30. Ölünün Ardından Yapılan duânın Ölüye Fayda Vermesi

Âlimler ittifak etmişlerdir ki, ölülere duâ etmek, onlara fayda verir ve sevabı onlara ulaşır. Buna da delil olarak Allahü teâlâ hazretlerinin şu âyeti ile bu manadfa bilinen diğer âyetlere getirdiler:

"Onlardan sonra gelenler (vefat eden Muhacirlerle Ensardan sonrakiler) derler ki: Ey Rabbimiz! Bizi ve îman ile bizden önce göçmüş din kardeşlerimizi bağişla."

Meşhur olan Hadislerde de varid olmuştur:

"Allah'ım! Bakî'ul-Garkad (adlı mezarlıktaki) ölülere mağfiret buyur (onları bağışla)."

"Allah'ım! Hem dirimize, hem de ölümüze mağfiret buyur..."

Bunlardan başka benzer hadîsi şerifler vardır.

Kur'ân okuma sevabının ölülere ulaşması konusunda âlimler ihtilâf etmişlerdir. Şâfi’î mezhebinden ve bir takım âlimlerden meşhur olan hüküm, Kur’ân sevabının ölüye ulaşmamasidır.

Ahmed ibn Hanbel ile diğer âlimler topluluğu ve Şâfi’î ashâbından bazı âlimlere göre, Kur’ân sevabı ölüye ulaşır. Kur’ân okuyan kimsenin, okuma işi tamamlandıktan sonra şöyle duâ etmesi uygundur:

“Allah'ım! Okuduğum Kur’ân’ın sevabını falana (ruhuna) ulaştır."

En doğrusunu Allah bilir. Ölüyü övmek ve iyiliklerini anlatmak müstehabdır.

434- Enes'den (radıyallahü anh) rivâyet edildiğine göre, demiştir ki: Ashâb, bir cenazeye rasgeldiler ve onu hayırla övdüler. Bunun üzerine Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem:

- "Vacib oldu", buyurdu. Sonra başka bir cenazeye uğrayınca, onu kötülükle andılar. Buna da Hazreti Peygamber yine:

"Vacib oldu", buyurdu. Ömer ibn Hattâb (radıyallahü anh) sordu:

- Vacib olan nedir? Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu:

“Şu hayırla andığınız kimseye Cennet vâcib oldu. Şu kötülükle andığınız kimseye de Cehennem vâcib oldu. Siz, yeryüzünde Allah'ın şahidlerisiniz."

435- Ebû'l-Esved'den rivâyet edildiğine göre şöyle anlatmıştır: Medine'ye vardım ve (halife) Ömer ibn Hattâb'ın huzurunda oturdum. Orada bulunanların yanından bir cenaze geçti. O cenaze hayırla anıldı. Ömer:

- Vacib oldu, dedi.Sonra başka bir cenaze geçti. Yine, o da hayırla anıldı. Ömer:

- Vacib oldu, dedi. Sonra üçüncü bir cenaze geçince, kötü bir insan olmakla anıldı. Buna da Ömer:

- Vacib oldu, dedi. Ebû'l-Esved der ki, ben sordum:

- Ey müminlerin Emîri, vâcib olan nedir? Hazreti Ömer Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem'in şu sözüne dayanarak söyledim:

"Hangi müslümana dört kişi hayırla şahidlik ederse, Allah onu Cennete kor." Biz sorduk:

- Üç kişi şahidlik ederse de mi? Peygamber buyurdu:

"Üç kişi de (şahidlik ederse, cennetlik olur)... Biz yine sorduk:

- İki kişi (şahidlik ederse de mi) Peygamber:

İki kişi de" buyurdular. Sonra biz ona bir kişinin şahidliğinden sormadık. "

Bu anlattığımız Hadislerin benzeri çoktur. En doğrusunu Allah bilir.

