BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

34- Sesi Kur'ân'la Süslemenin Müstehab Oluşu Bâbı

1881- Bana, Amru'n-Nâkıd ile Züheyr b. Harb rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize, Süfyân b. Uyeyne, Zührî'den, o da Ebû Seleme'den, o da Ebû Hüreyre'den, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e vardırarak rivâyet etti. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Allah, Kur'ân'ı tegannî eden bir Peygambere verdiği kadar, hiç bir şey'e ihsanda bulunmamışdır.» buyurmuşlar.

1882- Bana, Harmeletü'bnü Yahya rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İbn Vehb haber verdi.

(Dedi ki): Bana Yûnus haber verdi. H.

Bana, Yûnus b. Afadil'a'lâ da rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, İbn Vehb haber verdi.

(Dedi ki): Bana, Amr haber verdi. Bunların ikisi de İbn Şi-hâb'dan bu isnâdla rivâyet etmişlerdir.

 (Burada) Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Kur'ân'ı tegannî eden bir Peygambere ihsanda bulunduğu gibi.» buyurmuşdur.

1883- Bana Bişru'bnü'l-Hakem rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ab-dülâzîz b. Muhammed rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Yezîd, —ki İbn'l -Hâd'dır,— Muhammed b. İbrahim'den, o da Ebû Seleme'den, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti ki, Ebû Hüreyre, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i:

«Allah güze! sesli bir Peygambere Kur'ân'ı cehren tegannî ettiğine mukaabil verdiği mükâfatı başka hiç bir şeye vermemişdir.» buyururken işitmiş-

1884- Bana İbn Vehb'in kardeşi oğlu rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize amcam Abdullah b. Vehb rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Ömer b. Mâlik ile Hayvetü'bnü Şüreyh, İbn’l-Hâdîdan bu isnâdla, bu hadîsin tamâmiyle mislini haber verdiler.

İfanü’l-Hâd: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) -demiş; «İşitmiş.» kelimesini söylememiş.

1885- Bize Hakem b. Mûsâ rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hikl, Evzâî'den, o da Yahya b. Ebî Kesîr'den, o da Ebû Seleme'den, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti. Ebû Hüreyre şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Allah yüksek sesle Kur'ân tegannî eden bir Peygamber'e verdiği sevap kadar, hiç bir şey'e sevap ihsan etmemişdir.» buyurdular.

1886- Bize Yahya'bnü Eyyûb ile Kuteybetü'bnü Saîd ve İbn Hucr rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize, İsmâîl (yânî İbn Ca'fer) Muhammed b. Amr'dan, o da Ebû Seleme'den, o da Ebû Hüreyre'den, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen Yahya b. Ebî Kesîr'in hadîsi gibi rivâyetde bulundu; yalnız İbn Ebî Eyyûb kendi rivâyetinde (ke ezenihî yerine) «ke iznihî» dedi.

Bu hadîsi Buhârî «Kitâbü Fedâili'l-Kur'ân» ile «Kitâbu't-Tevhîd» de tahrîc etmişdir.

Nevevî diyor ki: «Ulemâ ezenin lûgatda dinlemek mânâsına geldiğini söylemişler; ancak burada dinlemek mânâsına hamletmenin caiz olmadığını bildirmişlerdir. Çünkü kulak vermek mânâsına gelen dinlemek Allahü teâlâ hakkında muhaldir; kelime burada mecazen kullanılmışdır. Mânâsı: okuyanı ma'nen kendine yaklaştırmak ve ona bol bol sevap ver-mekdir. Zîra Allahü teâlâ’nın işitmesi muhtelif değildir. Binâenaleyh bu sözün te'vîli vâcibdir.»

Bu bâbda Aynî dahi şunları söylemişdir: «Hâsılı (ezine) fiili ıtlaak ile dinlemek arasında müşterekdir. Mutlak mânâsını kasdedersen masdarı (izn) dinlemek mânâsını murâd edersen masdari (ezen) şeklinde gelir.»

Kurtubî de: «Ezen: İmlâ yazan bir kimsenin kulağını, dinlediği kimseye doğru eğiltmesidir. Bu mânâ zahiri itibârı ile Allahü teâlâ hakkında kullanılamaz. Kelime Allah hakkında mecazen: Okuyana ikram ve bol sevap ihsan etmek mânâsına gelir. Zira dinlemenin neticesi bunlardır.

