BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

8- Kırda Çimen Otlatmak İçin Muhtac Olunan Suyun Fazlasını Satmanın, Onu Vermekten İmtina Etmenin ve Erkek Hayvanın Çiftleşmesi Mukabilinde Ücret Almanın Haram Kılınması Bâbı

4087- Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Veki' haber verdi. H.

Bana Muhammed b. Hatim de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Yahya b. Saîd rivâyet etti.

Bu râviler hep birden İbn Cüreyc'den, o da Ebû'z-Zübeyr'den, o da Câbir b. Abdillâh'dan naklen rivâyette bulunmuşlardır. Câbir:

«Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) suyun fazlasını satmaktan nehî buyurdu.» demiş.

4088- Bize İshâk b. İbrahim rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Bavh b. Ubâde haber verdi.

(Dedi ki): Bize İbn Cüreyc rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Ebû'z-Zübeyr haber verdi ki, kendisi Câbir b. Abdillâh'ı şunları söylerken işitmiş:

«Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) devenin çiftleşmesini satmaktan, suyu- ve ziraat yapmak için yeri satmaktan nehî buyurdu. (Evet) Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) işte bunları nebi buyurdu.»

4089- Bize Yahya b. Yahya rivâyet etti.

(Dedi ki): Ben Mâ-Jik'e okudum. H.

Bize Kuteybe de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Leys rivâyet etti.

Bu râvilerin ikisi de Ebû'z-Zinâd'dan, o da A'rac'dan, o da Ebû Hüre yre'den naklen rivâyet etmişlerdir ki, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Akıbet ottan menedilmeye varacağı için suyun fazlası (başkasına) men'edilmez.» buyurmuş.

4090- Bana Ebû't-Tâhir ile Harmele rivâyet ettiler. Lâfız Har-mele'nindir. (Dediler ki): Bize İbn Vehb haber verdi.

(Dedi ki): Bana Yûnus, İbn Şihâb'dan naklen haber verdi.

(Dedi ki) ; Bana Saîd b. Müseyyeb ile Ebû Seleme b. Abdirrahmân rivâyet ettiler ki, Ebû Hüreyre şunu söylemiş: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Akıbet otu menetmiş olacağınız için, suyun fazlasını başkasından esirgemeyin!» buyurdular.

4091- Bize Ahmed b. Osman En-Nevfelî rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ebû Âsim Dahhâk b. Mahled rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İbn Cü-reyc rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Ziyâd b. Sa'd haber verdi. Ona da Hilâl b. Üsâme, ona da Ebû Seleme b. Abdirrahmân haber vermiş ki, kendisi Ebû Hüreyre'yi şunu söylerken işitmiş: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Dolayısiyle ot satılmış olacağı için, suyun fazlası satılamaz.» buyurdular.

Bu hadîsin Hazret-i Ebû Hüreyre rivâyetini Buhârî «Kitâbü’l-Müsâkaat» ile «Terkü'l-Hıyel»de, Nesâî «İhyâü'l-MevâUda tahrîc ettikleri gibi, diğer Kütüb-ü Sitte sahipleri de rivâyet etmişlerdir. İbn Mâce'nin tahrîc ettiği bir rivâyette:

«Uç şey vardır ki, bunları başkasına vermemek olmaz: Su, ot ve ateş!» buyurulmuştur. İbn Merdeveyh'in tefsirinde Hazret-i Vasile b. Eska'dan şu hadîs rivâyet olunmuştur:

Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Allah'ın kullarından suyun fazlasını, otu ve ateşi esirgemeyin, zîra Allah bunları kuvvetlilere menfaat, zayıflara kuvvet olmak üzere yaratmıştır.»

Kele': Yaş olsun kuru olsun ot manasınadır. Kuru ota Araplar ha-Şİş ve heşîm; yaş ota da uşb ve rutb derler.

Bu rivâyetlerde: Fazla suyu satmak, hayvanı çiftleştirmek için kiraya vermek ve ziraat için yeri kiralamak yasak edilmektedir.

