BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

1- Anneye, Babaya İyilik ve Onların Buna En Haklı Layık Bâbı

6664- Bize Kuteybe b. Saîd b. Cemil b. Tarifes-Sakafî ile Züheyr b. Harb rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bize Cerîr, Umara b. Ka'kaâ’dan, o da Ebû Zür'a'dan, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti. Ebû Hüreyre şöyle dedi: Bir adam Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’e gelerek:

— Benim güzel sohbet etmeme insanların en lâyık olanı kimdir? diye sordu.

«Annendir!» buyurdular.

— Sonra kimdir? dedi. «Sonra annendir!» buyurdu.

— Sonra kimdir? dedi.

«Sonra annendir!» buyurdu.

— Sonra kimdir? dedi. «Sonra babandır!» buyurdu,

Kuteybe'nin hadîsinde: «Benim güzel sohbet etmeme en lâyık kimdir?» cümlesi vardır. İnsanları anmamıştır.

6665- Bize Ebû Küreyb Muhammed b. Alâ' El-Hemdânî rivâyet etti,

(Dedi ki): Bize İbn Fudayl babasından, o da Umara b. Ka'kaâ'dan, o da Ebû Zür'a'dan, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti. (Şöyle dedi): Bir adam:

— Ya Resûlallah! Benim güzel sohbet etmeme en lâyık kimdir? diye sordu,

«Annen, sonra annen, sonra annen, sonra babandırl Sonra sana en yakın, en yakın olanlardır!» buyurdular.

6666- Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize mâra ile İbn Şübrüme'den, onlar da Ebû Zür'a'dan, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti. Ebû Hüreyre: Bir adam Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’e geldi diyerek Cerîr'in hadîsi gibi rivâyet etmiş. Şunu da ziyâde eylemiştir: «Bunun üzerine:

«Evet! Baba hakkı için sana mutlaka haber verilecektir!» buyurdular.»

6667- Bana Muhammed b. Hatim rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Şebâbe rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Muhammed b. Talha rivâyet etti. H.

Bana Ahmed b. Hiraş da rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Habban rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Vüheyb rivâyet etti. Her iki râvi İbn Şübrüme'den bu isnadla rivâyette bulunmuşlardır.

Vüheyb'in hadîsinde: «Kime iyilik edeyim.» Muhammed b. Talha'nın hadîsinde ise: «Tarafımdan güzel sohbet edilmeye insanların hangisi en lâyıktır.» cümleleri vardır. Sonra râvi Cerîr'in hadîsi gibi nakletmiştir.

Bu hadîsi Buhârî «Kitâbu'l-Edeb»'de; İbn Mâce «Kitâbu'l-Vasâyâ»'da tahric etmişlerdir,

Hadîsdeki sahabeden murad; sohbet yani bir kimsenin hizmetinde bulunmaktır.

Bazıları Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’e gelen adamın Muâviye b. Hayyide olduğunu söylemişler. «Çünkü Buhârî (El-Edebü'l-Müfred) adlı eserinde onun hadîsini rivâyet etmiştir.» demişlerse de, Aynî bu babda birçok hadîsler vârid olduğunu, hepsinin buradaki rivâyete benzediğini, binâenaleyh gelenin Muâviye olduğu tayin edilemiyeceğini söylemiştir.

Hadîs-i şerîf akrabaya iyilikte bulunmaya teşvik etmekte, bunların başında annenin geldiğini, sonra baba ve derecelerine göre diğer yakınların onu takip ettiğini bildirmektedir. Ulemâ bunun sebebini şöyle izah ederler: Annenin başta gelmesi; çocuğu uğrunda birçok meşakkatlere katlanmasından, onu doğururken, emzirirken ve terbiye ederken pek çok yorulmasındandır. «Elmirkat» nâm eserde şöyle deniliyor: «Kur'ân-ı Kerîm»'de: Annesi onu meşakkatle taşımış, meşakkatle doğurmuştur. Onun ana karnında bulunmasıyle sütten ayrılması müddeti otuz aydır, bu-yurularak annenin bu üç hakkına işaret olunmuştur. Yani; üç şey mukabilinde üç şey anneye mahsusdur ki, bunlar da; hamilelik çilesi, doğurma meşakkati ve emzirme mihnetidir. Bundan dolayı Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) anneye hizmeti üç defa tekrar etmiştir. Muhasibi iyilik ve hizmet hususunda annenin, babadan önce geldiğine ulemânın ic-mâını nakletmiştir. Fakat Kâdî Iyâz’ın beyânına göre bu babda ulemâ arasında hilaf vardır. Cumhûr annenin üstünlüğüne kail olmuş, bazıları iyilik ve hizmet Bâbında anne ile babanın müsavi derecede hak sahibi olduklarını söylemişlerdir. Bu kavil İmâm Mâlik'e de nisbet edilmiştir. Fakat Nevevî bu sarih hadisler karşısında doğrunun birinci kavil olduğunu söylemektedir. Kâdî Iyâz diyor ki: «İyilik hususunda anne ile babanın haklarının başkalarından daha kuvvetli olduğuna ulemâ ittifak etmişlerdir.