îzn'in ıtlaakından murâd: Onun mutlak mânâda kullanılmasıdır. Mutlak mânâda îzn, mubah kılmak demekdir.

Ulemâ tegannînin mânâsı hususunda da ihtilâf etmişlerdir. İmâm Şafiî ile diğer Şafiîyye ulemâsına göre sesi Kur'ân'la güzelleştirip zînetlemek manasınadır. Ebû Dâvûd'un «Sünen» inde rivâyet ettiği bir hadîsde, İbn Ebî Müleyke'nin: «Okuyanın sesi güzel değime, Kur'ân onu mümkin olduğu kadar güzelleştirir.» demiş olması bu mânâyı te'yîd eder.

Bazıları: «Tegannînin mânâsı: Onunla müstağni olur; başka şey'e muhtâc kalmaz; demekdir.» mutâleasında bulunmuşlardır. İmâm Ahmed'in rivâyeti bu tarzdadır.

Diğer bâzılarına göre teğannî: Kur'ân okumakla geçmiş milletlere dâir haberlerden ve eski kitaplardan müstağni kalır; manasınadır.

Bir takımları, tegannî'nin: Meşgul olmak; mânâsına geldiğini; diğerleri fakirliğin zıddı yani zenginlik; demek olduğunu söylemişlerdir.

Bu mânâların içinde en ziyâde akla yatanı tegannîden, fayda mânâsı kasdedilmekdir. Yani bir kimseye Kur'ân fayda vermez, kur'ân'daki va'd ve tehdîdleri tasdik etmezse, o kimse bizden değildir» demektir.

Tegannîyi bu şekilde te'vîl edenler Kur'ân-ı Kerîm'i lâhn ve tercî' ile okumayı mekruh sayarlar. Lâhn ve tercî'den murâd: sesi boğazda oynatarak nağme ile okumak, Kur'ân-ı Kerîm'i mûsikî kaaidelerine uydurmakdır. Hazret-i Enes (radıyallahü anh) ile Saîdü'bnü’l -Müseyyeb, Hasan-ı Basri, İbn Şîrîn, Saîdü'bnü Cübeyr, İbrahim Nehaî, Abdurrahmân b. Kâsım ve Abdurrahmân b. Esved dahi lâhn ve terci' ile Kur'ân okumayı kerîh görürlermiş. İmâm Mâlik'in kavli de budur.

Lâhn ve tegannî ile okumayı caiz görenler, Hazret-i Dâvûd (aleyhisselâm)'ın okuyuşu ile istidlal ederler. İbn Abbâs (radıyallahü anh)'dan rivâyet olunduğuna göre, Dâvûd (aleyhisselâm) Zebur'u yetmiş makaamla okur ve okuyuşu ile hastaları cûşu hurûş'a getirirmiş. Bunlar Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in Kur'ân okumasını tavsîf eden Abdullah b. Mugaffel hadîsi ile de istidlal ederler.

Hazret-i Ömer (radıyallahü anh)’in dahi lâhn'la Kur'ân okumayı caiz-gördüğü rivâyet olunur. Bazen Hazret-i Ebû Mûse'l-Eş'arî'ye: «Bize, Rabbimizi hatırlat!» der; o da lahn-u tegannî ile Kur'ân okurmuş.

Hattâ bir defa: «Kim Kur'ân'ı Ebû Mûsâ gibi tegannî ile okuyabilirse, bunu hemen yapsın!» demişdir. Ukbetü'bnü Âmir (radıyallahü anh) Kur'ân'ı pek güzel bir sesle okurmuş. Hazret-i Ömer kendisine: «Filân sûreyi bana oku!» demiş; o okumuş; Ömer (radıyallahü anh) da ağlamış.

Abdurrahmân b. Esved, ramazanda mescidleri dolaşarak güzel sesle Kur'ân okuyanları araştırırmış.

Tahâvî'nin rivâyetine göre, İmâm A'zam ile arkadaşları lâhn ile okunan Kur'ân'ı dinlerlermiş.

Muhammed b. Abdilhakem: «Babamla şâfiîyi ve Yûsuf b. Amr'ı lâhn ile okunan Kur'ân'ı dinlerlerken gördüm.» demişdir.

