29. İnsanlara Va'z Etmede ve İlim Öğretmede Ölçülü Olmanın Müstehablığı

Bil ki, bir topluma va'z eden yahut onlara bir ilim öğreten kimsenin bu konuda ölçülü hareket etmesi müstehabdır. Onları usandıracak şekilde sözünü uzatmamahdır. Çünkü insanlar sıkılır ve rahatsız olurlar. Böylece ilmin ve va'zın kıymet ve zevki kalblerinden gitmiş olur. Eğer ilimden ve hayırlı söz dinlemekten hoşlanmazlarsa, o zaman harama düşmüş olurlar.

820- Şakîk ibn Seleme'den yapılan rivâyetde şöyle demiştir:

“İbni Mes'ud (radıyallahü anhüma) her perşembe günü bize va'z ve nasihat ederdi, bir adam ona:

Ey Ebû Abdurrahmân! Her gün bize öğüt vermeni istiyorum, dedi. Bunun üzerine İbn Mes’ûd:

Beni bundan engelleyen, size usanç vermeyi sevmeyişimdir. Bir de ben, Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem, bize usanç gelmesinden korkarak bizi bu iş için bekletip alıkoyduğu gibi, ben de sizi va'z için öyle bekletiyorum, dedi."

821- Ammar ibn Yâsir'den (radıyallahü anhüma) yapılan rivâyetde o demiştir ki, Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem'in şöyle buyurduğunu işittim:

“İnsanın namazını uzun ve hutbesini kısa yapması, onun anlayışlı olduğuna delâlet eder. O hâlde namazı uzun, hutbeyi de (konuşmaları) kısa yapın. "

٢٩- باب استحبابِ الاقتصَادِ في الموعظة والعلم

اعلم أنه يُستحبّ لمن وعظَ جماعةً أو ألقى عليهم عِلْماً أن يقتصدَ في ذلك ولا يُطوِّل تطويلاً يُمِلُّهم، لئلا يَضجروا وتذهبَ حلاوتُه وجلالتُه من قلوبهم، ولئلا يَكْرَهُوا العلمَ وسماعَ الخير فيقعُوا في المحذور‏.‏

٨٢٠- روينا في صحيحي البخاري ومسلم، عن شقيق بن سلمة قال‏: كان ابنُ مسعودٍ يُذكِّرنا في كل خميس، فقال له رجل‏: يا أبا عبد الرحمن‏!‏ لوددتُ أنك ذكّرتَنا كل يوم،

فقال‏: أما إنه يمنعني من ذلك أنّي أكره أنْ أُمِلَّكم، وإني أتخوَّلكم بالموعظة كما كأن رسول اللّه صلى اللّه عليه وسلم يتخوّلنا بها مخافةَ السآمة علينا‏.‏‏ (٣٧)

٨٢١- وروينا في صحيح مسلم، عن عمّار بن ياسر رضي اللّه عنهما قال‏: سمعتُ رسول اللّه صلى اللّه عليه وسلم يقول‏:

"‏إن طُولَ صَلاةِ الرَّجُلِ وَقِصَرَ خُطْبَتِهِ مَئِنَّةٌ مِنْ فِقْهِهِ، فأطِيلوا الصَّلاةَ واقْصِرُوا الخُطْبَةَ‏"‏‏.‏ (٣٨)

قلتُ‏: مئنّة، بميم مفتوحة ثم همزة مكسورة ثم نون مشددة‏: أي علامة دالّة على فقهه‏.‏

وروينا عن ابن شهابٍ الزهريّ رحمه اللّه قال‏: إذا طالَ المَجلسُ كانَ للشيطان فيه نصيب‏.‏