Fazla suyun satilamamasına sebep, dolayısiyle merayı satmış olmaktır. Bu mesele şöyle îzâh olunur: Bir kimse kendine milk olmak üzere kırda mera kenarında bir su kuyusu kazar. Kuyudan ihtiyacına yetip artacak kadar su çıkar. Etrafındaki merada ise başka su yoktur. Hayvan sahipleri sürülerini bu merada otlatabilmek için bu kuyudan istifade etmeye mecburdurlar. Aksi takdirde meradan istifâde edemezler; çünkü hayvanları susuzluktan ölür. Bu hâl karşısında suyu vermemek, hayvanların otlamasına mâni' olmak mânâsına geleceği için fazlasını parasızca hayvan sahiplerine vermek emrolunmuştur. İbn Bezîze fazla suyu ihtiyaç sahiplerinden esirgemenin büyük günahlardan sayılacağını söylemiştir.

Hadîsin son rivâyetinde:

«Dolayısiyle ot satılmış olacağı için, suyun fazlası satılamaz.» buyurulmuştur. Zîra kuyu sahibi suyun'fazlasını parasız vermezse o merada hayvan otlatmağa imkân kalmayacaktır. Şu halde hayvan otlatabilmek için suyu satmak, milki olmayan merayı satmak gibidir.

Hadîsteki nehyin tahrîm mi yoksa tenzih mi ifâde ettiğinde ihtilâf olunmuştur. Tıybî: «Suyun milk olup olmamasını da bu esâsa bina etmişlerdir; evlâ olan: Nehyi kerahete hamletmektir.» diyor. Şafiîler'in «Et-Tevdîh» adlı fıkhında bu mesele hakkında şu îzâhât verilmiştir: «Buradaki nehî İmâm Mâlik ile Evzâi"ye göre tah-rîme hamledilmiştir. Hattâbî ile İbn Tîn bu kavli Şâfii'den de nakletmişlerdir. Bazıları su vermeyi müstehap görerek nedb mânâsına hamletmişlerse de bizce esah olan kavle göre ekin için değil hayvanlar için suyu vermek vaciptir.» Bu meselede Hanefîler'in mezhebi de budur.

Kuyu sahibinin suyu ihtiyâcına sarf etmek hususunda haklı olduğu ittifâkî bir meseledir. Çünkü Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) suyun fazlasını esirgemekten menetmiştir. Fazlası olmayan su bu nehîde dahil değildir. Kaplara doldurulan suyun fazlasını vermek vâcib değildir; meğer ki suyu isteyen muztar kalmış, ola!

Nevevî diyor ki: «Kuyu sahibinin ihtiyacından artan suyunu ekin sulamak için başkasına vermesi vâcib değil; hayvan sulamak için vermesi vaciptir. Vücubun da şartları vardır. Bunların birincisi: Hayvan sahibinin mubah su bulamaması; ikincisi: Suyun hayvan ihtiyacı için verilmesi; üçüncüsü.: Kuyu sahibinin ihtiyacı olmamasıdır.»

Yolculara ve hayvanlarına su verilir. O yerde oturmak isteyenler hakkında iki vecih vardır. Birinci veçhe göre onlara su vermek vâcib değildir; zira orada kalmalarına zaruret yoktur. Esah olan ikinci veçhe göre ise vaciptir. Bu takdirde su için onlardan para alınıp alınmayacağı hususunda da iki kavil vardır. Esah olan kavle göre para alınmaz; çünkü Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) suyun fazlasını satmayı yasak etmiştir.

«Devenin çiftleşmesini satmak...»dan murad: Boğa ve aygır gibi hayvanları çiftleştirmek için kiralamaktır. İmâm A'zam, Şafiî, Ebû Sevr ve diğer bir takım ulema bunun bâtü ve haram olduğunu söylemişlerdir. Hayvanı kira ile alan kimse onu kendi hayvanı ile çiftleştirse bile hiç bir ücret vermesi lâzım gelmez; çünkü satılan şey meçhul ve teslimi, imkânsızdır.

Ashâb ve tabiînden bir cemaat, İmâm Mâlik ve diğer bâzı ulemâ malûm bir müddet yahut malûm sayıda çiftleştirme için hayvan kiralanabileceğine kail olmuşlardır. Onlara göre bu bir ihtiyaç ve menfaattir; bu bâbtaki nehl tenzihe hamledilir.

«Zirâat için yeri satmak» arazîyi kâra vermektir. Ulemânın bu husustaki kavillerini «Yeri kiraya verme» bahsinde görmüştük.