282, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 7, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 293.

185. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 794, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 293.

186. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 38, Taberî, Târih, c. 3, s. 112, Beyhakî, c. 5, s. 8, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 225, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 241, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 179.

187. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 38, Taberî, c. 3, s. 112, Beyhakî, c. 5, s. 8, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 166, Zehebî, Megâzî, s. 438, Ebu’l-Fidâ, c. 4, s. 280, İbn Kayyım, c. 2, s. 179.

188. Zührî, Megâzî, s. 87, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 375.

189. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 794.

190. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

191. İbn İshak, İbn Hişam , Sîre, c. 4, s. 38, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 794, Taberî, Târîh, c. 3, s. 112, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 225, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 8, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 241.

192. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 794.

193. Zührî, Megâzî, s. 87, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 375.

194. İbn İshak, İbn Hişam , c. 4, s. 38, Taberî, c. 3, s. 112, İbn Hazm , s. 225, Beyhakî, c. 5, s. 8, İbn Esîr, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 166, Zehebî, Megâzî, s. 438, Ebu’l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 280.

195. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 794.

196. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

197. Zührî, Megâzî, s. 87, Abdurrezzak, c. 5, s. 375.

198. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 793.

199. Zührî, Megâzî s. 87, 88, Vâkıdî, c. 2, s. 793, Abdurrezzak, c. 5, s. 375.

200. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 793.

201. Zührî, s. 88, Abdurrezzak, c. 5, s. 375.

202. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

203. Zührî, Megâzî, s. 88, Abdurrezzak, c. 5, s. 375.

204. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 38, 39, Taberî, c. 3, s. 113, Beyhakî, c. 5, s. 8, 9, İbn Hazm, s. 225, İbn Esîr, c. 2, s. 241 , İbn Seyyid, c. 2, s. 166, Zehebî, s. 438.

205. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 38, 39, Taberî, Târih, c. 3, s. 113, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 9, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 166, Zehebî, Megâzî, s. 439, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 179.

206. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 794.

207. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

208. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 38, 39, Taberî, c. 3, s. 113, Beyhakî, c. 5, s. 9, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 225, İbn Esîr, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, c. 2, s. 166, Zehebî, s. 439, İbn Kayyım, c. 2, s. 179.

209. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

210. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 39, Vâkıdî, c. 2, s. 794, Taberî, c. 3, s. 113, Beyhakî, c. 5, s. 9, İbn Hazm , s. 225, İbn Seyyid, c. 2, s. 166, Zehebî, s. 439, İbn Kayyım, c. 2, s. 179.

211. Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 282.

212. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 39, Vâkıdî, c. 2, s. 794, Taberî, c. 3, s. 113, Beyhakî, c. 5, s. 11, İbn Esîr, c. 2, s. 241, İbn Seyyid, c. 2, s. 166, Zehebî, s. 439, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 282, İbn Kayyım, c. 2, s. 179.

213. Beyhakî, c. 5, s. 11, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 282, Halebî, İnsânu’l-uyûn, c. 3, s. 8, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 293.

214. Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 42.

215. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212, Belâzurî, Fütûh, c. 1, s. 42.

216. Vâkıdî, c. 2, s. 794, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 134.

217. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 39, Vâkıdî, c. 2, s. 795, Taberî, c. 3, s. 113, İbn Hazm, s. 225, İbn Esîr, c. 2, s. 242, İbn Seyyid, c. 2, s. 166, Zehebî, s. 439, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 282.

218. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 795, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 293.

219. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 39, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 795, Taberî, Târîh, c. 3, s. 113, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 11, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 166, Zehebî, Megâzî, s. 439, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 282.

220. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 795, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 293.

221. Zührî, Megâzî, s. 88, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 375.

222. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 39, Taberî, Târîh, c. 3, s. 113, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 9, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 166, Zehebî, Megâzî, s. 439, İbn Kayyım , Zâdu'l-mead, c. 2, s. 179, 180.

223. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 795, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 282, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 78, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 8, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 293.

224. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 39, Vâkıdî, c. 2, s. 795, Taberî, c. 3, s. 113, Beyhakî, c. 5, s. 9, İbn Seyyid, c. 2, s. 166, Zehebî, s. 439, İbn Kayyım, c. 2, s. 180.

225. Zührî, Megâzî, s. 88, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 375.

226. İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 225, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 42.

227. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

228. Ebu Yusuf, s. 212, Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 42.

Acele Sefer Hazırlığına Girişilişi ve Bunun Gizli Tutuluşu

Ebu Süfyan, dönüp Mekke'ye gittikten sonra, Peygamberimiz aleyhisselam, kendisinin sefer hazırlığını görmesi için Hazret-i Âişeye emir verdi. 229

" Sefer hazırlığımı yap! Bunu hiç kimseye söyleme! 230 İşini gizli tut! " buyurdu. 231

Hiç kimse, ne için hazırlanıldığını bilmiyordu. 232

Hazret-i Ebu Bekir, kızı Hazret-i Âişe'nin evine gitmişti.

O sırada, Hazret-i Âişe, Peygamberimiz aleyhisselam için sevık, un ve hurmadan yol azığı hazırlamakla uğraşıyordu. 233

Hazret-i Ebu Bekir:

" Ey kızcağızım! Resûlullah aleyhisselam sefer hazırlıklarını görmenizi mi size emretti?" diye sordu

Hazret-i Âişe:

" Evet! 234 Resûlullah aleyhisselam, kendisi için yol, sefer hazırlığı yapmamı bana emretti" dedi. 235

Hazret-i Ebu Bekir:

" Sence, nereye gitmek istiyor olabilir?" diye sordu. 236

Hazret-i Âişe:

" Vallahi, bilmiyorum! " dedi. 237

Hazret-i Ebu Bekir, kendi kendine:

" Vallahi, şu Benî Asfarlar(Rumlar)la savaş zamanında Resûlullah aleyhisselam nereye gitmek istiyor ola?! 238

Resûlullah aleyhisselam, birsefere niyeti en s ey di, bizim de hazırlanmamızı bildirirdi" dedi.

Hazret-i Âişe:

" Bilmiyorum. Belki Benî Süleymlere gitmek istiyor, belki Sakîflere gitmek istiyor, belki de Hevâzinlere gitmek istiyor olabilir" dedi.

O sırada, Peygamberimiz aleyhisselam içeri girdi.

Hazret-i Ebu Bekir:

" Yâ Rasûlallah! Sefere mi çıkmak istiyorsun?" diye sordu.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Evet! " buyurdu.

Hazret-i Ebu Bekir:

" Ben de hazırlanayım mı?" diye sordu.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Evet! " buyurdu.

Hazret-i Ebu Bekir:

" Nereye gitmek istiyorsun yâ Rasûlallah?239 Sanırım ki; Benî Astarların (Rumların) üzerine gitmek istiyorsundur" dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Hayır! " buyurdu.

Hazret-i Ebu Bekir:

" Yoksa, Necd halkının üzerine mi gitmek istiyorsun?" diye sordu.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Hayır! " buyurdu.

Hazret-i Ebu Bekir:

" Öyleyse, Kureyşîlerin üzerine gitmek istiyorsundur" diye sordu.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Evet! 240 Kureyşflerin üzerine gideceğim ey Ebu Bekir! Bunu gizli tut! " buyurdu ve hemen hazırlanmasını emretti.

Hazret-i Ebu Bekir:

" Yâ Rasûlallah! Onlarla senin aranda bir mütareke müddeti belirlenmiş değil miydi?" dedi. 241

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Sen onların Benî Katılara (Huzâalara) yaptıklarını işitmedin mi?242

Hudeybiye muahede ve mütarekesinin hükmüne riayetsizlik edenlerin ilki onlar oldu. 243 Onlar ahd-lerine Vefâsızlık ettiler ve muahedelerini bozdular.

Ben de onlarla savaşacağım!

Sana söylediğim şeyi gizli tut, açığa vurma! " buyurdu.

Kimi Peygamberimiz aleyhisselamın Şam'a gitmek istediğini, kimi Sakîflere gitmek istediğini, kimisi de Hevâzinlere gitmek istediğini sanıyordu. 244

Peygamberimiz aleyhisselam, ashabına sefer için hazırlanmalarını emretti ve fakat, önce, nereye gidileceğini gizli tuttu, açıklamadı. 245

Sonra, Mekke'ye doğru gidileceğini bildirdi. 246

Peygamberimiz aleyhisselam, Mekke'ye giden dağ yollarını ve geçitleri nöbetçilerle tuttu. 247 Hazret-i Ömer'i de, nöbetçiler üzerinde denetçi olarak görevlendirdi.

Hazret-i Ömer, dağ yolları ve geçitler üzerinde dönüp dolaşmakta248 ve nöbetçilere:

" Rastlayacağınız, gizlice Mekke'ye geçip gitmek isteyen hiçbir kimseyi bırakmayacaksınız! Onları geri çevireceksiniz! " demekte, hiç kimsenin Mekke'ye gitmesine meydan vermemekte idi. 249

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Ey Allah'ım! Yurtlarına ansızın varıp kavuşuncaya kadar, Kureyşîlerin casus ve habercilerini tut, görmez ve işitmez et! Kureyşîlerin gözlerini bağla! Beni birdenbire görsünler! " diyerek dua etti. 250

Peygamberimiz aleyhisselam, çöl halkına, Medine çevresindeki Müslümanlara ve her tarafa dav-etçiler gönderip:

" Allah'a ve ahiret gününe imanı olan, Ramazan'da Medine'de hazır bulunsun! " diyerek, onları sefere katılmaya davet etti.

Esma b. Harise ile Hind b. Hârise'yi Eşlemlere gönderdi. Bunlar, Eşlemlere:

" Resûlullah aleyhisselam, Ramazan'da Medine'de bulunmanızı size emrediyor! " dediler.

Peygamberimiz aleyhisselam, Cündüb b. Mekîs ile Râfi' b. Mekîs'i Cüheynelere gönderdi.

Bunlar, Ramazan'da Medine'de hazır bulunmalarını Cüheynelere emrettiler.

Peygamberimiz aleyhisselam, İmâ' b. Rahasa ile Ebu Rühm Külsûm b. Husayn'ı Benî Husaynlara, Benî Gıfârlara, Benî Damrâlara;

Ma'kıl b. Sinan ile Nuaym b. Mes'ud'u Eşca'lara;

Bilal b. Haris ile Abdullah b. Amr el-MüzenPyi Müzeynelere;

Haccac b. Ilâtü's-Sülemî ile Irbaz b. Sâriye'yi Benî Süleymlere;

Bişr b. Süfyan ile Büdeyl b. Verkâyı Benî Ka'blara (Huzâalara) gönderdi. 251

Huzâî b. Abdi Nühm, Müzeyneleri yanına alarak Revhâ'da;

Abdullah b. Malik, Gıfârîleri yanına alarak Sukyâ'da;

Kudâme b. Sümâme, Benî Süleymleri yanına alarak Kudeyd'de;

Sa'd b. Cessâme, Benî Leysleri yanına alarak Kedid'de;252

Benî Ka'blar da Kudeyd'de; gelip Peygamberimiz aleyhisselamın ordularına katılacaklardı.

Eşlemler, Cüheyneler, Eşca'lar ve daha başka Arap kabileleri Medine'ye geldiler.

Ebu İnebe kuyusunda ordugâh kuruldu, toplanıldı. 253

Toplananların mevcudu 10. 000 idi. 254

Mevcudun 12. 000 kişi olduğu rivayeti de vardır. 255

Medine'den 10. 000 kişi ile çıkılmış, 2. 000'i yolda gelip kati İm işti. 256

Muhacirlerlerle Ensardan, sefere katilmayan kimse yoktu. 257

Muhacirlerin sayısı 700 idi, yanlarında da 300 at vardı.

Ensarın sayısı 4. 000 idi, yanlarında da 500 at vardı. 258

Müzeynelerin sayısı 1. 000 idi259 veya sayıları 1. 300 olup, 260 yanlarında 100 at vardı. 261

Eşlemlerin sayısı 400 idi, 262 yanlarında 30 at vardı. 263

Cüheynelerin sayısı 800 İdi264 veya 700 265 veya 1. 000 İdi266 veya 1400 idi. 267 Yanlarında da, 50 at vardı. 268

Gıfârîlerin sayısı 400 idi. 269

Süleymlerin sayısı 900 270 veya 1. 000 271 veya 1. 400 272 veya 1. 800 idi. 273

Diğerleri, Muhacirlerden ve Ensardandı.

Kays, Esed, Temim ve başka kabilelerden de, gelip mücahidler arasına katılanlar vardı. 274

Peygamberimiz aleyhisselam, Medine'de yerine Ebu Rühm Külsûm b. Husayn'ı vekil bıraktı. 275

Abdullah b. Ümmi Mektum'un vekil bırakıldığı da rivayet edilir. 276 Sanıldığına göre; Abdullah b. Ümmi Mektum imamlıkla, Ebu Rühm de idarî işlerle görevlendirilmişti. 277

-------------------------------------

229. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 39, Vâkıdî, c. 2, s. 796, Taberî, c. 3, s. 113, Beyhakî, c. 5, s. 11, İbn Seyyid, c. 2, s. 166, Zehebî, s. 439, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 282, İbn Kayyım, c. 2, s. 180.

230. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 212.

231. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 796.

232. Taberânî, Mu'cemu's-sagîr, c. 2, s. 73, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 192, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 77.

233. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 796.

234. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 39, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 796.

