BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

59- Nefr Günü El-Muhassab'e İnerek Orada Namaz Kılmanın Müstehab Oluşu Bâbı

3227- Bize Muhammed b. Mihrân Er-Râzî rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdürrezzâk, Ma'mer'den, o da Eyyûb'dan, o da Nâfi'den, o da İbn Ömer'den naklen rivâyet etti ki: Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) ile Ebû Bekir ve Ömer Ebtah'a inerlermiş.

3228- Bana Muhammed b. Hatim b. Meymûn rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ravh b. Ubâde rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Sahr b. Cüvey-riye, Nâfi'den naklen rivâyet etti ki İbn Ömer (radıyallahü anh) El-Mu-hassab'a inmeyi sünnet sayar; Nefr günü Öğleyi El-Muhassab'da kılarmış. Nâfi': «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) ve ondan sonra Hulefâ-i Râşidîn Muhassab'e inmişlerdir.» demiş.

3229- Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile Ebû Küreyb rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bize Abdullab b. Nümeyr rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hişâm, babasından, o da Âişe'den naklen rivâyet etti. Âişe şöyle dedi:

«Ebtah'a inmek sünnet değildir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in oraya inmesi (Medine'ye dönerken) yola çıkmak için daba kolayına geldiğindendir.»

3230- Bize bu hadîsi (yine) Ebû Bekir b. Ebî Şeybe rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hafs b. Gıyâs rivâyet etti. H.

Bana bu hadîsi Ebû'r-Rabî' Ez-Zehrânî de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hammâd yani İbn Zeyd rivâyet etti. H.

Bize bu hadîsi Ebû Kâmil dahi rivâyet etti.

(Dedi ki) ; Bize Yezîd b. Zürey' rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Habîb El-Muallim rivâyet etti. Bu râvilerin hepsi Hişâm'dan bu isnâdla bu hadîsin mislini rivâyet etmişlerdir.

3231- Bize Abd b. Humeyd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdürrezzâk haber verdi.

(Dedi ki): Bize Ma'mer, Zührî'den, o da Sâlim'den naklen haber verdi ki Ebû Bekir, Ömer ve İbn Ömer Ebtaha inerlermiş.

Zührî

Dedi ki: «Bana Âişe'den naklen Urve de haber verdi ki Âişe (radıyallahü anha) bunu yapmaz. (Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem)’in oraya inmesi ancak yola çıkması için kolayına gelen bir yer olduğundandır.) dermiş.»

3232- Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe ile İshâk b. İbrahim, İbn Ebî Ömer ve Ahmed b. Abde rivâyet ettiler. Lâfız Ebû Bekr'indir.

(Dedi ki): Bize Süfyân b. Uyeyne, Amr'dan, o da Atâ'dan, o da İbn Abbâs’dan naklen rivâyet etti. İbn Abbâs (radıyallahü anh):

«El-Muhassab'da kalmak bir şey değildir. O ancak Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in indiği bir menzildir.» demiş.

3233- Bize Kuteybetübnü Saîd ile Ebû Bekr b. Ebî Şeybe ve Züheyr b. Harb toptan İbn Uyeyne'den rivâyet ettiler. Züheyr

(Dedi ki): Bize Süfyân b. Uyeyne, Salih b. Keysân'dan, o da Süleyman b. Ye-sâr'dan naklen rivâyet etti.

(Dedi ki): Ebû Râfî' şunu söyledi: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Mma'düM çıktığı vakit Ebtah'a inmemi bana emir buyurmadı. Ama ben (kendiliğimden) giderek oraya onun çadırını kurdum. Müteakiben o da oraya gelerek konakladı.» Ebû Bekir Salih'in rivâyetinde şunları söyledi: «

Dedi ki: Süleyman b. Yesâr'dan dinledim.»

Kuteybe'nin rivâyetinde: «Ebû Râfi'den naklen o, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in eşyasına bakmaya me'mûrdu, dedi.» ibaresi vardır.

Hazret-i Âişe ile İbn Abbâs (radıyallahü anh) hadîslerini Buhârî, İbn Abbâs hadîsini Nesâî ile Tirmizî hacc bahsinde tahrîc etmişlerdir. Tirmizî, İbn Abbâs hadîsi hakkında: «Bu hadîs hasen sahîhdir.» demiştir.

İbn Ömer (radıyallahü anh) hadîsini Tirmizî dahi rivâyet etmiş ve bu bâbda Hazret-i Âişe ile Ebû Râfi' ve İbn Abbâs (radıyallahü anh)'dan da rivâyetler bulunduğunu söylemiştir.

Âişe (radıyallahü anha) hadîsini bütün kütüb-ü sitte İmâmları tahrîc etmişlerdir. Bu bâbda Ebû Hüreyre, Ebû Üsâme ve Enes (radıyallahü anh) hazerâtından da rivâyetler vardır, Ebû Hüreyre rivâyeti kitabımızda az sonra görülecektir. Diğerlerini Buhârî tahrîc etmiştir.

