BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

2- Öşür Yahut Yarım Öşür Îcab Eden Şeyler Bâbı

2319- Bana Ebû't-Tâhir Ahmed b. Amr b. Abdillâh b. Amr b. Şerh ile Hârûn b. Saîd El -Eylî Amr b. Sevvâd ve Velîd b. Şucâ' hep birden İbn Vehb'den rivâyet ettiler. Ebû't - Tahin Bize Abdullah b. Vehb, Amr b. Hâris'den naklen haber verdi, ona da Ebû'z - Zübeyr rivâyet etmiş; o da Câbir b. Abdillâh'ı Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den şöyle buyururken işittiğini rivâyet etmiş; demiş;

«Nehirlerle yağmur sularının suladıkları mahsûllerde öşür; hayvanla sulanan mahsûllerde yarım öşür vardır.»

Uşûr: Öşür'ün cem'idir. Kâdı îyâz: «Biz, bu kelimeyi umumiyetle üstatlarımızdan aşûr şeklinde zaptettik. Aşûr: Çıkan mahsûlün ismidir.» diyor.

«Metâliu'l - Envâr» sahibi dahi «Şeyhlerin ekserisi bu kelimeyi ile uşur okuyorsa da, doğrusu aşûrdur.» demiştir. Fakat Nevevî bu iddianın doğru olmadığını söylüyor. Ve: «Kendisi de itilâf etti ki: Üstatların bir çoğu bu kelimeyi uşûr okumuş. Doğrusu aa budur.», diyor. .

Gayn'dan murâd: Yağmurdur, Müslim' den başkaları bu kelimeyi «Gayl» şeklinde rivâyet etmişlerdir.

Ebû Ubeyd'in beyânına göre «Gayl»: Büyük sel derecesine varmamak şartıyla nehirlerden akan sulardır.

İbn Sikkît: «Gayl: Yer üzerine akan sudur.» demiştir.

Saniye: Su çıkarmakta kullanılan devedir. Buna «Nadih» dahi derler.

Hadis-i şerif, yağmur ve nehir suları ile sulanan mahsûllerde öşür yani onda bir; hayvanla sulananlarda işe meşakkat ve masraf daha çok olduğu için yarım Öşür verilmesi icâb ettiğine delildir. Yukarıda da işaret ettiğimiz vecihle ulemâ yerden çıkan her mahsûl, meyve, çiçek vb.'nin zekâtı verilip verilmiyeceği hususunda ihtilâf etmiş ve ortaya dokuz kavil çıkmıştır. Şöyle ki:

1) İmâm A'zam'a göre az olsun çok olsun yerden çıkan her mahsûlün zekâtı vardır. Bundan yalnız odun, kamış, ot ve saman gibi şeyler müstesnadır. Bu cihet ittifMÖdir. Ancak istisna kamış vb.'nin kendiliğinden yetişmesine nazaşandır. Sâhibi tarafından kasden kamışlık veya koru yetiştirilirse öşür yine lâzımdır. Şeker kamışı gibi şeylerde öşür vardır.

İbn'l-Münzir: «Nu'man’ dan başka onun sözüne kaail olan bilmiyoruz.» demişse de, -Suruci kendisine cevap vermiş ve: «Vallahi bu hususta İbn'l- Münzir yalan söylemistir. Çünkü bu kavle Ebû Hanîfe’ den" başka da kaail olanlar bulunduğunu o bilir. Ancak asabiyeti kendisini böyle şeyler irtikâbına sevkeder» demiştir.

Yukarıda da işaret ettiğimiz vecihle Ebû Hanife' nin kavli îbrâhîm Nehâî, Mücâhid, Hammâd, İmâm Züferve Halife Ömer b. Abdilaziz' in de mezhepleridir. Bu kavil İbn Abbâs (radıyallahü anh)' dan rivâyet olunmuştur. Vesk ile ölçülmeyen şeyler hakkında Dâvûd-u Zahirî ile sair Zahirîye ulemâsının mezhepleri de budur.

2) Devamlı olan mahsûllerin miktarı beş vesk olursa öşür vacibidir. îmam Ebû Yûsuf'la İmâm Muhammed' in, kavilleri budur.

Sebzelerle kavun karpuz ve hıyar gibi mahsûllerde öşür yoktur. İmâm Muhammed ayva, incir, elma, armut, şeftali, kayısı ve erik gibi şeylerde öşür olmadığını nassan beyân etmiştir.

«El - Yenâbî'» nâm eserde: «Bir sene devam edebilen ceviz, badem, fındık ve fıstık gibi meyvelere de öşür vaciptir.» deniliyor. «El -Mebsût»'da ise İmâm Ebû Yûsuf un kavline göre ceviz, badem ve fıstıkta öşür vacip İmâm Muhammed' in kavline göre ise bunlarda öşür vâcib değildir.» deniliyor.

Üzüm ve yaş hurma gibi kurutulduğu takdirde bir sene devam edebilen meyvelerde öşür vardır.

İmâm Muhammed' den bir rivâyete göre: Kurutulmaya yaramıyan üzümde öşür yoktur. Soğan ve sarımsak gibi sebzeler hakkında İmâm Muhammed' den iki kavil vardır.

3) Buğday, arpa, mısır, pirinç, mercimek, nohut bakla, fasulye ve bezelye gibi biriktirilip gıda yapılabilen şeylerde öşür vâcibdir. İmâm Şafiî' nin kavli budur.

4) İmâm Mâlik’in kavli Sâfii'nin kavline benzer; bâzı cihetlerde farklıdır.

5) İmâm Ahmed'e göre: Devam eden, kurutulan ve ölçekle ölçülen hububat ve meyvelerde öşür vâcibdir.

6) Hububat ile sebzelerde ve meyvelerde öşür vâcibdir. İmâm A'zam'in üstadı Hammâd'in kavli budur.

7) Mezrûâtdan yalnız buğday, arpa ile meyvelerden kuru hurma ve üzüm kurusunda öşür vâcibdir. Bunlardan maada hiç bir şeyde öşür yoktur. Bu kavil Sevrî ile İbn Ebi Leylâ ve Evzâi'den naklolunmuştur. Yalnız Evzâi'ye göre zeytinde de öşür vardır.

8) İkiyüz dirhem kıymetindeki sebzede öşür vardır. Hasan-ı Basri ile Zühri'nin mezhepleri budur.

9) Vesk'le ölçülen şeylerin beş vesk miktarında öşür vardır. Vesk le ölçülmiyenlerin ise azına çoğuna öşür vermek îcâb eder. Zahirilerin mezhebi de budur.