235. Ebu Yusuf, Kitâbu'l -haraç, s. 213.

236. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 39, Taberî, Târih, c. 3, s. 113.

237. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 39, Vâkıdî, c. 2, s. 796, Taberî, c. 3, s. 113, Taberânî, Mu'cemu's-sagîr, c. 2, s. 73, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 180, Kastalânî, c. 1, s. 192.

238. Taberânî, Mu’cemu’s-sagîr, c. 2, s. 73, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 163, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s: . 78.

239. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 796.

240. Musa b. Ukbe'den naklen Beyhakî, Sünen, c. 9, s. 234, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 282, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 10.

241. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 796, Beyhakî, Sünen, c. 9, s. 234, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 283.

242. Beyhakî, Sünen, c. 9, s: . 234, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 283.

243. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-haraç, s. 213.

244. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 796.

245. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 134.

246. İbn İshak, İbn Hişam , Sîre, c. 4, s. 39, Vâkıdî, c. 2, s. 797, Taberî, Târîh, c. 3, s. 113, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 225, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 12, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 180, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 78 Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 79.

247. Ebu Yusuf, Kitâbu'l-harac, s. 213, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 796, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 134, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 10.

248. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 796.

249. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 796, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s: . 10.

250. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 39, 40, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 796, Taberî, Târîh, c. 3, s. 112, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 244, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 166, Zehebî, Megâzî, s. 439, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 283.

251. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 799.

252. Yâkubî, TârTh, c. 2, s. 58.

253. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 799, 800.

254. Zührî, Megâzî, s. 86, İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 42, Vâkıdî, c. 2, s. 801, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 135, Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 90, Taberî, c. 3, s. 114, 122 Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 21, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 226, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 244, İbn Seyyid, c. 2, s. 167, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 285, İbn Kayyım, c. 2, s. 180, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 164, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 194, 195, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 80.

255. Beyhakî, Delâil, c. 5, s. 26, Zehebî, Megâzî, s. 433, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 285, Heysemî, c. 6, s. 170, İbn Hacer, Fethu’l-bârî, c. 8, s. 3, Kastalânî, c. 1, s. 194, Halebî, c. 3, s. 13, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 298.

256. Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 194, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 298.

257. Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 80, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 13.

258. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 800, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 13.

259. Vâkıdî, c. 2, s. 800, Taberî, Târîh, c. 3, s. 122, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 42 Halebî, c. 3, s. 13.

260. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 63, Taberî, c. 3, s. 122, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 227.

261. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 800, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 13.

262. Vâkıdî, c. 2, s. 800, Taberî, c. 3, s. 122, İbn Hazm, s. 227, İbn Haldun, c. 2, ks. 2, s. 42, Halebî, c. 3, s. 13.

263. Vâkıdî, c. 2, s. 800, Halebî, c. 3, s. 13.

264. Vâkıdî, c. 2, s. 800.

265. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 63, Taberî, c. 3, s. 122, İbn Hazm, s. 227.

266. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 63.

267. Taberî, Târîh, c. 3, s. 122.

268. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 800, Halebî, c. 3, s. 13.

269. Taberî, c. 3, s. 122, İbn Hazm , s. 227, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 244, İbn Haldun, c. 2, ks. 2, s. 42.

270. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 812.

271. Vâkıdî, c. 2, s. 812, 813, İbn Hazm s. 227.

272. İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 244.

273. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 177.

274. Taberî, c. 3, s. 122, İbn Hazm , s. 227, İbn Esir, c. 2, s. 244, İbn Haldun, c. 2, ks. 2, s. 42.

275. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 42, Taberî, c. 3, s. 114, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 20, İbn Hazm, s. 226, İbn Esîr, c. 2, s. 242, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 167, Zehebî, Megâzî, s. 441, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 285.

276. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 135.

277. İbn Hacer'den naklen Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 298.

Hâtıb'ın Kureyş Müşriklerine Harekât Durumunu Bir Yazı ile Bildirmeye Yeltenişi

Peygamberimiz aleyhisselamın Mekke üzerine yürüyeceği sırada, ashabdan Hâtıb b. Ebi Beltea, Mekkeli müşriklere biryazı yazarak, Peygamberimiz aleyhisselamın bu husustaki kararını bildirmek istedi. 278

Hâtıb; yazısını, Salvan b. Ümeyye, Süheyl b. Amrve İkrime b. Ebu Cehil'e verilmek üzere yazdı ve yazısında şöyle dedi:

" Resûlullah aleyhisselam; gazaya çıkacağını halka bildirdi.

Kendisinin sizden başkasına gitmek isteyeceğini sanmıyorum.

Size gönderdiğim yazımla, yanınızda benim bir iyilik ve minnet elimin bulunmasını arzu ettim." 279

Başka rivayetlere göre, Hâtıb mektubunda şöyle dedi:

" Peygamber (aleyhisselam); geceler gibi karaltılı, seller gibi akan askerleri ile size doğru yönelmiş geliyor!

Allah' a yemin ederim ki; o size yalnız başına bile gelecek olsa, Allah, muhakkak yardım edip onu size galip kılacaktır.

Çünkü, Allah ona yaptığı va'dini yerine getiricidir!

Hiç şüphesiz, Allah onun dostu ve yardımcı sı dır."

" Muhammed Peygamber (aleyhisselam), amma size karşı, amma sizden başkasına karşı, savaşmaya hazırlanmış bulunuyor.

Hazırlıklı ve uyanık olunuz! " 280

" Hâtıb b. Ebi Beltea'dan:

Resûlullah (aleyhisselam), sizin üzerinize yürümek istiyor!

Tedbirinizi alınız! " 281

" Muhammed aleyhisselam, kesin olarak sizin üzerinize yürümek üzeredir! " 282

" Bundan sonra, derim ki:

Muhammed (aleyhisselam) kesin olarak sizin üzerinize yürümek istiyor.

Tedbirinizi alınız! Hazırlanınız! " 283

Bazı ravilerin bu yazı muhtevasını kısaltarak nakletmiş oldukları gözönünde tutulunca, yukarıdaki yazılarda geçen sözlerin hepsinin Hâtıb'ın yazısında yer almış olduğu kabul edilebilir. 284

-------------------------------------

278. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 40, Vâkıdî, c. 2, s. 797, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 79, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 89, Belâzurî, Ensâbu'l-esrâf, c. 1, s. 354, Taberî, c. 3, s. 113, Beyhakî, Delâil, c. 5, s. 16, İbn Hazm, s. 226, İbn Esir, c. 2, s. 242, İbn Seyyid, c. 2, s. 167, Zehebî, s. 439, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 283, İbn Kayyım , Zâdu'l-mead, c. 2, s. 180, Heysemî, c. 6, s. 162, İbn Haldun, c. 2, ks. 2, s. 42.

279. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 798, B. Aynî, Umdetü'l-kârî, c. 14, s. 255, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 194, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 11, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c. 2, s. 298.

280. Süheylî, Ravclu'l-ünüf, c. 7, s. 86, Kurtubî, Tefsir, c. 18, s. 50, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye, c. 4, s. 284, B. Aynî, Umdetü'l-kârî, c. 14, s. 255, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 194, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 79, Halebî, c. 3, s. 11.

281. Vâhidî, Esbâbu'n-nüzûl, s. 282, Zemahşerî, Keşşaf, c. 4, s. 88, Nesefî, Medârik, c. 4, s. 245, Bedrüddin Aynî, Umdetü'l-kârî, c. 14, s. 255.

282. Ebu Dâvud, Sünen, c. 3, s. 48.

283. Beyhakî, Sünen, c. 9, s. 147.

284. Halebî, İnsânu'l-uyÜn, c. 3, s. 11, 12.

Mektubun Kureyş Müşriklerine Bir Kadınla Gönderilişi

Hâtıb b. Ebi Beltea, Kutıeyş müşriklerine yazdığı mektubu bir kadına vermişti.

Rivayete göre; kadın, Müzeynelerdendi. 285 Müzeynelerin de Arc halkından, Kenud adında bir kadındı. 286

Kendisi, Ebu Amr b. Sayfî b. Hişam (Hâşim) b. Abdi Menafın287 yahut Ebu Leheb'in288 azadlı cariyesi olup, Sâre diye anılırdı.

Sâre Medine'ye geldiği sırada, Peygamberimiz aleyhisselam Mekke'yi fetih hazırlığıyla uğraşıyor-du. 289

Sâre'ye:

" Sen Müslüman olarak mı geldin?" diye sordu.

Sâre:

" Hayır! " dedi. 290

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Öyleyse, sen ne için geldin?" diye sordu.

Sâre:

" Sizler köle azadlayıcılarsınız, aşiret sahibisiniz! 291

Köle azadlayıcılar Bedir günü ölüp gittiler. 292

Ben son derecede muhtaç duruma düştüm. Bana yiyecek ve binecek veresiniz, beni giydirip kuşatasınız diye yanınıza geldim! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam, ona:

" Tagannilerin, şarkı söylemelerin, ağıt yakmaların seni ihtiyaçtan kurtarmadı mı?" diye sordu.

Sâre:

" Yâ Muhammedi Kureyşliler, kendilerinden birçok kimseler öldürüldüğünden beri, şarkı dinlemeyi bıraktılar. 293 Bedir vak'asından sonra, benden birşey söylememi isteyen olmadı. 234 Ben de, şarkı söylemeyi, ağıt yakmayı bıraktm" dedi. 295

Peygamberimiz aleyhisselam, Abdulmuttalib oğullarını, Sâre'ye yardıma teşvik etti.

Onlarda, hemen onu giydirip kuşattılar. Birde, hayvan bulup kendisini bindirdiler, yol azığını da koydular.

Hâtıb b. Ebi Beltea, Sâre'nin yanına vardı. Ona on dinar (altın lira) ile bir elbise verdi. 296 Bunlar, Kureyş müşriklerine yazdığı mektubu onlara ulaştırma ücreti idi.

Hâtıb, Sâreye:

" Bunu, elinden geldiği kadar gizli tut! Mekke'ye giderken de, anayoldan gitme! Çünkü, yol üzerinde bekçiler, nöbetçiler var!

Sen dağ yolları ve geçitlerinden başka bir yol tutup, Mahacce'nin solundan Fuluk içine, Akik yoluna doğru git! " dedi. 297

Sâre, mektubu başına yerleştirdikten sonra, üzerinden, saçlarını bölükler halinde örerek gizledi, Kureyş müşriklerine teslim etmek üzere yola çıktı.

Hâtıb'ın bu uygunsuz tutum ve davranışı hakkında gökten haber geldi. 298

-------------------------------------

285. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 40, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 797, Taberî, Târih, c. 3, s. 113, Beyhakî. Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 16, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 242, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 283, Diyarbekrî, Târihu'l-Hamîs, c. 2, s. 79.

286. Vâkıdî, c. 2, s. 798, İbn Esîr, c. 2, s. 242, B. Aynı, Umdetü'l-kârî, c. 14, s. 255, Diyarfcekrf, c. 2, s. 79.

287. Zemahşerî, Keşşaf, c. 4, s. 88, Vâhidî, Esbâbu'n-nüzûl, s. 281, Kurtubî, Tefsîr, c. 18, s. 51, Nesefî, Medârik, c. 4, s. 245, B. Aynî, Umdetü'l-kârî, c. 14, s. 255.

288. Yâkubî, Târih, c. 2, s. 58.

289. Vahidî, Esbâbu’n-nüzül, s. 282, Zemahşerî, Keşşâf, c. 4, s. 88, Kurtubî, c. 18, s. 51, Nesefî, Medârik, c. 4, s. 245, B. Ayn f, Umdetü'l-kârî, c. 14, s. 255.

290. Zemahşerî, Keşşaf, c. 4, s. 88, Kurtubî, Tefsîr, c. 18, s. 51, Nesefî, Medârik, c. 4, s. 245, B. Aynî, Umdetü'l-kârî, c. 14, s. 255.

291. Zemahşerî, c. 4, s. 88, Vâhidî, s. 282, Kurtubî, c. 18, s. 51.

292. Zemahşerî, c. 4, s. 88, Kurtubî, c. 18, s. 51, B. Aynî, c. 24, s. 245.

293. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 860.

294. Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 78.

295. Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 361.

296. Zemahşerî, Keşşaf, c. 4, s. 88, Vâhidî, Esbâbu’n-nüzül, s. 282, Nesefî, Medârik, c. 4, s. 245, B. Aynî, Umdetü'l-kârî, c. 14, s. 245.

297. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 798, 799, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 294.

298. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 40, 41, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 797, Taberî, Târih, c. 3, s. 113, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 16, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 167, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye Ve'n-nİhâye, C. 4, S. 283, İbn Kayyım , Zâdu'l-mead, c. 2, s. 180, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 11, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 294.

Hâtıb'ın Sorguya Çekilişi

Peygamberimiz aleyhisselam; Hazret-i Ali ile Zübeyr b. Avvam ve Mikdad b. Esved'e: *

" Acele gidiniz! Hâh bahçesine vardığınızda, orada, hayvan üzerinde giden ve yanında bir mektup bulunan bir kadın bulacaksınız!

Mektubu ondan alınız ve bana getiriniz! 299 Kendisini serbest bırakınız! 300

Mektubu vermek istemezse, boynunu vurunuz! " buyurdu. 301

Hazret-i Ali ve arkadaşları, atlarını koştura koştura Hâh bahçesine varıp kavuştular. Orada, yolcu bir kadına rastladılar. 302

Peygamberimiz aleyhisselam; Hazret-i Ali ve arkadaşlarına, devesinin üzerinde giden bir kadının Hâtıb b. Ebi Beltea tarafından müşriklere yazılan ve Resûlullahın kendilerine doğru gelmekte olduğunu haber veren bir sahifeyi yanında taşıdığını haber vermişti.