Kirmanı: «Kur'ân'ı cehren okumakdan murâd, güzel sesle; yanık okumakdır. Lâhn, Kur'ân'ı kırâet olmakdan çıkarmamak şartıyla müstehabdır, fakat ifrata kaçarak bir harf ziyâde veya noksan etmek haramdır.» demişdir.

Hadîsin İbn Eyyûb rivâyetindeki (izn) kırâetini Kâdî İyâz Kur'ân okumaya teşvik ve emir; diye tefsir etmişdir.

1887- Bize, Ebû Bekr b. Ebî Şeybe rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdullah b. Nümeyr rivâyet etti. H.

Bize, İbn Nümeyr dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize babam rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Mâlik (yani İbn Miğvel) Abdullah b. Büreyde'den, o da babasından naklen rivâyet etti. Babası Şöyle dedi:, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Gerçekden Abdullah b. Kays'e yahut Eş'arî'ye Âl-i Dâvûd'un mizmarlarından bir mizmâr verilmişdir.» buyurdular.

1888- Bize Dâvûdu'bnü Büşeyd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Yahya b. Saîd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Tâlha, Ebû Bürde'den, o da Ebû Mûsa'dan naklen rivâyet etti.

Dedi ki: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Ebû Mûsa'ya:

«Dön gece senin okuyuşunu dinlerken beni bir görmeliydin!... Gerçekden sana Âl-i Dâvûd'un mizmârlarından bir mîzmâr verilmiş!» buyurdular.

Bu hadîsi Buhârî «Kitâbu Fedâili’l-Kur'ân» da, tahrîc ettiği gibi Tirmizî dahi rivâyet etmişdir.

Mizmâr: Esâs itibarı ile kaval nev'inden bir düdükdür. Burada ondan murâd, güzel sesdir. Aralarındaki benzerlik dolayısiyie mizmâr lâfzı, güzel sese istiare edilmişdir.

Filhakika Hazret-i Ebû Mûse'l-Eş'arî'nin son derece güzel ve yanık bir sesi varmış.

Âl: Zürriyet, çoluk çocuk ve bir kimsenin tâbi'leri mânâsına gelir. Burada bu kelime mukham yani fazladır. Maksad doğrudan doğruya Peygamber Dâvûd (aleyhisselâm) dır. Güzel sesle okumak, onda nihayet bulmuşdur; ve onun mûcizelerindendir; derler. Zebûr'u okumaya baş-ladımi, dağlardaki kurtlar, kuşlar bile ağlaramış. Hazret-i Dâvûd'un zür-riyyetinden onun kadar güzel sesli bir kimsenin yetiştiği rivâyet olun-mamiçdır.

Bazıları: «Buradaki âl'den murâd, şahısdır.» demişlerdir.

Kadî İyâz diyor ki: «Sesi Kur'ân fertîli ile süslemenin müstehab olduğunda bütün ulemâ müttefikdir. Ebû Ubeyd bu bâbda vârid olan hadîslerin hüzün ve şevk'e getirmek mânâsına hamledildiğini söylüyor. Lâhn ile okuma hususunda ulemâ ihtilâf etmişler; İmâm Mâlik ile cumhûr-u ulemâ bunu mekruh görmüşlerdir. Çünkü lâhn'la okumak, Kur'ân'ı gayesi olan huşu' ve tefehhümden hâriç bırakır. Ebû Hanîfe ile selefden bir cemâat aşk-u şevk'e getirecek şekilde Kur'ân okumayı mubah görmüşlerdir. Delilleri bu husûsda vârid olan hadîslerdir.

Bir de böyle okumak rikkate gelmeye, haşyete ve nefisleri, Kur'ân dinlemeye teşvike sebepdir.»

Nevevî, İmâm Şafiî'nin bir yerde: «Lâhn'la Kur"ân okumayı kerih görürüm.», başka bir yerde «kerih görmem.» dediğini söyledikden sonra sözüne şöyle devam ediyor: «Ulemâmız derler ki: İmâm Şafiî-nin bu mes'elede hiç bir hilafı yokdur. Mesele iki hâlin ihtilâfından ibâ-retdir. Kerih gördüğü yerde kelimeyi uzatarak ziyâde veya noksan sureti Üe sözü çığırından çıkarmayı yahut uzatılmıyacak yerde uzatmayı, idgam lâzım olmayacak yerde idgam yapmak gibi şeyleri; mubah gördüğü yerde ise hiç bir değişiklik yapılmadan okunan Kur'ân'ı kasdetmişdir.»