BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

45- Telbiyeyi Bayram Günü Cemre-i Akabe'de Taş Atmağa Başlayıncaya Kadar Devam Ettirmenin Müstehab Oluşu Bâbı

3146- Bize Yahya b. Eyyûb ile Kuteybetü'bnu Saîd ve İbn Hucr rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bize İsmail rivâyet etti. H.

Bize Yahya b. Yahya da rivâyet etti. Lâfız onundur.

(Dedi ki): Bize İsmail b. Ca'fer, Muhammed b. Ebî Harmele'den, o da İbn Abbâs'ın azatlısı Küreyb'den, o da Üsâmetü'bnü Zeyd'den naklen haber verdi. Üsâme şöyle dedi:

-Arafâttan (çekilirken) Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in terkisine bindim. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Müzdelife yakınındaki sola giden dağ yoluna varınca devesini çökertti de küçük abdest bozdu. Sonra geldi. Ben, kendisine abdest suyu döktüm. Hafif bir abdest aldı. Sonra:

— (Haydi) namaza ya Resûlallah! dedim. O:

— Namaz ilerde kılınacaktır! buyurdu.

Müteakiben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) hayvanına binerek Müzdelife'ye geldi ve namazı (orada) kıldı. Sonra Müzdelife sabahı Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in terkisine Fadl bindi.»

Bu hadîsi Buhari «Hacc» ve «Abdest- bahislerinde; Ebû Dâvûd ile Nesâî «Hacc» bahsinde tahrîc etmişlerdir.

Şi'b: Dağ yolu, demektir.

Burada ondan murâd: Hacıların geldiği malûm yoldur.

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in aldığı hafif abdestten murâd ne olduğu ulemâ arasında ihtilaflıdır.

Bâzılarına göre âdetinden az su kullanmıştır.

Bir takımları bundan, abdestin lügat mânâsını anlamış ve «bâzı âzâsını yıkamıştır.» Demişlerse de bu kavil ihtimâlden uzaktır.

Hazret-i Üsâme'nin su dökmesi ve akabinde:

Hafif abdesti taharetlenmek mânâsına alanlar da olmuştur.

Bittabi bu daha garîbdir.

«Haydi namaza ya Resûlallah!» demesi, onun abdest aldığına delildir. Zîrâ abdest almamış olsa Üsâme'nin onu namaza davet etmesine imkân yoktur.

Bazıları Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in hafif abdest almasını Müzdelife'ye hareket için acele ettiğine hamleylemişlerdir.

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):' «Namaz ilerde kılınacaktır.» sözüyle, namaz yerinin Müzdelife olduğuna işaret buyurmuştur.

3147- Küreyb dedi ki: Bana da Abdullah b. Abbâs, Fadl'dan naklen haber verdi ki, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) cemreye varıncaya kadar tel biye getirmeye devam etmiş.

3148- Bize İshâk b. İbrahim ile Aliyyu'bnu Hasrem ikisi birden İsâ b. Yûnus'dan rivâyet ettiler. İbn Hasrem dedi ki: Bize Îsâ, İbn Ctireyc'den naklen haber verdi.

(Dedi ki): Bana Atâ' haber verdi.

(Dedi ki): Bana İbn Abbâs haber verdi ki Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Müzdelife'den Fadl'ı terkisine almış.

Atâ' şunu da söylemiş: Bana İbn Abbâs haber verdi. Ona da Fadl haber vermiş ki Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) cemre-i Akabe'de tasları atıncaya kadar telbiyeye devam etmiş.

3149- Bize Kuteybe'tü'bnü Saîd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Leys rivâyet etti. H.

Bize İbn Rumh da rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Leys, Ebû'z-Zübeyir den, o da İbn Abbâs'ın azatlısı Ebû Mâbed'den, o da İbn Abbâs'dan, o da Fadl b. Abbâs'dan naklen haber verdi. Fadl, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in terkîsindeymiş. Arafe gecesi ve Müzdelife sabahı halk yola çekildikleri vakit Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in:

— Sükûneti muhafaza edin! buyurduğunu söylemiş.

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) devesinin yularım kasıyormuş. Mina'dan mâdût olan Muhassir'e girince:

— Cemrede atılacak ufak taşları toplayın! buyurmuşlar.

Fadl: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) cemre-i Akabe'de taşlarını atıncaya kadar telbiyeye devam buyurdu.» demiş.

3150- Bana, bu hadîsi Züheyir b. Harb da rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Yahya b. Saîd, İbn Cüreyc'den rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Ebû'z-Zübeyir bu isnâdla haber verdi. Yalnız o, hadîsde:

«Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) cemre-i Akabe taşlarını atıncaya kadar telbiyeye devam etti.» cümlesini söylememiş; kendi rivâyetinde:

«Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem), insanın ufak taş atması gibi eliyle işaret bu yürüyordu.» ifâdesini ziyâde etmiştir.