Hazret-i Ali ve arkadaşları, kadına:

" Yanında götürmekte olduğun mektup nerede?" diye sordular. 303

Kadın:

" Benim yanımda mektup falan yok! " dedi. 304

Bunun üzerine, kadının devesini ıhdırdılar. 305 Kadını devenin üzerinden indirdiler. Eşyasını aradılar. Mektup olarak hiçbir şey bulamadılar. 306

Kadın yemin ederek inkârda bulununca, geri dönecek oldular. 307

Hazret-i Ali:

" Allah'a yemin ederim ki; ne Resûlullah aleyhisselam yanılır, ne de biz yanılırız!

Sen bu mektubu bize ya kendiliğinden çıkarırsın, ya da seni soyar, ararız! " dedi. 308

Kadın:

" Siz Müslüman değil misiniz?! (Bunu bana nasıl yaparsınız?)" dedi. 309

Hazret-i Ali:

" Elbette Müslümanız! Resûlullah aleyhisselam bize senin yanında mektup bulunduğunu söyledi" dedi, 310 kılıcını sıyırdı ve:

" Ya mektubu çıkarırsın, ya da kılıcı tepene indiririm! " dedi. 311

Kadın, işin sıkı tutulduğunu görünce, Hazret-i Ali'ye:

" Yüzünü benden başka yana çevir! " dedi.

Hazret-i Ali yüzünü başka tarafa çevirince, kadın örgülü saçlarını çözdü, mektubu çıkarıp Hazret-i Ali'ye verdi. 312

Mektubu Peygamberimiz aleyhisselama getirdiler.

Mektubun müşriklerden bazı kişilere Hâtıb b. Ebi Beltea tarafından yazılıp gönderilmiş ve içinde Peygamber aleyhisselamın savaş işinin onlara bildirilmiş olduğu görüldü. 313

" Yâ Rasûlallah! Hâtıb, Allah'a, Resûlullaha ve mü'minlere hainlik etmiştir! ?" dediler. 314

Peygamberimiz aleyhisselam haber saldı, Hâtb'ı yanına çağırttı. 315

Hâtıb gelince, mektup kendisine okundu.

Peygamberimiz aleyhisselam, ona:

" Bunu sen mi yazdın?" diye sordu.

Hâtıb:

" Evet! " dedi. 316

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Ey Hâtıb! Bu ne biçim iş?! 317 Sen bunu ne için yaptın?! " diye sordu. 318

Hâtıb:

" Yâ Rasûlallah! Bu hususta hakkımda hüküm vermekte acele etme!

Ben, Kureyşîler içinde, yanaşma bir kişiyim. Asıl Kureyşîlerden değilim.

Senin yanındaki Muhacirlerin Mekke'de ailelerini ve mallarını koruyacak akrabaları var. 319

Ben ise, Kureyş cemaati içinde ne soyu, ne de kabilesi olmayan bir kişiyim.

Üstelik, çoluk çocuklarım da onların aralarında bulunuyor. 320

Ben bunu onlara bir iyilik edeyim, kendilerini minnet altında bırakayım da oradaki ev halkımı korusunlar diye yaptım.

Yoksa, bunu küfre saptığım veya dinimden döndüğüm veya İslâmiyetten sonra küfre rıza gösterdiğim için yapmış değilim ! 321

Yâ Rasûlallah! Vallahi, ben Allah'a ve Allah'ın Resûlüne iman etmişim ve dinimi de asla değiştirmemişimdir! 322

Ben, Müslüman olduğumdan beri, Allah hakkında hiçbir şüpheye düşmemiş, 323 küfür yoluna sapmamışımdır!

Müşriklerden ayrıldığımdan beri, kendilerine hiçbir sevgi de beslememi simdir.

Fakat, ev halkım hakkında endişe duyduğum için, onların yanında bir iyiliğimi bulundurmak istedim.

İyi biliyorum ki; Yüce Allah'ın onlara indireceği azap karşısında benim bu mektubum kendilerine hiçbir yarar sağlamayacak, gelebilecek azaptan onları kurtarmayacaktır. 324

Yâ Rasûlallah! Ben, bu iyiliği, çoluk çocuğumla malıma onlardan gelebilecek zararlardan Allah belki korur diye yapmak istedim!

Muhacir ashabından hiçbiri yoktur ki, orada kavim ve kabilesinden bazı kimseler bulunsun da, Yüce Allah, onun ev halkını ve malını onlarla korumamış olsun! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Doğru söyledin! " buyurdu325 ve yanındaki ashabına da:

" O size doğru söyledi. 326

Kendisi hakkında, hayırdan başka birşey söylemeyiniz! " buyurdu. 327

Hazret-i Ömer:

" Yâ Rasûlallah! Bu adam Allah'a, Allah'ın Resûlüne ve mü'minlere hainlik etmiştir. 328

Yâ Rasûlallah! Bırak beni de, şu münafığın boynunu vurayım?" dedi. 329

Peygamberimiz aleyhisselam:

" İzin verecek olursam, onu öldürür müsün?" diye sordu.

Hazret-i Ömer:

" Evet! Bana izin verirsen, onu öldürürüm! " dedi. 330

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Hayır! 331 Bu kişi Bedir savaşında bulunanlardan değil midir?332 O Bedir savaşında bulunmuştur. 333

Ne bilirsin? Belki de, Yüce Allah, Bedir savaşına katılmış olanlara, Bedir gününde bakıp, 'Siz istediğinizi yapın! Ben sizi bağışlamışımdır! Cennet size vacip olmuş, siz Cennete girmeyi haketmişsinizdir! ' buyurmuştur" buyurunca, Hazret-i Ömer'in gözleri yaşla doldu ve:

" Yüce Allah ve Resûlü daha iyi bilir! " dedi. 334

Hâtıb'ın bu husustaki tutum ve davranışı üzerine indirilen âyetlerde335 şöyle buyuruldu:

" Ey iman edenler! Benim de, sizin de düşmanınız olanları dost edinmeyiniz.

Kendileriyle aranızdaki sevgi yüzünden, onlara Peygamberin maksadını ulaştırırsınız, değil mi?!

Halbuki, onlar haktan size gelene (İslâm dinine ve Kur’ân'a) küfretm işi erdir.

Onlar, Peygamberi de, sizi de, Rabbiniz olan Allah'a iman ediyorsunuz diye yurtlarınızdan çıkarıyorlardı.

Eğer siz Benim yolumda savaşmak, rızamı aramak için çıkmışsanız (onlan dost edinmeyiniz)!

Siz onlara hâlâ muhabbet mi besleyecek (sırlarımı ifşa mı edecek)siniz?!

Halbuki, ben sizin gizlediğinizi de, açıkladığınızı da çok iyi bilenim!

İçinizden kim bunu yapar (Resûlullahın sırlarını açıklar)sa, muhakkak ki, o, yolun ta ortasından sapmıştır!

Eğer onlar size bir tımak tuttururlar (sizi ele geçirirlerse, hepinizin düşmanları olacaklar; ellerini, dillerini kötülükle size uzatacaklardır.

Zaten, onlar, (ah bir dininizden dönüp) kâfir olsanız, diye temenni de etmişlerdir.

Ne hısımlarınız, ne evladlarınız, ahiret azabına karşı size asla yarar veremezler. Kıyamet gününde, Allah onlarla aranızı ayıracaktır.

Allah, ne yaparsanız, hakkıyla görendir.

İbrahim'de ve onun maiyyetinde bulunan (Müslüman)larda (onların sözlerinde ve işlerinde) sizin için gerçekten uyulacak güzel bir ömek vardı.

Hani onlar kavimlerine:

'Biz sizden ve Allah'ı bırakıp tapmakta olduğumuz şeylerden kesin olarak uzağız!

Sizi inkâr ettik.

Siz Allah'a bir olarak iman edinceye kadar, bizimle aranızda temelli düşmanlık ve buğz belirmiştir! ' demişlerdi.

Yalnız, İbrahim'in, babasına:

'Her halde, senin yariıganmanı dileyeceğim!

Fakat, senin için Allah'tan gelecek herhangi birşeyi celb veya def etmeye gücüm yetmez! ' demesi müstesnadır.

(Siz şöyle deyiniz):

'Ey Rabbimiz! Biz ancak Sana güvenip dayandık! Ve Sana yöneldik! Son dönüş de ancak Sanadır!

Ey Rabbimiz! Bizi, o küfredenler için bir fitne (konusu) yapma! (Onlan bize musallat etme)!

Ey Rabbimiz! Bizi yarlığa!

Çünkü, Azîz ve Hakîm Sensin Sen! '" 336

-------------------------------------

* Başka rivayette Mikdad yerine Ebu Mersed el -Ganevî zikredilin iştir (Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 105, Müslim , c. 4, s. 1942).

299. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 79, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 60, Müslim, Sahih, c. 4, s. 1941, Ebu Dâvud, Sünen, c. 3, s. 47, Tirmizî, Sünen, c. 5, s. 409.

300. Vâhidî, Esbâbu'n-nüzûl, s. 282, Zemahşerî, Keşşaf, c. 4, s. 88, Kurtubî, Tefsîr, c. 18, s. 51, B. Aynî, Umde, c. 14, s. 255, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 79, Halebî, İnsan, c. 3, s. 11, Zürkânî, c. 2, s. 295.

301. Vahidî, s. 282, Zemahşerî, c. 4, s. 88, Kurtubî, c. 18, s. 51, Nesefî, c. 4, s. 245, Diyarbekrî, c. 2, s. 79, Halebî, c. 3, s. 11 , Zürkânî, c. 2, s. 295.

302. Ahmed b. Hanbel, c. 1, s. 79, Buhârî, c. 6, s. 60, Müslim, c. 4, s. 1941, Ebu Dâvud, c. 3, s. 47, Tirmizî, c. 5, s. 409.

303. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 105.

304. Ahmed b. Hanbel, c. 79, Buhârî, c. 6, s. 60, Müslim, c. 4, s. 1941, Ebu Dâvud, c. 3, s. 47, Tirmizî, c. 5, s. 409.

305. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 105, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 226.

306. İbn İshak, İbn Hişam , Sîre, c. 4, s. 41, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 798, Taberî, Târîh, c. 3, s. 114, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 226, Vâhidî, Esbâbu'n-nüzûl, s. 282, Kurtubî, Tefsîr, c. 18, s. 51, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 167, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 283, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 180.

307. Vâhidî, s. 282, Zemahşerî, c. 4, s. 88, Kurtubî, c. 18, s. 51, Nesefî, c. 4, s. 245.

308. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 41, Vâkıdî, c. 2, s. 798, Ahmed b. Hanbel, c. 1 , s. 79, Ebu Dâvud, c. 3, s. 47.

309. Hâkim, Müstedrek, c. 3, s. 301.

310. Taberî, Tefsîr, c. 28, s. 60, Hâkim, Müstedrek, c. 3, s. 301.

311. Vâhidî, Esbâbu'n-nüzûl, s. 282, Zemahşerî, c. 4, s. 88, Kurtubî, Tefsîr, c. 18, s. 51, Nesefî, c. 4, s. 245.

312. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 41, Vâhidî, c. 2, s. 798, Taberî, Târih, c. 3, s. 114.

313. Ahmed b. Hanbel, c. 1, s. 79, Buhârî, c. 6, s. 60, Müslim, c. 4, s. 1941, Ebu Dâvud, c. 3, s. 47, Tirmizî, c. 5, s. 410.

314. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 105.

315. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 41, Vâkıdî, c. 2, s. 798, Taberî, Târîh, c. 3, s. 114.

316. Hâkim, Müstedrek, c. 3, s. 301.

317. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 79, Buhârî, Sahîh, c. 6, s. 60, Müslim, Sahîh. c. 4, s. 1941, Ebu Dâvud, Sünen, c. 3, s. 47, Tirmizî, Sünen, c. 5, s. 410.

318. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 41, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 798, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 105.

319. Ahmed b. Hanbel, c. 1, s. 79, 80, Buhârî, c. 6, s. 60, Müslim , c. 4, s. 1941, Ebu Dâvud, c. 3, s. 47, Tirmizî, c. 5, s. 410.

320. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 414, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 798, Taberî, c. 3, s. 114, Kurtubî, c. 18, s. 51.

321. Ahmed b. Hanbel, c. 1, s. 80, Buhârî, c. 6, s. 60 Müslim, c. 4, s. 1941, Ebu Dâvud, c. 3, s. 47, Tirmizî, c. 5, s. 410.

322. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 41, Vâkıdî, c. 2, s. 798, Taberî, c. 3, s. 114.

323. Taberî, Tefsîr, c. 28, s. 60.

324. Vâhidî, s. 282, Zemahşerî, c. 4, s. 89, Kurtubî, c. 18, s. 50.

325. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 105.

326. Buhârî, Sahih, c. 5, s. 89, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 284.

327. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 105, Taberî, Tefsîr, c. 28, s. 59.

328. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 105.

329. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 41, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 798, Ahmed b. Hanbel, c. 1, s. 80, Buhârî, Sahih, c. 6, s. 60, Müslim, Sahîh, c. 4, s. 1941, Ebu Dâvud, Sünen, c. 3, s. 47, Tirmizî, Sünen, c. 5, s. 410, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 354.

330. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 2, s. 109.

