SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105

TR

Şartlı Önermeler

Bir önermede bağ kaldırıldığı zaman iki tarafta birer hüküm kalırsa bu tip önermelere şartlı önermeler denir. Bu durumda şartlı önermeler birden fazla yargı bildirirler. Bu tür önermelerde yargı bir şarta bağlıdır ve aralarındaki bağ kaldırıldığı zaman iki tarafta birer terim değil, birer küçük cümle kalır, yani birer yargı bildirirler. "Hava yağmurlu ise etraf ıslaktır" önermesi şartlı bir önermedir. "İse" bağı kaldırıldığında, bir tarafta "Hava yağmurludur", diğer tarafta "etraf ıslaktır" cümlecikleri kalır.

Şartlı önermelerin birinci cümlesine (kendisine hükmedilene) mukaddem, ikinci cümlesine (kendisiyle hükmedilene) de tali denir. Müellif eserde, "Eğer güneş doğmuşsa gündüz de vardır" örneğini vermektedir. Burada "güneş doğmuşsa" bir cümledir (fiil-fail), "gündüz de mevcuttur" ifadesi de bir cümledir ve o da öznesi (mevzu) ve yüklemi (mahmul) olan bir cümledir (mübteda-haber).

Hâlidî bu önermelerin şart olarak isimlendirilmesinin sebebini, birinin varlığının, diğerinin varlığına bağlı olmasına dayandırmaktadır. Bunu da bitişik şartlı diye ifade etmektedir. Bitişik şartlı önermelerin "in" şart edatı ile kullanıldığını belirterek, daha sonra ayrık şartlı önermelerden bahsetmektedir. Bu önermelerin de "imma" şart edatı ile kullanıldığını ifade etmektedir.

Hâlidî şartlı önermeleri yukarıda da ifade edildiği gibi iki kısımda incelemektedir: Bitişik Şartlı ve Ayrık Şartlı Önermeler. Bunların her ikisi de olumlu veya olumsuz olurlar.