Görülüyor ki, Mina'dan Mekke'ye dönerken El-Muhassabsa inmek İbn Ömer hadîsine göre Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) ile Hulafâ-i Râşidin'in âdetleri imiş. Bunu İbn Ömer (radıyallahü anh) da yaparmış. Fakat Hazret-i Âişe ile İbn Abbâs (radıyallahü anh) rivâyetlerinden bunun sünnet olmadığı, Resûlüllah, (sallallahü aleyhi ve sellem)'in oraya tesadüfen indiği anlaşılmaktadır. Bu suretle oraya inmenin müstehab olup olmadığında Ashâb-ı kirâm ihtilâf etmiş oluyorlar. Filhakika Hulefâ'-i Râşidin hazeratı Mina'dan dönüşte el-Muhassab'e inmiş, İbn Abbâs, Âişe ve kızkardeşi Esma (radıyallahü anh) orada inmemişlerdir. Bu husûsda ulemâ dahi ihtilâf etmişlerdir. Hattâbî'ye göre Mina'dan dönerken El-Muhassab denilen yerde bir müddet kalmak hacc ibâdetlerinden ma'-dûd değildir. Abdûlazîm El-Mûnzirî ise bilâkis oraya inmenin bütün ulemâya göre müstehab olduğunu söylemiştir. Fakat Münzir'in iddiası söz götürür. Çünkü Tirmizî oraya inmemiş bütün ulemâya göre değil, ulemâdan, bâzılarına göre müstehab olduğunu söylemiş. Nevevî dahi bu yere inmenin İmâm Şafiî ile İmâm Mâlik ve cumhûra göre müstehab olduğunu bildirmiştir ki, doğrusu da budur. Ulemâdan Urvetü'bnü-Zübeyr ile Saîd b. Cübeyr'in mezheblerine göre El-Muhassab denilen yere inmek müstehab değildir. İbrahim Nehaî'ye, Saîd b. Cübeyr'in buraya inmediği söylenmiş de şu cevâbı vermiş: «Evvelce Saîd bunu yapardı, sonra oraya inmemeyi daha muvafık buldu.» Ulemâdan bâzılarına göre Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in El - Muhassab'da hayvanından inerek bir müddet kalması ilk zamanlarda ibâdetlerini gizli gizli yaparken şimdi aşikâr ibâdet edebildiğine ve müşriklerin İslâmiyeti söndürmek azminde bulunmalarına rağmen Allah'ın bu dîni muzaffer kılmasına şükür içindir. Aynî diyor ki: «El-Muhassab'a inmenin hacc ibâdetleri ile alâkası olmadığı kararlaşınca acaba oradan geçen herkesin bu yere inmesi müstehab mıdır? Değil midir? Mutlak surette müstehab olduğunu söylemek caiz olduğu gibi, kalabalık cemaat hâlinde oradan geçenlere müstehabdır, demek de caizdir.»

3234- Bana Harmeletü'bnü Yahya rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İbn Vefab haber verdi.

(Dedi ki): Bana Yûnus, İleni Şihâb'dan, o da Ebû Selemete'bnü-Abdirrahman b. Avf'dan, o da Ebû Hüreyre'den, o da Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen haber verdi ki, şöyle buyurmuşlar:

«Yarın inşaallah Benî Kinâne'nin Hayfına, küfr üzere ahd ü peymân verdikleri yere ineceğiz.»

3235- Bana Züheyr b. Harb rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Velîd b. Müslim rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Evzâî rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Zührî rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Ebû Seleme rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ebû Hüreyre rivâyet etti.

(Dedi ki): Mina'da bulunduğumuz sırada Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bize hitaben: «Yarın biz Benî Kinâne'nin Hayfma, küfr üzere ahd ü peymân ettikleri yere ineceğiz.» buyurdular;

Bunun sebebi Kureyş'le Benî Kinâne'nin, Benî Hâşim'le Benî Muttalih aleyhine onlarla kız alıp-vermemek Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i kendilerine teslim edinceye kadar alış-verişte bulunmamak üzere ahd ü peymân etmiş olmalarıdır. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bu yerden El-Muhassab'ı kasdetmiştir.

3236- Bana Züheyr b. Harb rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Şe-bâbe rivâyet etti.

(Dedi ki) ; Bana Verkaas, Ebû'z-Zinâd'dan, o da A'rac’dan. o da Ebû Hüreyre'den, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen rivâyet etti ki, Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Hedefimiz Allah fütuhat verirse inşaallah Hayf (yani) müşriklerin küfr ahdü peymân ettikleri yerdir» buyurmuşlar.

Bu hadîsi Buhârî hacc, hicret ve megâzî bahislerinde tahrîc etmiştir.

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in «İnşaallah» demesi bu bâb-daki âyet-î kerîmeye imtisâ endir.