331. Hakim, Müstedrek, c. 3, s. 302.

332. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 105, Belâzurî, Ensâbu’l-eşrâ f, c. 2, s. 354, Taberî, Tefsîr, c. 28, s. 59.

333. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 80, Buhârî, c. 6, s. 60, Müslim, c. 4, s. 1941, Ebu Dâvud, c. 3, s. 47, Tirmizî, c. 5, s. 410.

334. Ahmed b. Hanbel, c. 1, s. 105, Taberî, Tefsîr, c. 28, s. 60.

335. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 41, Taberî, Tefsîr, c. 28, s. 60.

336. Mümtahine: 1. 5.

Medine'den Mekke'ye Doğru Yola Çıkış

Peygamberimiz aleyhisselam; Hicretin 8. yılında 337 Ramazan ayında Müslümanlardan 10.000 kişi-askerî bir topluluğun başında, Medine'den Mekke'ye doğru yola çıktı. 338 Peygamberimiz aleyhisselam da, mücahidler de hep oruçlu idiler. 339 Yola çıkılırken, Peygamberimiz aleyhisselam:

" Orucunu tutmak isteyen, tutsun. Orucunu açmak isteyen de, açsın! " diyerek nida ettirdi. 340 Peygamberimiz aleyhisselam orucunu açmadı, tuttu. Mücahidler de açmadılar, tuttular. 341 Sulsul mevkiine eriştiler. 342 Sulsul; Medine nahiyelerinden olup, Medine'ye uzaklığı yedi mildir. 343

-------------------------------------

337. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre. c. 4, s. 31, Vâkıdî, Megâzî, c. 1, İbn Sa'd, Tabakâtü’l-kübrâ, c. 2, s. 135.

338. Zührî, Megâzî, s. 86, İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 42, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 801, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 90, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 21, 24, Ebu’l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 268.

339. Zührî, Megâzî, s. 86, İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 42, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 801, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 135, Ahmed b. Hanbel, c. 1 , s. 325, Buhârî, c. 5, s. 90, Taberî, Târîh, c. 3, s. 114, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvye, c. 5, s. 21, 22, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 167, Zehebî, Megâzî, s. 441 , Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 286, 287, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 180, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 165.

340. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 801, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 135.

341. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 42, Taberî, Târih, c. 3, s. 114.

342. Vâkıdî, c. 2, s. 801, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 135.

343. Yâkût. Mu’cemu’l-büldân. c. 3. s. 421. Semhûdî. Vefâu’l-Vefâ. c. 4. s. 1253.

Zübeyr b. Avvam'ın Bir Süvari Birliğinin Başında Öncü Olarak İleri Sürülüşü ve Hevâzin Casusunun Yakalanıp Sorguya Çekilişi

Peygamberimiz aleyhisselam; Zübeyr b. Avvam'ı, 200 kişilik bir süvari birliğinin başında, öncü ve gözcü olarak ileri sürmüştü. 344

Bunlar; Arc'la Talub arasında Hevâzin casuslarından birini yakalayıp Peygamberimiz aleyhisselamın yanına getirdiler ve:

" Yâ Rasûlallah! Hayvanının üzerinde gördük: Çukur yerlerde bizden saklanmaya çalışıyordu. Sonra, yüksek bir yere çıkıp oturdu. Atlan ona doğru koşturmaya başlayınca, kaçmak istedi.

Kendisine:

'Sen kimsin?' diye sorduk.

'Benî Gitarlardan bir adamım! ' dedi.

'Bu memleket halkından, Benî Gitarların hangilerindensin?' diye sorduk.

Aykırı cevap verdi, bize soyunu anlatamadı, şüphemizi arttırdı, kendisi hakkında bizi suizanna düşürdü.

'Senin ev halkın nerededir?' diye sorduk.

Eliyle bir tarafa işaret ederek:

'Yakındadır! ' dedi.

Kendisinin işi karıştırdığını, gerçeği sakladığını görünce:

'Ya bize doğrusunu söyleyeceksin, ya da boynunu vuracağız! ' dedik.

'Ben size doğrusunu söylersem, bu, bana, sizin katınızda bir yarar sağlar mı?' dedi.

'Evet! ' dedik.

Bunun üzerine, bize:

'Ben Benî Nadrlardan, Hevâzinlerden bir adamım.

Beni Hevâzinler casus olarak gönderdiler ve:

'Medine'ye git, Muhammed'le buluş! Müttefiklerinin (Huzâaların) işi hakkında ne yapmak istediğini, bizim için öğrenmeye çalış!

O, Kureyşîlere askerî bir birlik mi gönderiyor? Yoksa, kendisi mi gidip onlarla savaşacaktır? Biz onun Kureyşîlere büyük bir ordu ile baskın yapacağını sanıyoruz.

İster kendisi gitsin, ister askerî bir birlik göndersin, sen de onlarla birlikte Batn-ı Şerife kadar git!

Eğer onlar önce bizim üzerimize yürümek isterlerse, Batn-ı Şerif yolunu tutar, bizim yanımıza çıkarlar. Eğer Kureyşîlerin üzerine yürümek isterlerse, yollarına devam ederler! ' dediler' dedi."

Peygamberimiz aleyhisselam, casusa:

" Hevâzinler neredeler?" diye sordu.

Casus:

" Onları Buk'â'da pek çok yığınak yapmış oldukları halde geride bıraköm.

Onlar bütün Arapları kendilerine yardıma çağırdılar, Sakîflere de haber saldılar. Onlar da yapılan davete icabet ettiler.

Sakîfleri de, savaşmak üzere pek çok yığınak yapmış oldukları halde geride bıraktım.

Onlar, debbabe ve mancınık yapma işini öğrenmeleri için, Cüreş'e adamlar gönderdiler. Kendileri de, Hevâzinlerin topluluklarıyla birlikte bulunmak üzere gidiyorlar! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Hevâzinler işlerini yürütmeyi kime havale ettiler?" diye sordu.

Casus:

" Eşraf gençlerinden Malik b. Avf'a havale ettiler! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Hevâzinlerin hepsi, Malik'e ve onun davet ettiği işe icabet ettiler mi?" diye sordu.

Casus:

" Güçlülük ve dayanıklılıklarda tanınmış olan Benî Âmirler, davete aldırış etmediler" dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Onlar, Benî Âmirlerden hangileridir?" diye sordu.

Casus:

" Ka'blar ve Kilablar! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Hilaller ne yaptı?" diye sordu.

Casus:

" Hevâzinlere onlardan pek azı katıldı.

Akşamleyin, senin kavmine uğramıştım.

Ebu Süfyan, yanlarına gelmişti.

Medine'den getirdiği haberden dolayı, Kureyşîlerin Ebu Süfyan'a çok kızmış olduklarını gördüm.

Onlar çok korkuyor ve ürperiyorlardı" dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Allah bize yeter. O, ne güzel Vekîl'dir!

Sanırım ki, sen bana ancak doğru olanı söyledin! " buyurdu.

Casus:

" Bu, bana yarar sağlayacak, beni ölümden kurtaracak mıdır?" dedi.

Casusun gidip halkı uyarmasından korkuldu.

Peygamberimiz aleyhisselam, onu tutuklamasını, Halid b. Velid'e emretti.

İslâm ordusu Merruz-zahran'a vardığı zaman, casus kaçtı.

Halid b. Velid, ardına düşüp onu aradı, Erâk* yanında yakaladı ve:

" Eğer senin için söz vermiş olmasaydım, boynunu vururdum! " dedi. Durumu Peygamberimiz aleyhisselama arzetti.

Peygamberimiz aleyhisselam, Mekke'ye girinceye kadar onu tutuklu bulundurmasını Halid b. Velid'e em retti. 345

-------------------------------------

344. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 801, Ibn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 135.

* Erâk; Mekke yakınında, A-afatta, Memire'de bir yerdir (Yâkût, Mu'cemu'l-buldan, c. 1, s. 135).

345. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 804, 805.

Uyeyne b. Hısn'ın Arc'da Gelip Mücahidlere Katılışı

Uyeyne b. Hısn; Necd'de ev halkının yanında bulunduğu sırada, Peygamberimiz aleyhisselamin yanına birçok Arap kabilelerinin toplanarak bir yana doğru gitmek istediklerini haber alınca, kavminden bazı kimselerle birlikte Medine'ye gelip, Peygamberimiz aleyhisselamı iki gün önce gitmiş buldu ve hızla Arc'a doğru gitti. Orada, Peygamberimiz aleyhisselamla buluştu ve:

" Yâ Rasûlalları! Senin bir tarafa gideceğini haber aldım, geldim.

Ben sizde savaş hali görmüyorum: Ne çekilmiş sancaklar görüyorum, ne de bayraklar! Yoksa, umreye mi gitmek istiyorsunuz?

Halbuki, sizde ihram hali de görmüyorum! ?

Yâ Rasûl allan! Siz nereye yönelmiş gidiyorsunuz?" dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Allah her nereye gitmemizi dilerse oraya gideceğiz! " buyurdu.

Uyeyne b. Hısn, mücahidlere katılıp Peygamberimiz aleyhisselamla birlikte gitti. 346

-------------------------------------

346. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 802, 804.

Peygamberimiz aleyhisselamın Orucunu Açışı ve Mücahidlere Oruçlarını Açmalarını Emredişi

Peygamberimiz aleyhisselam, Arc'a geldiği zaman, çok susamıştı.

Susuzluğunu gidermek için, başına su döktü. Yüzünü yi kadı. 347

Müslümanlar, yaya ve binitli olarak, Peygamberimiz aleyhisselamla birlikte Kurâu'l-Gamîm'e vardılar.

" Yâ Rasûlallah! Oruçluluk halka çok ağır gelmeye başladı.

Halk, senin ne yapacağına bakıyorlar! " dediler. 348

Peygamberimiz aleyhisselam; Usfan ile Emeç arasındaki Kudeyd* mevkiine gelince, 349 ikindi namazından sonra, hayvan üzerinde iken350 bir bardak su** getirtti. Bardağı herkesin göreceği şekilde kaldırıp onu içti, 351 orucunu açtı. 352 Müslümanların da oruçlarını açmalarını emretti. 353

Müslümanlardan bazısının orucunu açtığı, bazısının ise oruçlarını açmayıp tutmaya devam ettikleri haber verilince, Peygamberimiz aleyhisselam:

" Onlar âsilerdir (Emre karşı gelenlerdir)! 354

Onlar âsilerdir! (Emre karşı gelenlerdir)! 355

Siz, sabahleyin düşmanlarınızla karşılaşacaksınız! Orucu açmak sizin için zindeliktir! " buyurdu. 356

Düşmanla karşılaşacakları haber verilince, hepsi Merru'z-zahran'da oruçlarını açtılar. 357

-------------------------------------

347. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 801, 802.

348. Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 25, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 286.

* Halkın buraya Kudeyd dediği de bildirilir (İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 180).

349. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 42, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 802, Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 90.

350. İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 226, 227.

** Su yerine süt rivayeti de vardır (İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 139 Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 344, Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 90).

351. Buhârî, Sahîh, c. 5, s. 90, Müslim , Sahîh, c. 2, s. 785, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 4, s. 25, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 286.

352. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 42, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 802, Buhârî, c. 5, s. 90, Müslim, c. 2, s. 785, Ebu Dâvud, Sünen, c. 2, s. 316.

353. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 139, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 227.

354. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 802, Müslim, Sahîh, c. 2, s. 785, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 25, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 227, Ebu’l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 286, 287.

355. Müslim, Sahîh, c. 2, s. 785.

356. Vâkıdî, c. 2, s. 802, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 15, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 300.

357. Ahmed b. Hanbel. Müsned. c. 3. s. 29. Buhârî. Sahîh. c. 5. s. 90. Tirmizî. Sünen. c. 4. s. 198.

Medine'ye Gelmek Üzere Yola Çıkan Hazret-i Abbas'ın Yolda Peygamberimiz aleyhisselamla Buluşması

Hazret-i Abbas, ailesiyle birlikte gelirken, Cuhfe'de veya Zülhuleyfe'de Peygamberimiz aleyhisselamla buluştu. 358

Peygamberimiz aleyhisselam, ona, yanındaki ağırlıklarını Medine'ye göndermesini emretti. 359

-------------------------------------

358. İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 242, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 167.

359. İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 242.

Peygamberimiz aleyhisselamın Mücahidleri Savaş Düzenine Koyuşu

Peygamberimiz aleyhisselam, Kudeyd'e gelince, orada konakladı. Sancaklar ve bayraklar bağladı. 360

Bağladığı sancak ve bayrakları kabilelere, kabilelerin bayraktar ve sancaktarlarına verdi. 361

Uyeyne b. Hısn, kabilelerin sancak ve bayraklar aldıklarını görünce, canının sıkıntısından, parmaklarını ısırmaya başladı.

Hazret-i Ebu Bekir, ona:

" Yoksa, geldiğine pişmanlık mı duyuyorsun?" diye sordu.

Uyeyne b. Hısn:

" Ben kavmimin Muhammed'le birlikte bulunmadığına üzülüyorum! " dedi ve

" Ey Ebu Bekir! Muhammed nereye gitmek istiyor?" diye sordu.

Hazret-i Ebu Bekir:

" Allah her nereye gitmesini isterse, o oraya gidecektir! " dedi. 362

Peygamberimiz aleyhisselamın Kudeyd'de bulunduğu sırada, Süleymler900 veya 1. 000 atlı olarak geldiler.

Onların zırhlan sırtlarında, mızrakları ve silahları yanlarında bulunuyordu.

