BAB 001 002 003 004 005 006 007

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

1- Bab

3843- Bize Yahya b. Yahya rivâyet etti.

(Dedi ki): Mâlik'e şunu söyledim: Sana Nâfi', İbn Ömer'den naklen rivâyet etmiştir. İbni Ömer

(Dedi ki): Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurdular:

«Bir kimse bir köledeki hissesini âzâd eder de kölenin (geri kalan) kıymetini ödeyecek kadar mala sahib bulunursa, köleye o maldan âdilâne bir kıymet biçilir; ortaklarına hisselerini verir ve köle onun nâmına âzâd olur. Aksi takdirde köleden âzâd olan mikdâr âzâd olmuştur.»

3844- Bize bu hadîsi Kuteybe b. Saîd ile Muhammed b. Rumh hep birden Leys b. Sa'd'dan rivâyet ettiler, H.

Bize Şeybân b. Ferrûh da rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Cerîr b. Hâzim rivâyet etti. H.

Bize Ebû'r-Rabî' ile Ebû Kâmil dahi rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bize Hammâd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Eyyûb rivâyet etti. H.

Bize İbn Nümeyr de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize babam rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ubeydullah rivâyet etti. H.

Bize Muhammed b. Müsennâ dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdülvehhâb rivâyet etti. Ben Yahya b. Saîd'den dinledim; dedi. H.

Bana İshâk b. Mansûr da rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdürrezzak, İbn Cüreyc'den naklen haber verdi.

(Dedi ki): Bana îsmâîl b. Ümeyye haber verdi. H.

Bize Hârûn b. Saîd el-Eylî de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İbn Vehb rivâyet etti,

(Dedi ki): Bana Üsâme haber verdi. H.

Bize Muhammed b. Râfi' dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İbn Ebi Füdeyk, İbn Ebî Zi'b'den naklen rivâyette bulundu.

Bu râvilerin hepsi Nafi'den, o da İbn Ömer'den naklen Mâlik'in Nafizden naklettiği hadîs mânâsında rivâyette bulunmuşlardır.

Bu hadîsi Buhârî «Şerike» ve «Itk» bahislerinde; Ebû Dâvûd «Itk» bahsinde; Tirmizî «Ahkâm»da; Nesâî «Itk» ve «Büyü'» bahislerinde muhtelif râvilerden tahrîc etmişlerdir.

Şirk: Nasîb, hisse demektir. Âdilâne kıymetten murâd: Ödenen para kölenin kıymetinden ziyâde ve noksan olmamaktır.

«Aksi takdirde...» cümlesinin mânâsı: Eğer zengin değilse yalnız kendi hissesi âzâd olur demektir. Abd kelimesinden her nekadar köle yani erkek hatıra gelirse de hükümde cariye de dahildir. Çünkü ulemâdan bâzılarına göre bu kelime cariyeye de şâmildir. İbn’l-Arabî: «Bu kelime sıfattır; abd ve abde denilir. Mutlak zikredilirse erkeğe kadına şâmil olur» demiştir. Bir takımları cariyenin kıyâs-ı celî ile hükme dâhil olduğunu söylemişlerdir. Zira erkekte mevcut olan bir mânâ kadında da mevcuttur; hükmü iktizâ eden vasıfda erkekliğin kadınlığın te'-sîri yoktur. İshâk b. Rahuye'nin bu hükmü kölelere tahsis ettiği, cariyelere şumûlü olmadığını söylediği rivâyet olunur; fakat

Nevevî: «Bu kavil şâzz ve bütün ulemanın sözlerine muhaliftir.» diyor.

Zahirine bakılırsa hadîs-i şerîf umum ifâde ediyorsa da delillerle sabiler bu hükümden bilittifak tahsis edilmişlerdir. Onların sair tasarrufları gibi, köle âzâd etmeleri de caiz değildir. Hattâ İmâm Şâfiî'ye göre sefihliği veya iflâsı dolayısiyle hacr yani tasarruftan men' edilen kimse dahi köle azâd edemez. İmâm A'zam sefîhlik sebebiyle hacrın caiz olamayacağına kaildir. Ona göre sefih (yani aklı kısa) bir kimse bütün tasarrufâtında serbesttir. Hanefîler'den İmâm Ebû Yûsuf ile İmâm Muhammed sefihin alış-veriş, hibe, icâre ve sadaka gibi şaka sözlerle sahîh olmayan tasarrufâttan hacr edileceğini; geri kalan talâk ve köle âzâdı gibi tasarruflardan men' edilemiyeceğini söylemişlerdir.