Hayf: Dağ eteği mânâsına gelir. Benî Kinâne hayfından murâd El-Muhassab denilen yerdir. Vaktiyle müşrikler burada müslümanlara karşı boykota karar vermişlerdi. Tabakât ve Siyer kitaplarının beyânına gb're Kureyş kâfirleri müslümanlara reva gördükleri bütün zulüm ve eziyetlere rağmen müslümanlığın her gün biraz daha ilerlediğini görüyor, kin ve hiddetlerinden ne yapacaklarını bilemiyorlardı. Habeş imparatoru Necâşî müslümanları himaye etmiş müşriklerin murahhaslarını haybet ve hüsranla geri çevirmişti. Müşrikler buna pek ziyâde hiddetlendiler ve Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i öldürmeye ittifak ederek aralarında bir misaknâme yazdılar. Bu misâka göre Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Efendimizin kabilesi olan Benî Hâşimle alış-veriş yapmıyacaklar, onlardan kız alıp vermeyecekler, Hazret-i Peygamber'i teslim etmedikçe kendilerine hiç bir nevi gıda maddesi vermiyeceklerdi. Mîsâknâmeyi Mansûr b. İkrime yazmış, fakat derhal eli kurumuştu. Mîsâknâmeyi Kabe duvarına astılar. Ve Benî Hâşim'i kendilerine babalarından miras kalan Şı'b-ı Ebü Tâlip denilen vadide muhasara altına aldılar. Bu hâdise nübüvvetin derhal eli kurumuştu. Mîsâknâmeyi Kabe duvarına astılar. Ve Benî Abdü'l Muttalib bu vadide üç sene mahsur kalmışlardır. Bu müddet zarfında müslümanların pek ziyâde müşkilât çektikleri hattâ bâzan ağaç yaprakları yedikleri rivâyet olunur. İbn Sa'd mezkûr vak'ayı anlatırken.'çocukların açlıktan feryâd-ü figân ettiklerini ve seslerinin uzaklardan duyulduğunu kaydeder. Kureyş kâfirleri ise bu elenınâk manzaradan memnun kalıyorlardı. Ebû Leheb, elden gelen her türlü zulüm ve şenaati icra için Kureyş'e yardım ediyordu. Nihayet zulm-ü istisâf dayanılmaz bir dereceye varınca Teâlâ hazretleri Peygamber-i zîşânma müşriklerin yazdığı ahidnâmeyi kurtlar, yediğini yalnız Allah (azze ve celle)'nin zikredildiği yerlerin sağlam kaldığını vahy suretiyle bildirdi. Bir rivâyette müşrikler ahidnâmenin üzerine üç mühür vurmuşlardı. Resûlü Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) Efendimiz bu hâdiseyi amcası Ebû Tâlib'e haber verdi. O da Kureyş kâfirlerine giderek şunları söyledi: «Kardeşim oğlunun bana haber verdiğine göre Allahü teâlâ sizin ahidnâmenize kitap kurtları musallat etmiş, bu kurtlar ahidnâmedeki zulm ve cefâyr. ait yerleri yemiş, Allahü teâlâ’nın zikredildiği yerler sağlam kalmıştır. Kardeşim oğlu bana hiç bir zaman yalan söylememiştir. Eğer bunda da doğru söylüyorsa bu kötü fikrinizden vazgeçin. Yalan söylediği meydana çıkarsa onu size teslim ederim. Siz de kendisini ya öldürür yahut sağ bırakırsınız...» .

Müşrikler: «Bize karşı hakikaten insaf gösterdin!» dediler. Bir de baktılar ki hâdise tamamen Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in haber verdiği gibi imiş. Hayretler içerisinde kalarak Ebû Tâlib'e verdikleri söze pişman oldular. Bunun üzerine Ebû Tâlib: «Mes'ele anlaşılmışken biz hâlâ neden haps ediliyor; muhasarada kalıyoruz.» dedi. Kureyş'ten bâzı kimseler de Benî Hâşim'e yaptıklarından pişmanlık duydular. Mut'ım b. Adiyy, Adiyy b. Kays, Zem'atü'bnü Esved, Ebû'l-Buhterî b. Hâşim ve Zuheyr b. Ebî Ümeyye bunlar meyânında idi. Derhal silâhlanarak Benî Hâşim'le Benî Muttalib'in bulundukları yere gittiler ve onları mahsur bulundukları yerden çıkardılar. Kureyş küffarı bunu görünce Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Efendimizin kendilerine asîâ teslim edilmeyeceğini anlayarak bir daha sukût-u hayâle uğradılar. Benî Hâşim ile Benî Muttalib mahsur bulundukları şı'b'dan ancak nübüvvetin onuncu yılında kurtulabilmişlerdi. Bir rivâyette ahidnâmeyi Mut'ım b. Adiyy yırtmıştır. İşte bu vak'aya istinaden ulemâdan Bazıları Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in El-Muhassab'e inmesini Allah'ın lütf-u ihsanlarına karşı bir şükrân-ı nimet diye tefsîr etmişlerdir. Bu ha-dısdeki yarından murâd Zülhicce'nin onüçüncü günüdür. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bu sözü bayram sabahı söylediğine göre o gün için yarın demek mecazdır.