Peygamberimiz aleyhisselamın onlara gönderdiği iki elçisi Peygamber aleyhisselamın yanına gelmekte acele etmelerini söyleyince, derlenip toparlanarak geldiler ve:

" Yâ Rasûlallah! Biz, senin dayıların oluruz.

Bizim savaş zamanında nasıl sebatlı, seninle buluştuğumuz zaman nasıl sadakatli olduğumuzu göreceksin" dediler.

Süleymlerin yanlarında durulmuş iki sancak ve beş bayrak bulunuyordu. Bayraklar siyahtı.

" Yâ Rasûlallah! Bizim bayraklarımızı da bağla ve istediğine ver! " dediler.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Cahiliye çağında bayraklarınızı taşıyan, bugün de taşısın! Evvelce yanıma hepinizle birlikte gelen o güzel yüzlü, tatlı dilli kişi ne yapıyor? Siz gidiniz! Ordunun önüne geçiniz! " buyurdu.

Onları öncü birliği yaptı.

Benî Süleymlerle buluşuluncaya kadar, bu görevi Halid b. Velid yapmıştı. 363

Muhacirlerin bayraktarları:

1. Hazret-i Ali,

2. Zübeyr b. Avvam,

3. Sa'd b. Ebi Vakkas,

Ensarın bayraktarları:

1. Evsîlerin Abduleşhel oğullarından Ebu Naile,

2. Evsîlerin Zafer oğullarından Katâde b. Numan,

3. Harise oğullarından Ebu Bürde b. Niyar,

4. Muaviye oğullarından Cebr b. Atîk,

5. Hatma oğullarından Ebu Lübâbe b. Abdulmünzir,

6. Ümeyye oğullarından Mübeyyaz,

7. Sâide oğullarından Ebu Useydü's-Sâidî,

8. Benî Haris b. Hazreclerden Abdullah b. Zeyd,

9. Selime oğullarından Kutbe b. Âmir b. Hadîd,

10. Malik b. Neccar oğullarından Umâre b. Hazm,

11. Mazin oğullarından Salît b. Kays,

12. Dinar oğulları,

Müzeynelerin sancaktarları:

1. Numan b. Mukarrin,

2. Bilal b. Haris,

3. Abdullah b. Amr,

Eslemlerin sancaktarları:

1. Büreyde b. Husayb,

2. Naciye b. A'cem,

Cüheynelerin sancaktarları:

1. Süveyd b. Sahr,

2. Rafi' b. Mekîs,

3. EbuKer'a,

4. Abdullah b. Bedr,

Benî Amr b. Ka'bların sancaktarı:

Büsr b. Süryan,

Benî Gıfârların bayraktarı:

Ebu Zerri'l-Gıfârî veya İmâ' b. Rahasa,

Kinane, Benî Leys, Damrâ ve Sa'd b. Bekrlerin sancaktarı:

Ebu Vâkıd el-Leysî,

Eşca'ların sancaktarları:

1. Ma'kıl b. Sinan,

2. Nuaym b. Mes'ud idi. 364

-------------------------------------

360. Vâkıdı, Megâzî, c. 2, s. 804, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 135.

361. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 135.

362. Vâkıdı, Megâzî, c. 2, s. 801, 804.

363. Vâkıdı, Megâzî, c. 2, s. 812, 813.

364. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 819, 820.

Ebu Süfyan b. Hâris'le Abdullah b. Ebi Ümeyye'nin Peygamberimiz aleyhisselamla Buluşmaları ve Müslüman Olmaları

Peygamberimiz aleyhisselamın amcası Haris b. Abdulmuttalib'in oğlu Ebu Süfyan ile Abdullah b. Ebi Ümeyye, Mekke ile Medine arasında, Nîku'l-akab mevkiinde Peygamberimiz aleyhisselamla buluştular, Müslüman olmak istediler. 365

Bunların, Sukyâ ile Arc arasında366 veya Ebvâ'da buluştukları da rivayet edilir. 367

Ebu Süfyan b. Haris, Peygamberimiz aleyhisselamın süt kardeşi ve yaşıtı idi. Hazret-i Halime onu da emdirmişti.

Ebu Süfyan, eskiden Peygamberimiz aleyhisselama dost ve arkadaş idi. Fakat, Peygamberimiz aleyhisselama peygamberlik gelince, düşman kesilmişti. 368

Hiçbir düşmanın yapmadığı düşmanlığı yapardı. Şı'b'a varıp da, Peygamberimiz aleyhisselamla ashabını hicv ve tahkir etmediği gün yoktu. 369

Yirmi yıl, hicv ve tahkir etmekten geri durmadı.

Müşriklerin Peygamberimiz aleyhisselamla yaptıkları çarpışmaların hiçbirinden geri kalmadı. 370

En sonunda, Yüce Allah, Ebu Süfyan b. Hâris'in kalbine İslâm sevgisini düşürdü.

Bir gün Rum Kayseri ile görüşmüş olan Ebu Süfyan b. Haris der ki:

" Rum Kayserinin yanında ne İslâm iyetten kaçı İdi ğı nı, ne de Muhammed'den başkasının tanındığını gördüm. Bunun üzerine, kalbime İslâmiyet sevgisi girdi. İçinde bulunduğum müşrikliğin bâtıl ve boş olduğunu anladım.

Ne çare ki, biz akılları başlarında bir kavimle birlikte bulunuyorduk.

İnsanların akıllarına ve görüşlerine göre yaşadıklarını sanıyordum.

Onlar bir yol tutup gittiler, biz de o yolu tutup gittik.

Şerefli, yaşlı kişiler putlarından yardım dileyerek Muhammed'e karşı ayaklandıkları ve ataları yüzünden ona kızdıkları zaman, onlara uyduk. 371

Bir gün, kendi kendime:

'Ben kimlere arkadaş oluyorum?! Kimlerin yanında bulunuyorum?! İslâm yolu belli olmuş ve karar-laşmış bulunuyor! ' dedim ve zevcemle oğlumun yanına vardım ve:

'Yola çıkmak için hazırlanınız! Muhammed'in yanınıza gelmesi çok yaklaşmıştır! ' dedim. 372

Zevcem ve oğlum:

'Canımız sana feda olsun! 373

Arapların ve Arap olmayanların Muhammed'e tâbi olduğunu görüyorsun da, hâlâ ona karşı düşmanlık mevkiinde bulunuyor, düşmanlıkta direnip duruyorsun! ?

Halbuki, ona yardım etmek herkesten çok sana düşerdi! Ona yardım edenlerin ilki sen olmalı idin! ?' dediler.

Uşağım Mezkûr'a:

'Bir deve ile atımı acele yanıma getir! ' dedim. 374

Resûlullah ile buluşmak üzere Mekke'den yola çıktık. 375

Ebvâ'ya varıp indiğimiz zaman, Resûlullah aleyhisselamın öncü birliği oraya gelmiş bulunuyor ve Mekke'ye gitmek istiyordu.

Resûlullah aleyhisselam, benim kanımın dökülmesini helâl ve gerekli kılmıştı.

Bunun için, öldürülmemden korktum ve gizlendim.

Oğlum Cafer'in elinden tutup yaya olarak bir mil kadar gittik.

Sabahleyin Resûlullah aleyhisselamın yanına vardık. 376

Halk, takım takım geliyordu. Onlardan gizlendim.

Resûlullah aleyhisselam hayvanına bineceği zaman, kendisiyle görüşmek istedim. 377 Resûlullah aleyhisselam, bizden, yüzünü başka tarafa çevirdi.

Yüzünü çevirdiği tarafa geçtim. Tekrar tekrar, benden yüzünü çevirdi.

Bütün yakın-uzak herşey beni tuttu, sıktı! Ona erişemedikçe, ben bir ölüyümdür!

Onun iyiliğini, merhametini ve bana olan yakınlığını düşünmüş, bu yüzden beni tutar diye ummuştum.

Resûlullah aleyhisselamın akrabası olduğum için, benim Müslüman olmama sevineceklerini sanıyor ve bunda şüphe etmiyordum. 373

Resûlullah aleyhisselamın benden yüzünü çevirdiğini görünce, bütün Müslümanlar da benden yüz çevirdiler.

Ebu Kuhâfe'nin oğlu (Hazret-i Ebu Bekir) bana rastladı ve benden yüzünü çevirdi.

Ensardan biri, beni kandırarak Ömer'in yanına yanaştırdı. Ömer, bana bakınca:

'Ey Allah düşmanı! Resûlullah aleyhisselamı ve ashabını inciten sensin hâ! ?

Sen ona düşmanlığını yeryüzünün doğularına, batılarına kadar ulaştırdın! " dedi.

Hemen onun yanından ayrılıp amcam Abbas'ın yanına vardım ve:

'Ey Abbas! Ben Resûlullahın yakını ve asâletli oluşum dolayısıyla Müslümanlığımın Resûlullahı sevindireceğini ummuştum.

Kendisinden umduğum iltifatı göremedim!

Beni kabul etmesi için onunla konuş! ' dedim.

Abbas:

'Hayır! Vallahi, onun senden yüz çevirdiğini gördükten sonra, kendisiyle bir tek kelime bile konuşamam! Resûlullah aleyhisselamı celallendirmiş olmaktan korkarım! ' dedi.

'Ey amca! Bari, gidip başvuracağım bir kimseyi bana söyle! ' dedim.

Amcam, Ali'yi göstererek:

'İşte o! ' dedi.

Ali ile buluşup konuştum.

O da, bana Abbas'ın söylediğinin tıpkısını söyledi.

Abbas'ın yanına döndüm ve:

'Ey amca! Bana sövüp sayan adamı bu davranışından vazgeçir! ' dedim.

Abbas:

'Bana onu tarif et! ' dedi.

'O, çok esmer tenli, kısa boylu, iki gözünün arası yaralıdır! ' dedim.

Amcam:

'O, Numan b. Haris en-Neccârîdir! ' dedi.

Ona:

'Ey Numan! Ebu Süfyan, Resûlullah aleyhisselamın amcasının oğludur ve benim de kardeşimin oğludur.

Resûlullah aleyhisselam her ne kadar ona kızmış bulunuyorsa da, ileride ondan hoşnut da olacaktır.

Bundan sonra, kendisine herhangi bir suretle hakaret etmekten vazgeç! ' diye haber gönderdi." 379

Ebu Süfyan b. Haris ile Abdullah b. Ebi Ümeyye, Peygamberimiz aleyhisselamın huzuruna girme çarelerini araştırdıkları ve kendilerinden yüz çevirildiği sırada, Peygamberimiz aleyhisselamın zevcesi Hazret-i Ümmü Seleme de, onlar hakkında Peygamberimiz aleyhisselamla konuştu:

" Biri amcanın oğlu ve süt kardeşindir. Öbürü de halanın oğludur ve hısımındır. 380

Allah, bunları sana Müslüman olarak getirdi. 381

Bunlar, senin katında halkın en yaramazı olamazlar! " dedi. 382

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Bana onların ikisi de gerekmez!

Amcamın oğlu benim haysiyet ve şerefimi dili ile lekelemek istedi!

Halamın oğlu ve hışmım olan kişi ise, Mekke'de bana söylememesi gereken sözleri söylemiştir! " buyurdu. 383

Ebu Süfyan b. Haris der ki:

" Gidip Resûlullahın kapısına oturdum.

Cuhfeye varıncaya kadar, oturmaktan ayrılmadım!

Ne kendisi, ne de Müslümanlardan hiçbirisi benimle konuşuyordu.

Her konakladığı yerde, gidip Resûlullahın kapısında duruyordum. Oğlum da, ayakta dikiliyordu.

Resûlullah, beni gördükçe, yüzünü benden çeviriyordu.

Ezâhir yokuşundan Mekke'nin Ebtah vadisine inince, Resûlullahın çadırının kapısına yaklaştım.

Resûlullah bana baktı! Bu bakış, onun bana ilk yumuşak bakışı idi. Kendisinin bana gülümseye-ceğini de ummaya başladım." 384

Hazret-i Ali, Ebu Süfyan b. Hâris'e:

" Resûlullah aleyhisselama arka tarafından varıp, Yusuf'un kardeşlerinin Yusuf aleyhisselama söylediği sözü söyle ki, onlar:

'Allah'a yemin ederiz ki; Allah seni gerçekten bizden üstün kılmıştır! Biz, doğrusu, sana karşı yaptıklarımızda suçlu idik! ' dediler [Yusuf: 91].

Bundan daha güzel bir söz bulunabileceği kabul edilemez! " dedi.

Ebu Süfyan b. Haris böyle yapınca, Peygamberimiz aleyhisselam, Yusuf aleyhisselamın kardeşlerine verdiği cevabı bildiren:

" Size bugün hiçbir başa kakma ve ayıplama yoktur! Allah sizi yarlıgasın! O, Esirgeyenlerin en Esirgeyicisidir! " (Yusuf 92) mealli âyeti okudu. 385

Ebu Süfyan b. Haris, Peygamberimiz aleyhisselamın:

" Bana, onların ikisi de gerekmez! " buyurduğunu haber aldığı zaman:

" Vallahi, ya yanına girmeme izin verecektir, ya da şu oğlumun elinden tutup yeryüzünde açlıktan, susuzluktan ölünceye kadar çekip gideceğiz! 386

Sen ki, benim hem akrabam, hem de halkın en uslusu, yumuşak huylusu, en iyilik severi ve cömerdi bulunuyorsun! " demişti. 387

Peygamberimiz aleyhisselam, Ebu Süfyan'ın bu sözlerini işitince, her ikisine de acıdı ve kendilerinin huzuruna girmelerine izin verdi.