 ٣٠- باب ما ينفعُ الميّتَ من قَوْل غيره

أجمع العلماء على أن الدعاء للأموات ينفعهم ويَصلُهم‏   ‏‏.‏ واحتجّوا بقول اللّه تعالى‏:

{‏وَالَّذِينَ جاؤوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنا اغْفِرْ لَنا ولإِخْوَانِنا الَّذين سَبَقُونا بالإِيمَانِ‏} ‏‏[‏الحشر‏: ‏١٠‏]‏ وغير ذلك من الآيات المشهورة بمعناها،

‏”‏‏اللّهمَّ اغْفِرْ لأهْلِ بَقِيعِ الغَرْقَدِ‏"‏‏ (‏مسلم‏ (‏٩٧٤‏) ‏‏) ‏وكقوله صلى اللّه عليه وسلم ‏قال‏:‏

‏”‏‏اللّهمَّ اغْفِرْ لِحَيِّنا وَمَيِّتِنَا‏"‏‏  أبو داود‏ (‏٣٢٠١‏) ‏‏  ‏وغير ذلك‏.‏

واختلف العلماء في وصول ثواب قراءة القرآن، فالمشهور من مذهب الشافعي وجماعة أنه لا يَصل‏.‏ وذهب أحمد بن حنبل وجماعةٌ من العلماء وجماعة من أصحاب الشافعي إلى أنه يَصل، والاختيار أن يقولَ القارئُ بعد فراغه ‏قال‏:‏

‏”‏‏اللّهمّ أوصلْ ثوابَ ما قرأته إلى فلان، واللّه أعلم‏.‏ ويُستحبّ الثناء على الميت وذكر محاسنه‏.‏

٤٣٤-ـ وروينا في صحيحي البخاري ومسلم، عن أنس رضي اللّه عنه قال مرّوا بجنازة فأثنوا عليها خيراً، فقال النبيّ صلى اللّه عليه وسلم ‏قال‏:‏

‏”‏‏وَجَبَتْ‏"‏ ثم مرّوا بأخرى فأثنوا عليها شرًّا،

فقال ‏قال‏:‏

‏”‏‏وَجَبَتْ‏"‏ فقال عمر بن الخطاب رضي اللّه عنه‏: ما وجبت‏؟‏ قال ‏قال‏:‏

‏”‏‏هَذَا أثْنَيْتُمْ عَلَيْهِ خَيْرَاً فَوَجَبَتْ لَهُ الجَنَّةُ، وَهَذَا أثْنَيْتُمْ عَلَيْهِ شَرًّا فَوَجَبَتْ لَهُ النَّارُ، أنْتُمْ شُهَدَاءُ اللّه في الأرْضِ‏"‏‏.‏‏ (‏البخاري‏ (‏١٣٦٧‏)‏، ومسلم‏ (‏٩٤٩‏)‏، والترمذي‏ (‏١٠٥٨‏)‏، والنسائي ٤/٤٩ـ٥٠‏.‏‏)

٤٣٥- وروينا في صحيح البخاري، عن أبي الأسود قال‏: ‏قدمتُ المدينةَ فجلستُ إلى عمرَ بن الخطاب رضي اللّه عنه، فمرّتْ بهم جنازة، فأُثني على صاحبها خيرٌ، فقال عمر‏:

وجبتْ، ثم مُرّ بأخرى فأُثني على صاحبها خيرٌ، فقال عمر‏:

وجبتْ، ثم مُرّ بالثالثة فأُثني على صاحبها شرٌّ فقالَ عمرُ‏:

وجبتْ؛ قال أبو الأسود‏: ف

قلت‏: وما وجبت يا أمير المؤمنين‏؟‏‏!‏ قال‏: قلتُ كما قال النبيّ صلى اللّه عليه وسلم‏: ‏‏

"‏أيُّمَا مُسْلِمٍ شَهِدَ لَهُ أَرْبَعَةٌ بِخَيْرٍ أدْخَلَهُ اللّه الجَنَّةَ‏"‏ فقلنا‏: وثلاثة‏؟‏ قال‏:

"‏وَثَلاَثَةٌ‏"‏ فقلنا‏: واثنان، قال ‏قال‏:‏

‏”‏‏وَاثْنانِ‏"‏، ثم لم نسأله عن الواحد‏.‏‏

(‏البخاري‏ (‏١٣٦٨‏)‏، والترمذي‏ (‏١٠٥٩‏)‏، والنسائي ٤/٥١‏.‏‏) ‏والأحاديث بنحو ما ذكرنا كثيرة، واللّه أعلم‏.‏