Bu hadîs, telbiyenin bayram günü cemre-i Akabe'de teş atıncaya kadar devam ettiğine delildir.

İmâm A'zam ile İmâm Şafiî, Sevrî, Ebû Sevr ve Sahabe ile Tabiin'den birçok ulemânın kavilleri budur.

Hasan-ı Basri'ye göre Arafe günü sabah namazında telbiye kesilir.

Hazret-i Alî, İbn Ömer ve Âişe (radıyallahü anha) ile İmâm Mâlik ve Medine fukahâsının cumhûru telbiyenin, Arafe günü güneşin zevaline kadar devam ettiğine kaail olmuşlardır.

Onlara göre vakfeye başlayınca telbiye kesilir.

İmâm Ahmed, İshâk ve Seleften bâzılarına göre telbiye cemre-i Akabe'de taş atmak sona erinceye kadar devam eder.

Cumhûr-u ulemâ'nın delilleri bu hadîs ile ondan sonra gelen hadîslerdir.

Nevevî , muhaliflerin bir delîli olmadığını söylüyor.

Gerçi bir rivâyette:

«Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) cemre-i Akabe'de taş atıncaya kadar telbıyeye devam etti.» denilmiştir. Bu cümle İmâm Ahmed ile İshâk'a delil olabilirse de cumhûr-u ulemâ rivâyetlerin arasını bulmak için:

«Bundan murâd: Taşları atmaya başlamaktır.» demişlerdir.

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in: «Sükûneti iltizâm edin!» buyurması, o gece yolda riâyeti gereken edep ve terbiyeye irşâd içindir

Şâir kalabalık yerlerin hükmü de buna kıyâs olunur.

Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in taş atar gibi eliyle işâret buyurması, îzâh ve beyân içindir.

3151- Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ebû'l-Ahvas, Husayn'dan, o da Kesir b. Müdrik'den, o da Abdurrahmân b. Yezîd'den naklen rivâyet etti. Abdurrahmân Şöyle dedi:

«Biz Müzdelife'deyken Abdullah şunları söyledi:

— Ben kendisine Bakara sûresi indirilen zâtın bu makaamda: (Tekrar îcâbet sana yâ Rabbî! Tekrar îcâbet sanal) derken işittim.

3152-) Bize Süreye b. Yûnus rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hü-seyn rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hüsayn, Kesir b. Müdrik-i Eşcai'den, o da Abdurrahmân b. Yezidden naklen haber verdi ki Abdullah, Müz-delife'den akın ettiği vakit tel biye getirmiş. (Bunu görünce) acaba bu adam bedevi midir? diyenler olmuş. Bunun üzerine Abdullah:

— Bu insanlar unuttular mı yoksa saptılar mı? Ben kendisine Bakara sûresi indirilen zâtı bu yerde:

«Tekrar İcabet sana yâ Rabbî! Tekrar icabet sanal» buyururken işittim!» demiş.

3153- Bize, bu hadisi Hasan-ı Hülvâni de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Yahya b. Âdem rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Süfyân, Husayn’dan bu isnâdla rivâyette bulundu.

3154- Bana bu hadisi Yûsuf b. Hammâd El-Ma'niy dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ziyâd yani El-Bekkâî, Husayn'dan, o da Kesir b. Müdrik-i Eşcaî'den, o da Abdurrahmân b. Yezîd ile Esved b. Yezîd'den naklen rivâyet etti. Şöyle dediler:

Biz, Abdullah b. Mes'ûd'u Müzdelife'de şunu söylerken işittik: — Ben, kendisine Bakara sûresi indirilen zâtı burada:

«Tekrar icabet sana yâ Rabbi! Tekrar İcabet sana!» derken işittim. Sonra telbiyc getirdi. Onunla birlikte biz de telbiye getirdik.

Abdullah İbn Mes'ûd (radıyallahü anh)’in Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i kastederek:

«Kendisine Bakara sûresi indirilen zâtı söyle buyururken işittim.»

demesi, Bakara sûresi, ekseriyetle Hacc ahkâmını ihtiva ettiği içindir.

Bu sözle o: «Arafât'ta vakfe yapan, telbiyeyi keser.» diyenlerin kavlini reddetmek istemiştir.

Hazret-i Abdullah’ın sözü «Burası hacc ibâdetlerine dâir âyetlerin indiği makaamdır.» mânâsın dadır.

İbn Mes'ûd (radıyallahü anh) kendisi hakkında: «Bu bedevi midir?» diyenlerin sözünü redd için «Bu insanlar unuttular mı yoksa saptılar mı... ilâh...» demiştir.