Girdiler ve Müslüman oldular. 388

Ebu Süfyan b. Haris, Müslüman olduktan sonra, utancından, başını kaldırıp Peygamberimiz aleyhisselamın yüzüne bakam azdı. 389

-------------------------------------

365. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 42, Zehebî, Megâzî, s. 448.

366. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 4, s. 1674.

367. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 807, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 50.

368. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 806, İbn Sa'd, Tabakât, c. 4, s. 50.

369. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 806.

370. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 807, İbn Sa'd, Tabakât, c. 4, s. 50.

371. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 807, 811, 812.

372. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 807, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 50.

373. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 50.

374. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 807, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 50.

375. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 50.

376. Vâkıdî, c. 2, s. 807, İbn Sa'd, c. 4, s. 50.

377. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 807.

378. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 807, 88 İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 4, s. 50.

379. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 808.

380. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 43, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 810, Taberî, Târîh, c. 3, s. 114, Beyhakî. Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 27, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 167.

381. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 810.

382. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 810, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 4, s. 1674, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 6, s. 165, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 180.

383. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 43, Taberî, Târîh, c. 3, s. 114, Zehebî, Megâzî, s. 448.

384. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 808, 809.

385. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1674, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 167, 168, İbn Kayyım , Zâdu'l-mead, c. 2, s. 181.

386. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 43, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 811, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 28.

387. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 811.

388. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 43, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 811, Taberî, Târîh, c. 3, s. 114.

389. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 4, s. 1674, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 244, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 181.

Peygamberimiz aleyhisselamın Merru'z-zahran'da Konaklayışı

Peygamberimiz aleyhisselam, mücahidlerle birlikte Merruz-zahran'a gelip konakladı. 390 Peygamberimiz aleyhisselamın Merru'z-zahran'a gelişi, yatsı vaktine rastlamıştı. Mücahidler Merruz-zahran'da toplandılar. 391 Peygamberimiz aleyhisselam, Merru'z-zahran'da geceleyin ashabına: " Mekke'de Kureyşîlerin aklı erenlerinden dördü, müşriklikten sıynlıp İslâmiyete girmek isti buyurdu.

" Yâ Rasûlalları! Kimdir onlar?" diye sorulunca, Peygamberimiz aleyhisselam: " 1. Attâb b. Esîd,

2. Cübeyr b. Mut'im,

3. Hakîm b. Hizam,

4. Süheyl b. Amr'dır! " buyurdu. 392

Peygamberimiz aleyhisselam Merruz-zahran'a gelinceye kadar, Kureyş müşriklerine bütün h; ler gizli kalmıştı.

Onlar Peygamberimiz aleyhisselamın ne yapacağını bilmiyorlar, 393 fakat kendilerine savaş cağından korkup duruyorlardı.

Peygamberimiz aleyhisselam, Merru'z-zahran'a gelince, geceleyin, ateş yakmalarını mücahh emretmiş, 10. 000 ateş yakı İm işti. 394

-------------------------------------

390. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 42, Taberî, c. 3, s. 114.

391. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 814, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 135.

392. İbn Asâkîr'den naklen Alâüddin Ali, Kenzü'l-ummâl, c. 11, s. 359, Takiyyüddin, Ikdu's-simm, c. 6, s. 4.

393. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 42, Taberî, c. 3, s. 114, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 39.

394. Vakıdî, c. 2, s. 814, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 135, Beyhakî, c. 5, s. 39.

Kureyş Müşriklerinin Ebu Süfyan b. Harb'i Denetçi ve Elçi Olarak Göndermeyi Kararlaştırmaları

Kureyş müşrikleri, Ebu Süfyarı b. Harb'i, haberler araştırmak üzere göndermekte sözbirliği ettile

" Muhammed'le buluşursan, ondan bizim için eman sözü al! 395

Ancak, onun ashabını gevşek görürsen, 396 savaşılacağını kendilerine bildir! 397

Biz sizin arkanızdan hazırlanıp gelmeyeceğiz.

Çünkü, Muhammed'in kiminle; bizimle mi, yahutHevâzinlerle mi, ya da Sakfflerle mi savaşmak diğini bilmiyoruz" dediler. 398

Bir gece, Ebu Süfyan b. Harb ile Hakîm b. Hizam, Mekke'den çıkıp gittiler. 399

Yolda, Büdeyl b. Verkâ'ya rastladılar. Onun da kendileriyle birlikte gelmesini sağladılar. 400

Bunlar; Peygamberimiz aleyhisselam hakkında haber araştıracaklar, toplayacaklar, işittikleri h; leh gözden geçirecekler, değerlendireceklerdi. 401

Peygamberimiz aleyhisselam, Ensardan bazılarına:

" Ebu Süfyan'a göz kulak olunuz! Siz muhakkak onu bulacaksınız! " buyurmuştu. 402

Casuslar; Merruz-zahran'da Erâk mevkiine eriştikleri zaman, pek çok çadırlar, askerler ve yaı ateşler gördüler, at kişnemeleri, deve böğürmeleri işittiler.

Bunlar onları ürküttü, son derecede korkuttu. 403

Vakit, yatsı vakti idi. 404

Arefe gecesinde yakılan ateşler gibi yanan ateşleri görünce, Ebu Süfyan:

" Bu ne kadar çok ateş? Sanki, arefe gecesi ateşlerini andırıyor! ?

Ey Büdeyl! Yoksa bu ateşler, senin kavmin olan Benî Ka'bların mıdır?" diye sordu.

Büdeyl b. Verkâ:

" Bunlar, Benî Amrların ateşleri olsa gerek! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Benî Amrların ateşi bundan az olur, onların bu kadar çok ateşleri olamaz! " dedi. 405

Büdeyl b. Verkâ:

" Belki de seninle çarpışmak üzere toplanmışlardır. Müzeyneleri de, bu gece kendilerine beki tutmuşlardır" dedi. 406

" Bunlar, herhalde, Benî Ka'blar (Huzâalar)'dır. Savaş için toplanmışlardır" dediler.

Ebu Süfyan:

" Evet! Ama bunlar Benî Ka'blardan daha kalabalık görünüyorlar! " dedi.

" Belki de, Hevâzinler, yağmur düşen yerlerdeki otlardan hayvanlarını otiatmak için topraklanı kadar gelmişlerdir. Vallahi, bunların kimler olduklarını pek anlayamadık! " dediler. 407

Peygamberimiz aleyhisselam, casusları yakalamak için, atlılardan bir birliği ileri göndermişti.

Huzâalarda yolu kesmişler, arkaya kimseyi bırakmıyorlardı. 408

-------------------------------------

395. Vâkıdî, c. 2, s. 814, İbn Sa'd, Tabakât, c. 2, s. 135, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 16.

396. VâkıdP, Megâzî, c. 2, s. 814.

397. Vâkıdî, c. 2, s. 814, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 170.

398. Taberî, Târih, c. 3, s. 117.

399. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 42, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 36.

400. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 814, Beyhakî, Delâil, c. 5, s. 36.

401. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4 s. 42, Beyhakî, Delâil, c. 5, s. 36, Heysemî, Mecmau’z-zevâid, c. 6, s. 165.

402. Zührî, Megâzî, s. 88, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 375.

403. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 814, Beyhakî, Delâil, c. 5, s. 36.

404. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 5, s. 170.

405. Buhârî, Sahih, c. 5, s. 91.

406. Taberânî, Mu’cemu’s-sagîr, c. 2, s. 74.

407. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 814.

408. Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 288.

Ebu Süfyan'la Hakîm b. Hizam ve Büdeyl b. Verkâ'nın Müslüman Olmaları

Mücahidler Merruz-zahran'a gelip konunca, Hazret-i Abbas, kendi kendine:

" Vâh Kureyşîlerin başlarına geleceklere!

Vallahi, onlar gelip Resûlullah aleyhisselamdan eman dilemeden önce Resûlullah aleyhisselam Mekke'ye harple girecek olursa, bu Kureyşflerin temelli helâklan olur! " demiş, Peygamberimiz aleyhisselamın boz katırına binip Erâk mevkiine kadar gitmişti.

" Orada ben muhakkak bir oduncu veya bir sütçü ya da bir iş güç sahibi bulup Mekke'ye göndermeliyim ki; önce, üzerlerine Resûlullah aleyhisselamın gelmekte olduğunu Mekkelilere bildirsin de, Mekkeliler Resûlullah aleyhisselam üzerlerine harple girmeden önce gelip ondan eman dilesinler" dedi.

Hazret-i Abbas bu maksatla giderve maksadını gerçekleştirmek üzere bir adam ararken, Ebu Süfyan'la Büdeyl b. Verkâ'nın seslerini işitti. 409 Ebu Süfyan'ı sesinden tanıdı. Ona:

" Ebu Hanzale! " dedi.

O da, Hazret-i Abbas'ı sesinden tanıdı ve:

" Ebu'l-Fadl! Sensin ha! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Babam, anam sana feda olsun! Ne var?410 Arkandakilerden, ne haber var?" diye sordu. 411

Hazret-i Abbas:

" Yazıklar olsun sana ey Ebu Süfyan! 412 Arkamdaki, Resûlullah aleyhisselamdır ve Müslümanlardan 10. 000 kişilik, karşı koyamayacağınız askerlerin başında size doğru yönelmiş, geliy-or! 413

Vallahi, vay Kureyşîlerin başlarına geleceklere! " dedi. 414

Ebu Süfyan:

" Babam, anam sana feda olsun! Buna bir çare, bir tedbir var mı?" diye sordu. 415

Hazret-i Abbas:

" Evet! Vardır! " dedi.

" Sen, ne yapmamı bana emir ve tavsiye edersin?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Vallahi, Resûlullah aleyhisselamdan başkası tarafından ele geçirilecek olursan, muhakkak öldürülürsün! 416

Sen, haydi şu katırın sırtına bin de, seni Resûlullah aleyhisselamın yanına kadar götüreyim. 417 Kendisinden senin için eman dileyeyim! " dedi. 418

Ebu Süfyan:

" Vallahi, benim görüşüm de böyledir! " dedi. 419

Hazret-i Abbas, Ebu Süfyan'ı süvarilerin ellerine düşmekten kurtardı. 420

Ebu Süfyan, hemen Hazret-i Abbas'ın terkisine bindi.

Hazret-i Abbas Peygamberimiz aleyhisselamın boz katırının üzerinde, Ebu Süfyan da terkisinde olduğu halde, mücahidlerin ateşlerinden her bir ateşin yanından geçerken, " Kim bu?" diye soruyorlar; Peygamberimiz aleyhisselamın katırını ve Hazret-i Abbas'ın da onun üzerinde bulunduğunu görünce:

" Resûlullah aleyhisselamın amcası, Resûlullahın katırına binmiş! " diyorlardı.

Hazret-i Ömer'in ateşinin yanından geçerken, Hazret-i Ömer:

" Kim bu?" dedi ve hemen ayağa kalktı. 421

Hazret-i Abbas:

" Abbas'ım! " dedi ve geçip giderken, Hazret-i Ömer ona bakıyordu. Terkisinde Ebu Süfyan'ı gördü. 422 Görür görmez:

" Allah düşmanı Ebu Süfyan hâ!

Seni ahdsiz ve akidsiz olarak ele geçirmeye fırsat ve imkân veren Allah'a hamd olsun! " dedi ve hemen Peygamberimiz aleyhisselama doğru hızla gitti.

Hazret-i Abbas da, katırı tepip yürümesini hızlandırdı.

Yavaş yürüyen hayvanın yavaş yürüyen adamı geçebileceği nisbette, Hazret-i Ömer'i geçti ve Peygamberimiz aleyhisselamın yanına vardı.

Hazret-i Ömer de, onun izince gelip içeri girdi ve:

" Yâ Rasûlallah! Bu Ebu Süfyan'ı, Allah, akidsiz ve ahdsiz olarak ele geçirmek imkân ve fırsatını vendi. Bırak beni de, onun boynunu vurayım! " dedi.

Hazret-i Abbas:

" Yâ Rasûlallah! Ben ona eman vermiş bulunuyorum! " dedi ve Peygamberimiz aleyhisselamın yanına oturdu. 423

Resûlullah aleyhisselamın başını tutup:

" Vallahi, bu gece benden başka hiç kimse Ebu Süfyan'la başbaşa kalmayacak! " diye yemin etti.

Hazret-i Ömer Ebu Süfyan'ın boynunu vurmak hakkındaki dileğinde direnip durunca, Hazret-i Abbas:

" Yeter ey Ömer! Vallahi, Ebu Süfyan Adiyy b. Ka'b oğullarından bir kimse olsaydı, böyle söylemezdin! Fakat, sen bunun Abdi Menaf oğullarının erkeklerinden olduğunu bildiğin için boynunu vurmak istiyorsun! " dedi.

Hazret-i Ömer:

" Sus ey Abbas! Vallahi, babam Hattab sağ olup da Müslüman olsaydı, ona, senin Müslüman olduğun gün sevindiğim kadarsevinmezdim! " dedi. 424

Hazret-i Abbas:

" Yâ Rasûlallah! Hakîm b. Hizam ve Büdeyl b. Verkâ'ya da eman vermiş bulunuyorum! Onlar huzuruna girecekler! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Onları içeri al! " buyurdu.

İçeri girdiler. Onlar, gecenin geç vakitlerine kadar, Peygamberimiz aleyhisselamın yanında kaldılar.