Bazıları Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in:

«Sonra en yakının! En yakının!» buyurmasına bakarak dedelerle kardeşler arasında tereddüt göstermişlerdir...»

Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in:

«Evet! Baban hakkı için...» sözünden yeminin hakikati kastedilme-miştir. Bu kelime sözü perçinlemek için dile gelivermiştir.

Nitekim evvelce de görmüştük.

6668- Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile Züheyr b. Harb rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bize Vekî', Süfyân'dan, o da Habîb'den naklen rivâyet etti, H.

Bize Muhammed b. Müsennâ da rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Yahya (yani İbn Saîd El-Kattân) Süfyân ile Şu'be'den rivâyet etti. (Demişler ki): Bize Habîb, Ebû'l-Abbâs'dan, o da Abdullah b. Amr'dan naklen rivâyet etti. (Şöyle dedi):

Bir adam Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e cihâd için izin istemeye geldi. Bunun üzerine (ona):

«Ebeveynin sağ mı?» diye sordu. Adam:

— Evet! dedi.

«O halde onlar hakkında cihâd et!» buyurdular.

6669- Bize Ubeydullah b. Muâz rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize babam rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Şu'be, Habib'den rivâyet etti.

(Dedi ki): Ben Ebû'l-Abbâs'dan dinledim.

(Dedi ki): Ben Abdullah b. Amr b. Âs'ı şöyle derkçn işittim:

Bir adam Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'ç geldi...

Râvi yukarıki hadîsin mislini anlatmıştır.

Müslim der ki: «Ebû'l-Abbâs’ın ismi, Sâib b. Ferrûh El-Mekkî'dir.»

6670- Bize Ebû Küreyb rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İbn Bişr Mis'ar'dan naklen haber verdi. H.

Bana Muhammed b. Hatim de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Muâviye b. Amr, Ebû İshâk'dan rivâyet etti. H.

Bana Kâsım b. Zekeriyyâ dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hüseyn b. Aliy El-Cu'fî Zâide'den rivâyet etti. Her iki râvi A'meş'den ve hepsi Habîb'den bu isnadla bu hadîsin mislini rivâyet etmişlerdir,

6671- Bize Saîd b. Mansûr rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdullah b. Vehb rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Amr b. Haris, Yezîd b. Ebî Habîb'den naklen haber verdi. Ona da Ümmü Seleme'nin âzâdlısı Nâim rivâyet etmiş ki, Abdullah b. Amr b. Âs şunu söylemiş:

Nebiyyullah (sallallahü aleyhi ve sellem)'e bir adam gelerek:

— Sana hicret ve cihâd şartı ile bey'at ediyorum. Ecri Allah'dan dilerim; dedi. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Annenle babandan sağ biri var mı?» diye sordu. Adam:

— Evet! Hattâ ikisi de! cevâbını verdi. «Allah'dan ecir diler misîn?» dedi. Adam:

— Evet! cevâbını verdi,

«O halde hemen annenle babana dön! Ve onlara güzel sohbette bulun!» buyurdular,

Bu hadîsi Buhârî «Kitâbü'l-Cihâd» ile «Kitâbü'l-Edeb»'de; Ebû Dâvûd, Tirmizî ve Nesâî de «Kitâbü'l-Cihâd»'da muhtelif râvilerden tahrîc etmişlerdir.

Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e gelen zâtın Câhime b. Abbâs b. Mirdâs olması muhtemel görülmüştür.' Çünkü bir hadîsde bu zât:

«Ben cihâd hakkında istişare için Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e geldim de (bana):

«Validen var mı?» diye sordu. Evet! dedim

«Git de ona ikram et!» Zira cennet onun ayaklarının att;ndad;ri» demiştir.

Bu husûsda daha başka hadîsler de vardır. «Öyle ise onlar hakkında mücahede et!» sözünden zahirî mânâ kastedilmemiştir. Çünkü cihâdın zahiri mânâsı başkasına zarar vermeyi tazammun eder. Burada maksad cihâdın külfetidir ki o da mal sarfetmek ve bedenen yorulmaktır. Binâenaleyh hadîsin mânâsı. Anne ve babanı razı etmek için malını sarfet ve bedenini yor, demek olur. Hadîs-i şerif, anneye-babaya itaatin şiddetle lüzumuna, haklarının büyüklüğüne, onlara itâattan dolayı kazanılacak sevabın çokluğuna delildir. Ulemâdan bazıları bu hadîsle istidlal ederek ana-baba hakkının cihâddan daha üstün olduğunu... Her ikisi veya birisi müslüman olduğu takd'irde, onlardan izinsiz cihâda gitmenin caiz olmadığını söylemişlerdir. Müşrik olurlarsa izinleri şart değildir. Ancak düşman müslürnanların karşısına gelir de, onunla çarpışmak zaruret hâlini alırsa, onlardan izinsiz cihâd etmek caiz olur.

Anneye-babaya isyanın büyük günahlardan sayıldığını iman bahsinde görmüştük.