Küfür-imân, tâat-ısyân
günah-sevap nevinden olan insanların fiillerinin hepsini Allahü
teâlâ
yaratır.
İnsan
fiillerinin hepsi Allah'ın irâdesi, meşiyyeti, hükmü, kazası ve
takdiriyledir.
İnsanların
ibâdet ve tâat işledikleri zaman sevap ve mükâfat almaya,
günah ve kötü bir iş yaptıkları zaman ceza ve azab görmeye esas
teşkil eden ihtiyarî fiilleri vardır.
“Hasen” güzel
olan insan fiili, Allahü teâlâ'nın
rızasıyladır.
“Kabîh”
çirkin olan
dünyada yerilme
ve âhirette azab görme durumu ile ilgili olan insan fiili,
Allah'ın rızasıyla değildir.
İstitâ'at
(güç,
kuvvet) fiille beraber olur. İstitâ'atı, insan fiilinin
oluşmasını ve meydana gelmesini sağlayan kudrettir.
İstitâ’at
kelimesi: Sebep, âlet ve uzuvların/organların sağlıklı ve
sâlim olmalarının ismi olarak da kullanılır. Selâmet-i
esbâb ve âlât ve a’zâ manâsına gelen istitâ’at fiilden önce
bulunabilir. Canlılar ihtiyarî ve irâdî fiillerini bununla yaparlar.
Teklîfin
sıhhati
bir kişinin
mükellef olması, bu istitâ'ata onda var olması gerekli
olan güce dayanır. O teklifi yerine getiremeyecek acz içinde
olmamalıdır. |
واللّه تعالى خالق لأفعال العباد كلها،
من الكفر والإيمان والطاعة والعصيان،
وهي كلها بإرادته ومشيئته وحكمه وقضيته وتقديره.
وللعباد أفعال اختيارية يثابون بها ويعاقبون عليها.
والحسن منها برضاء اللّه تعالى، والقبيح منها ليس برضاه.
والاستطاعة مع الفعل، وهي حقيقة القدرة التي يكون بها الفعل،
ويقع هذا الاسم على سلامة الأسباب والآلات والجوارح،
وصحة التكليف تعتمد هذه الاستطاعة. |