Peygamberimiz aleyhisselam, onlardan Mekkeliler hakkında bilgi aldı ve kendilerini İslâmiyete davet etti:

" Allah'tan başka ilah olmadığına ve benim de Allah'ın Resûlü olduğuma şehadet ediniz! " buyurdu.

Hakîm b. Hizamla Büdeyl b. Verkâ hemen şehadet getirdiler ve Müslüman oldular. 425

Allah onlardan razı olsun!

Ebu Süfyan ise:

" Vallahi, ey Muhammedi Senin Resûlullah olup olmadığın hakkında kalbimde azıcık bir kuşku var! Bana biraz mühlet versen olmaz mı?" dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam, Hazret-i Abbas'a:

" Biz bunlara eman verdik! Kendilerini artık yerine götür! " 426

Ebu Süfyan hakkında da:

" Ey Abbas! Onu da sen konak yerine götür, sabahleyin yanıma getir! " buyurdu.

Hazret-i Abbas, onu alıp konak yerine götürdü.

Ebu Süfyan geceyi Hazret-i Abbas'ın yanında geçirdi. 427

Sabah namazı vakti olup da müezzin ezan okuyunca, Müslümanlar silkinip kalkmaya başladılar.

Ebu Süfyan, onların kendisi için kalktıklarını sandı. 428 Çok korktu ve:

" Bunlar ne yapmak istiyorlar?429 Ey Abbas! Halkın bu halleri nedir? Yoksa, beni mi öldürmek istiyorlar?" diye sordu. 430

Hazret-i Abbas:

" Hayır! Namaza kalkıyorlar! " dedi. 431

Ebu Süfyan:

" Muhammed'in münâdîsi (müezzini) bunların hepsini kaldıracak mı?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Evet! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Bunların hepsi, kalkınca ne yapacaklar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Onlar Müslümandırlar, Resûlullah aleyhisselamın yanına gidecekler! " dedi. 432

Kendisi de, Ebu Süfyan'ı yanına alıp gitti. 433

Peygamberimiz aleyhisselam abdest almaya kalktı.

Abdest alırken, Müslümanlar, Peygamberimiz aleyhisselamın abdest suyunu yüzlerine sürmek için üşüştüler. 434

Ebu Süfyan, bunu görünce:

" Ey Fadl'ın babası! Ben şimdiye kadar ne Kisrâ'da, ne de Benî Asfariarın (Rumların) hükümdarlarında, hakimiyet ve saltanatın böylesini görmedim! 435 Kardeşinin oğlu kadar büyük saltanatlısını görmedim! " dedi.

Hazret-i Abbas:

" Bu saltanat değildir, fakat peygamberliktir! Bunun içindir ki, onun üzerine düşüyorlar! 436

Yazıklar olsun sana! Sen de iman et ona! 437

Eğer Müslüman olmaz ve Muhammed'in Resûlullah olduğuna şehadette bulunmazsan, muhakkak, öldürülürsün! " dedi.

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'ın istediği şeyleri söylemek istiyor, fakat onlara bir türlü dili dönmüyor, düzgün söyleyemiyordu! 438

Peygamberimiz aleyhisselam namaza başlama tekbirini aldı, Müslümanlar da tekbir aldılar.

Peygamberimiz aleyhisselam rükûa gitti. Müslümanlar da, hep birlikte rükûa gittiler.

Peygamberimiz aleyhisselam rükûdan doğruldu. Müslümanlar da, hep birlikte rükûdan doğruldular.

Peygamberimiz aleyhisselam secdeye vardı. Müslümanlar da, hep birlikte secdeye vardılar. 439

Namaz kılındıktan sonra, Ebu Süfyan:

" Ey Abbas! Muhammed onlara (Müslümanlara) birşey emretse, onlar o emri hemen yapar, yerine getirirler mi?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Evet! Vallahi, onlara yemeyi, içmeyi bırakmalarını da emredecek olsa, yine ona itaat ederler, onun emrini yerine getirirler! " dedi. 440

Ebu Süfyan:

" Müslümanlar bir gün bir gecede kaç kere namaz kılarlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Beş kere! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Vallahi, çoktur! " dedi. 441

Hazret-i Abbas, sabahleyin, Ebu Süfyan'ı alıp Peygamberimiz aleyhisselamın yanına götürdü.

Peygamberimiz aleyhisselam, onu görünce:

" Yazıklar olsun sana ey Ebu Sülyan! Senin için, Allah'tan başka ilah olmadığını öğrenmen zamanı daha gelmedi mi?! 442

Yazıklar olsun sana ey Ebu Süfyan! Ben size dünya mutluluğunu da, ahiret mutluluğunu da sağlayacak bir din getirmişimdir.

Müslüman olunuz da, selamete eriniz! " buyurdu. 443

Ebu Süfyan:

" İyi amma, Uzzâyı ne yaparım, ondan nasıl vazgeçerim?! " dedi.

O sırada, Hazret-i Ömer çadırın arkasında bulunuyordu.

Ebu Süfyan'ın söylediği sözü işitince:

" Sen onun üzerine işe! Tersle! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Senin baban sert ve kaba sözlü idi, sen de sert ve kaba sözlüsün!

Ey Hattab' in oğlu! Ben sana gelmedim! Ben amcamın oğluna geldim. Onunla konuşuyorum!

Beni bırak da, ben amcamın oğlu ile konuşayım! " dedi. 444

Sonra da, Peygamberimiz aleyhisselama:

" Babam, anam sana feda olsun! Usluluk ve yumuşak huylulukta, şereflilikte, akrabalık hakkını gözetirlikte... senden daha üstünü yoktur!

Vallahi, sanırım ki, Allah'tan başka ilah olmasa gerek!

Çünkü, Allah ile birlikte başka ilah bulunmuş olsaydı, elbette, beni zararlardan korur, yararlardan yararlandırırdı! 445

Ey Muhammedi Ben İlahımdan yardım diledim. Sen de Allah'ından yardım diledin.

Vallahi, ben ne zaman seninle karşılaştımsa, senin bana galip geldiğini gördüm!

Eğer benim İlahım gerçek, senin Allah'ın bâtıl ve boş olsaydı, ben sana galip gelirdim! " dedi. 446

Nihayet, Ebu Süfyan da hakka şehadet getirip Müslüman oldu. 447

Allah ondan da razı olsun!

Hazret-i Abbas, Peygamberimiz aleyhisselama:

" Yâ Rasûlallah! Ebu Sülyan kavmimizin eşrafından ve yaşlılarındandır. 448 Ona, kavminin içinde övüneceği birşey lutfetsen olmaz mı?" dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Olur! Kim Ebu Süfyan'ın evine girer, sığınırsa, ona eman verilmiştir! " buyurdu. 449

Ebu Süfyan:

" Benim evime mi??! Benim evime mi?! " dedi.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Evet! " buyurdu. 450

Ebu Süfyan:

" Benim evimin ne genişliği var ki?" dedi. 451

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Kim Kabe'ye girer, sığınırsa, ona eman verilmiştir! " buyurdu. 452

Ebu Süfyan:

" Kabe'nin ne genişliği var ki?" dedi. 453

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Kim Mescid-i Haram'a girer, sığınırsa, ona eman verilmiştir" buyurdu. 454

Ebu Süfyan:

" Mescid-i Haram'ın ne genişliği var ki?" dedi. 455

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Kim silahını elinden bırakırsa, ona eman verilmiştir! 456

Kim kapısını üzerine kapayıp evinde oturursa, ona eman verilmiştir! " buyurdu. 457

Ebu Süfyan:

" İşte, bu geniştir! " dedi. 458

-------------------------------------

409. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 44, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 815, 816, Taberî, Târîh, c. 3, s. 115, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 33.

410. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 44, Vâkıdî, c. 2, s. 816, 817.

411. İbn Sa'd. Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 135, Taberî, c. 3, s. 116, Beyhakî, c. 5, s. 33.

412. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 44, Vâkıdî, c. 2, s. 817.

413. Taberî, Târih, c. 3, s. 116, Beyhakî, c. 5, s. 33.

414. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 44.

415. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 44, Vâkıdî, c. 2, s. 817, Beyhakî, c. 5, s. 33, Zehebî, Megâzî, s. 451.

416. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 817.

417. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 44, 45, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 817, Taberî, Târih, c. 3, s. 116, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 33.

418. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 45, Taberî, c. 3, s. 116, Beyhakî, c. 5, s. 33.

419. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 817.

420. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 171.

421. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 4, Vâkıdî, c. 2, s. 817.

422. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 817.

423. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 45, Vâkıdî, c. 2, s. 817, Taberî, c. 3, s. 116, Beyhakî, c. 5, s. 33.

424. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 45, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 817, 818, Taberî, Târih, c. 3, s. 166, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 33, 34.

425. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 815, Taberî, Târîh, c. 3, s. 117, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 18.

426. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 815.

427. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 45, Vâkıdî, c. 2, s. 817, 818, Taberî, c. 3, s. 116, Beyhakî, c. 5, s. 32.

428. Zührî, Megâzî, s. 88, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 76.

429. Vâkıdî, c. 2, s. 815, Beyhakî, c. 5, s. 40, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 171.

430. Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 43.

431. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 835, Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 43.

432. Zührî, Megâzî, s. 88, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 376.

433. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 171.

434. Vâkıdî, c. 2, s. 815, Taberânî, Mu'cemu's-sagîr, c. 2, s. 75, Heysemî, c. 6, s. 164.

435. Vâkıdî, c. 2, s. 816, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 40, Heysemî, c. 6, s. 170.

436. Taberânî, Mu'cemu's-sagîr, c. 2, s. 75, Heysemî, c. 6, s. 164.

437. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 816.

438. Beyhakî, Delâil, c. 5, s. 37, Zehebî, Megâzî, s. 443, Heysemî, c. 6, s. 171.

439. Belâzurî, Fütûhu'l-büldân, c. 1, s. 43, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 37, Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 312.

440. Beyhakî, Delâil, c. 5, s. 37, Zehebî, Megâzî, s. 444, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 171.

441. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 815.

442. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 46, Vâkıdî, c. 2, s. 817, 818, Taberî, Târîh, c. 3, s. 116, Beyhakî, Delâil, c. 5, s. 34, Zehebî, Megâzî, s. 452, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 43.

443. Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 170.

444. Zührî, Megâzî, s. 88, 89, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 376, Zehebî, Megâzî, s. 451, İbn Hacer, Fethu’l-bârî, c. 87, s. 6, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 18.

445. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 46, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 818, Taberî, Târîh, c. 3, s. 116, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 34, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 43.

446. Vâkıdî, c. 2, s. 816, Beyhakî, c. 5, s. 37, 40, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 6, s. 171, Diyarbekrî, Târîhu'l-Hamîs, c. 2, s. 81.

447. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 45, 46, Vâkıdî, c. 2, s. 817, 818, Taberî, c. 3, s. 116, Beyhakî, c. 5, s. 37.

448. Zührî, Megâzî, s. 89, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 376.

449. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 46, Vâkıdî, c. 2, s. 818, Taberî, c. 3, s. 117, Beyhakî, c. 5, s. 34, Zehebî, Megâzî, s. 450.

450. Zührî, Megâzî, s. 89, Abdurrezzak, c. 5, s. 376.

451. Beyhakî, c. 5, s. 32, Zehebî, s. 450, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 921.

452. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 4, s. 1679, Zehebî, s. 450, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 291.

453. Beyhakî, c. 5, s. 32, Zehebî, s. 450, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 291.

454. İbn İshak, İbn Hişam, c. 4, s. 46, Yâkubî, Târîh, c. 2, s. 59, Taberî, c. 3, s. 116, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 229, Beyhakî, c. 5, s. 32, 34, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 291, İbn Haldun, c. 2, ks. 2, s. 43.

455. Beyhakî, Delâil, c. 5, s. 32, Zehebî, s. 450, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 291.

456. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 46, Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 818, Taberî, Târîh, c. 3, s. 116, İbn Abdilberr, İstiâb. c. 4, s. 1679, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye, c. 4, s. 291, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 43.

457. Zührî, Megâzî, s. 89, Abdurrezzak, Musannef, c. 5, s. 376, Belâzurî, Ensâbu’l-eşrâf, c. 1, s. 355, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 4, s. 1679, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 34, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 19.

458. Beyhakî, Delâil, c. 5, s. 32, Zehebî, Megâzî, s. 450, Ebu'l-Fidâ, c. 4, s. 291.

Ebu Süfyan'a Dar Geçitte Mücahidlerin Geçişinin Seyrettirilişi

Peygamberimiz aleyhisselam, Hazret-i Abbas'ı, Mekke'ye gitmek üzere, boz katırına bindirdi.

O da, Ebu Süfyan'ı terkisine alıp yola çıktı.

Peygamberimiz aleyhisselam, Hazret-i Abbas'ın arkasından adam salıp:

" Abbas'a yetişiniz! Kendisini bana geri çeviriniz! " buyurdu.

Elçi Hazret-i Abbas'a yetişti. Fakat Hazret-i Abbas geri dönmek istemedi ve:

" Resûlullah aleyhisselam, acaba Ebu Süfyan'ın Müslüman olduktan sonra, Mekke'ye varınca, oradaki Müslümanların azlığından yararlanarak küfre dönmesinden mi korkuyor ola?" dedi.

Elçi:

" Öyleyse, onu burada tut, bırakma! " dedi.

Hazret-i Abbas da öyle yaptı.

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Ey Abbas! Onu vadinin daraldığı, atların sıkışa sıkışa geçtiği dağ boğazının yanında tut da, Müslümanların, Allah ordusunun ihtişamını görsün! " buyurdu.

Hazret-i Abbas; Peygamberimiz aleyhisselamın emri üzere, Ebu Süfyan'ı alıp vadinin daraldığı, afların sıkışı sıkışa geçtiği dağ boğazına doğru götürdü. 459

Hakîm b. Hizamla Büdeyl b. Verkâ da yanlarında bulunuyordu. 460

Hazret-i Abbas, Müslümanların Ebu Süfyan'ı birden vurup öldüreceklerinden korktuğu için, onu bir tepeciğin üzerine oturttu. 461

Ebu Süfyan, kendisinin durdurulup tutulmakla öldürüleceğini sanarak:

" Ey Hâşim oğulları! Bu, bir gadr (ahde Vefâsızlık, verilen eman sözünde durmam azlık) değil midir?" dedi. 462

Hazret-i Abbas:

" Biz, gadreder (ahde Vefâsızlık gösterir, sözünde durmaz) değiliz. 463 Peygamber sülâlesinde ahde Vefâsızlık olmaz! 464

Hayır! 465 Benim tarafımdan yapılacak, seninle ilgili işler var! " dedi. 466

Ebu Süfyan:

" O iş ne ise, haydi, önceden, ondan başlasana?" dedi.

Hazret-i Abbas:

" Halid b. Velid'le Zübeyr b. Avvam yanına geldikleri zaman, anlarsın. 467

Eğer sen şu yolu tutup gitmiş olsaydın, ben seni bir daha göremeyecektim! " dedi. 468

Ebu Süfyan, Erâk yakınındaki dar boğazda durup da oradan geçenleri gördüğü zaman, Hazret-i Abbas'ın sözünün mânâsını anladı. 469

Peygamberimiz aleyhisselam:

" Bütün kabileler yanlarındaki silah ve teçhizatlarını kuşanacaklardır" diyerek mücahidlere nida ettirdi. 470

Mücahidleri savaş düzenine koydu.

Kabileler, başlarında başkan ve kumandanları olduğu halde, 471 bayraklarını çekerek geçmeye başladılar. 472

Peygamberimiz aleyhisselam, ilk önce, başlarında Halid b. Velid olduğu halde, Benî Süleymleri gönderdi.

Onlar 1. 000 kişi idiler.

İki sancaklarından birini Abbas b. Mirdas es-Sülemî, diğerini Hufaf b. Nüdbe, bayraklarını da Haccac b. llâttaşıyordu.

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Kim bunlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Halid b. Velid'dir! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Şu bizim delikanlı mı?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Evet! " dedi. 473

" Onun yanındaki kimlerdir?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Benî Süleymlerdir! " dedi. 474

Ebu Süfyan:

" Benimle Süleym oğulları arasında ne geçmiş, ne münasebet var ki? Onlar ne diye buraya gelmişler?! " dedi. 475

Halid b. Velid Hazret-i Abbas'la Ebu Süfyan'ın hizasına gelince, üç kere tekbir getirdiler ve geçtiler.

Halid b. Velid'in arkasından, Muhacirlerle kim oldukları pek bilinmeyen Araplardan 500 kişilik askerî birliğin başında Zübeyr b. Avvam geçti.

Zübeyr b. Avvam'da siyah bir bayrak vardı.

Zübeyr b. Avvam, Ebu Süfyan'ın hizasına gelince, üç kere tekbir getirdi, arkadaşları da tekbir getirdiler.

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Kimdir bu?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Zübeyr b. Avvam'dır! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Senin kızkardeşinin oğlu mu?" diye sordu.

" Evet! " dedi.

Sonra, 300 kişilik askerî birlik halinde Benî Gıfârlar geçti.

Bayraklarını Ebu Zerri'l-Gıfârî veya İmâ' b. Rahasa taşıyordu.

Bunlar, Ebu Süfyan'ın hizasına gelince üç kere tekbir getirdiler.

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Ey Fadl'ın babası! 476 EyAbbas! 477 Kim bunlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Bunlar, Benî Gıfârlardır! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Benimle Beni Gıfârlar arasında ne münasebet, geçmiş ne var ki? Onlar buraya ne diye gelmişler?! " dedi. 478

Sonra, 400 kişilik bir askerî birlik halinde Eşlemler geçti.

Kendilerinin iki sancakları bulunuyor, onlardan birini Büreyde b. Husayb, diğerini Naciye b. A'cemü'l-Eslemî taşıyordu.

Bunlar, Ebu Süfyan'ın hizasına gelince, üç kere tekbir getirdiler.

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Kim bunlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Eşlemler! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Ey Fadl'ın babası! Benimle Eşlemler arasında ne münasebet, geçmiş ne var ki? Onlar buraya ne diye gelmişler?! " dedi. 479

Hazret-i Abbas:

" Onlar İslâmiyete girmiş, Müslüman olmuş bir cemaattirler" dedi. 480

Sonra, 500 kişilik askerî bir birlik halinde Benî Ka'b b. Amrlar geçti.

Onların bayrağını, Büsr b. Süfyan taşıyordu.

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Kim bunlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Benî Ka'b b. Amrlardır! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Evet! Onlar Muhammed'in müttefikleri ve artlaşmalılandır. 481 Eşlemlerin kardeşleridir" dedi. 482

Sonra, 1. 000 kişilik askerî bir birlik halinde Müzeyneler geçti.

Yanlarında üç sancak ve 100 at bulunuyordu.

Sancakları Numan b. Mukarrin, Bilal b. H âris ve Abdullah b. Amr taşıyordu.

Müzeyneler, Ebu Süfyan'ın hizasına gelince, üç kere tekbir getirdiler.

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Kim bunlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Müzeyneler! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Benimle Müzeyneler arasında ne münasebet, geçmiş ne var ki? Onlar buraya ne diye gelmişler? Onların silah sesleri, dağlarının başından, bana gelir dururdu! " dedi.

Sonra, 800 kişilik askerî bir birlik halinde Cüheyneler geçti.

Onların başlarında kumandanları ve yanlarında sancakları vardı.

Sancağın birini Ebu Rev'a b. Ma'bed b. Halid, ikincisini Süveyd b. Sahr, üçüncüsünü Rafi' b. Mekîs, dördüncüsünü de Abdullah b. Bedr taşıyordu.

Bunlar, Ebu Süfyan'ın hizasına gelince, üç kere tekbir getirdiler. 483

Ebu Süfyan Hazret-i Abbas'a:

" Kim bunlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Cüheyneler! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Benimle Cüheyneler arasında ne münasebet, geçmiş ne var ki? Onlar buraya ne diye gelmişler?" dedi. 484

Sonra, 200 kişilik askerî bir birlik halinde Kinanelerle Damrâlarve Sa'd b. Bekrler geçti.

Bunların sancağını Ebu Vâkıd el-Leysî taşıyordu.

Bunlar, Ebu Süfyan'ın hizasına gelince, üç kere tekbir getirdiler.

Ebu Süfyan:

" Kim bunlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Benî Bekrler! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Evet! Vallahi, onlar uğursuz bir halktır. Muhammed bize onların yüzünden savaş açtı.

Amma, vallahi, bu hususta ne bana danışıldı, ne de benim bundan haberim vardı.

Ben, bunu haber aldığım zaman, hiç de hoş karşılamadım. Fakat bu mukadder birşeymiş, başımıza geldi! " dedi.

Hazret-i Abbas:

" Muhammed aleyhisselamın savaş açmasını, Allah senin için hayırlı kılmıştır. Bu yüzden, hepiniz İslâmiyete girmek fırsatını kazandınız! " dedi.

Sonra, Benî Leysler, 200 kişilik askerî bir birlik halinde yalnız başlarına geçtiler.

Onların sancağını Sa'd b. Cessâme taşıyordu.

Onlar, Ebu Süfyan'ın hizasına gelince, üç kere tekbir getirdiler.

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Kim bunlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Benî Leysler! " dedi.

Sonra, Eşca'lar geçti.

Onlar 300 kişi idiler. Kendilerinin yanlarında iki sancak vardı.

Sancağın birini Ma'kıl b. Sinan, diğerini de Nuaym b. Mes'ud taşıyordu. Bunlar, Ebu Süfyan'ın hizasına gelince, üç kere tekbir getirdiler.

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Kim bunlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Eşca'lar! " dedi. 485

Ebu Süfyan:

" Bunlar, Arapların, Muhammed'e karşı en amansız davrananı idiler! " dedi.

Hazret-i Abbas:

" Allah onların kalblerine İslâmiyet sevgisini düşürdü. Bu da, Yüce Allah'ın lütuf ve kereminin bir eseridir! " deyince, Ebu Süfyan sustu.

Sonra da:

" Muhammed niye geçmedi ki?" dedi.

Hazret-i Abbas:

" O daha geçmedi.

Eğer Muhammed aleyhisselamın içinde bulunduğu askerî birliği görmüş olsaydın, kendini, karşısında hiç kimsenin dayanamayacağı kadar silahlar, erler, atlardan ibaret bir manzara karşısında bulurdun! " dedi.

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Vallahi, ey Fadl'ın babası! Sanırım ki, öyledir!

Bunca insan topluluklarına sahip ve hakim iken, ona kimin gücü yetebilir ki?" dedi. 486

Peygamberimiz aleyhisselamın içinde bulunduğu birlik gelip geçinceye kadar hiçbir kabile geçmedi ki, Ebu Süfyan onların kim olduğunu sormamış, Hazret-i Abbas da onlan haber verdikçe:

" Benimle filan oğulları arasında ne münasebet, ne geçmiş var ki? Onlar buraya niye gelmişler?! " dememiş olsun. 487

Ebu Süfyan, hemen her alayın, her taburun, her bölüğün geçişinde:

" Muhammed daha geçmedi mi?" diye soruyor, Hazret-i Abbas da:

" Hayır! " diye cevap veriyordu. 488

Nihayet, Peygamberimiz aleyhisselamın o tepeden tımağa kadar silahlanmış cihad ordusu oraya doğru gelirken, atların ayaklarından kalkan tozlar ortalığı karartmakta idi.

Muhacirlerle Ensar mücahidlerinden oluşan bu alayda 1. 000 489 veya 2. 000 490 zırh gömlekli vardı. 491 Hepsi de miğferli idi. 492

Peygamberimiz aleyhisselam bayrağını Sa'd b. Ubâde'ye vermiş ve onu alayının önüne geçirmişti. Ensarın her kabilesine bayraklar, sancaklar verilmiş, her biri zırh gömleklere bürünmüştü. Gözlerinden başka bir yerleri görünmüyordu.

Hazret-i Ömer de, sırtına zırh gömlek giyinmişti. Peygamberimiz aleyhisselamın alayını o yönetmekte idi. 493

Peygamberimiz aleyhisselam, devesi Kasvâ'nın üzerinde ve Hazret-i Ebu Bekir'le Useyd b. Hudayhn arasında bulunuyor, 494 yanındakilerle konuşuyordu. 495

Ebu Süfyan, bir benzerini daha görmediği bu mücahidler alayı önünden geçerken: 496

" Kim bunlar ey Abbas! 497 Bu, hangi kabile alayı?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Ensardır! " dedi.

Ensarın başında Sa'd b. Ubâde bulunuyor ve onların bayrağını taşıyordu. Ebu Süfyan'a:

" Ey Ebu Süfyan! Bu gün, en büyük harp günüdür! Bu gün, Kabe'de kan dökmenin helâl kılındığı bir gündür. 498 Allah bugün Kureyş müşriklerini hor ve hakîr kılacaktır! " diyerek bağırdı. 499

Muhacir mücahidlerin başında Hazret-i Ali gelip geçti.

Ebu Süfyan:

" Ey Abbas! Kim bunlar?" diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Muhacirlerdir. Başlarındaki de, Ali b. Ebu Talib'dir! " dedi. 500

O sırada, Peygamberimiz aleyhisselam, Muhacirlerle Ensar arasında göründü. Hazret-i Abbas:

" İşte, Resûlullah aleyhisselam da geldi! " dedi. 501

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Ey Abbas! Bu gün, senin Kabe'yi ve Mekke halkını ve beni himaye edeceğin ne iyi bir gündür! " dedi. 502

Mücahidler, tepelerinden tımaklarına kadar silahlara bürünmüşlerdi. Kendilerinin yalnız gözleri görünmekte idi.

Onlar geçerken, Ebu Süfyan şaşırdı, " Sübhânallah! " dedi ve:

" Ey Abbas! Kim bunlar?! " diye sordu.

Hazret-i Abbas:

" Bu, Resûlullah aleyhisselamın aralarında bulunduğu Muhacirlerle Ensar alayıdır! 503

Bunlar, Allah yolunda ölüme susamış Muhacirlerle Ensardırlar! " dedi. 504

Ebu Süfyan, Hazret-i Abbas'a:

" Kardeşinin oğluna pek büyük bir saltanat verilmiş! 505

Bunlara, hiç kimse dayanamaz ve güç yetiremez!

Vallahi, Fadl'ın babası! Kardeşinin oğlunun saltanatı pek büyümüş! " dedi.

Hazret-i Abbas:

" Ey Ebu Süfyan! Bu (saltanat değil) peygamberliktir! " dedi.

Ebu Süfyan:

" Evet! " dedi. 506

Peygamberimiz aleyhisselamın sancağını Zübeyr b. Avvam taşıyordu.

Peygamberimiz aleyhisselam Ebu Süfyan'ın önünden geçerken, Ebu Süfyan:

" Yâ Rasûlallah! Sa'd b. Ubâde'nin ne söylediğini bilmiyor musun?" dedi.