BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

20- Gece Nafilesinin İkişer İkişer, Vitr'in İse Gecenin Sonunda Bir Rek'at Olarak Kılınması Bâbı

1782- Bize Yahya b. Yahya rivâyet etti.

Dedi ki: Mâlik'e, Nâfi' ile Abdullah b. Dinar'dan dinlediğim, onların da İbn Ömer'den naklen rivâyet ettikleri şu hadîsi okudum: Bir adam Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'e, gece namazım sormuş. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Gece namazı ikişer ikişerdir. Biriniz sabah olacağından korkarca, bir rek'ât kılsın! Bu onun kılmış olduğu namazı vitir yapar.» buyurmuşlar.

1783- Bize, Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile Amru'n-Nâkid ve Züheyr b. Harb rivâyet ettiler. Züheyr dedi ki: Bize, Süfyân b. Uyeyne, Zührî'den, o da Salim'den, o da babasından, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) buyururken işitmiş olmak üzere rivâyet etti. H.

1784- Bize Muhammed b. Abbâd da rivâyet etti. Lâfız onundur.

(Dedi ki): Bize, Süfyân rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Amr, Tâvûs'dan, o da İbn Ömer'den naklen rivâyet etti. H.

Bize,Bize, Zührî de Sâlim'den, o da babasından naklen rivâyet etti ki, bir adam Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e gece namazını sormuş; da:

«O, ikişer ikişer kılınır. Sabah olacağından korkarsan bir rek'âfla vitr yapıver!» buyurmuş.

1785- Bana, Harmeletü'bnü Yahya rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdullah b. Vehb rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Amr haber verdi, ona da İbn Şihâb söylemiş, ona da Salim b. Abdillâh b. Ömer île Humeyd b. Abdirrahmân b. Avf, Abdullah b. Ömer b. Hattâb'dan naklen rivâyet etmişler. Abdullah Şöyle dedi: Bir adam ayağa kalkarak: Ya Resûlallah! Gece namazı nasıl kılınır? diye sordu. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Gece namazı ikişer İkişerdir. Şâyef sabah olacağından korkarsan bir rek'âtla vitr, yapıver!» buyurdular.

1786- Bana, Ebû'r-Rabî' Ez-Zehrânî rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Hammâd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Eyyûb ile Büdeyl, Abdullah b. Şakîk'dan, o da Abdullah b. Ömer'den naklen rivâyet etti ki, bir adam Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’e Ben soranla Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) arasında olduğum hâlde- suâl sordu ve:

— Yâ Resûlallah! gece namazı nasıl kılınır? dedi. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«İkişer ikişer kılınır. Sabah olacağından korkarsan bir rek'ât (daha) kıl. Ve namazının sonunu vitir yap!» buyurdular.

Bir sene sonra ben yine o yerde iken Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’e biri suâl sordu. Ama o adammıydı, başka birimiydi bilemiyorum. Ona da ayni şey'i söyledi.

1787- Bana, Ebû Kâmil rivâyet etti, dedi ki: Bize Hammâd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Eyyûb ile Büdeyl ve Imrânü'bnü Hudeyr, Abdullah b. Şakîk'dan, o da İbn Ömer'den naklen rivâyet ettiler. H.

1788- Bize Muhammed b. Ubeyd El-Guberî dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Hammâd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Eyyûb ile Zübeyrü'bnü Hırrît, Abdullah b. Şakîk'den, o da İbn Ömer'den naklen rivâyet ettiler. İbn Ömer: «Bir adam, Peygamrer (sallallahü aleyhi ve sellem)'e sordu. .» demiş. Mezkûr râvîler yukarki hadîsin mislini rivâyet etmişlerdir. Yalnız bunların ikisinin hadîsinde dahi «hâdiseden bir sene sonra Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’e bir adam suâl sordu...» cümlesi ile ondan sonrası yokdur.

Bu hadîsi Buhârî «Ebvâbü’l-Vitr» de; Ebû Dâvûd ile Nesâî de «Kitâbu's-Salât» da muhtelif râvîlerden tahric etmişlerdir.

Taberânî'nin «Mu'cem» inde Resûlülah (sallallahü aleyhi ve sellem)’e suâl soran zâtın Abdullah b. Ömer (radıyallahü anh)' olduğu bildirilmişdir. Ancak Abdullah b. Şakîk rivâyetinde; Hazret-i Abdullah b. Ömer'in hadîsin râvîlerinden biri olduğu hattâ soran zâtla Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in arasında bulunduğu görülüyor ki, bu takdirde soranın başkası olması lâzım gelir. Filhakika Muhammedü'bnü Nasr «Ahkâmü’l-Vitr» nâm eserinde Hazret-i Abdullah b. Ömer'den rivâyet ettiği bir hadîsde Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’e suâl soran zâtın bir bedevi olduğunu kaydetmişdir.

Aynî diyor ki: «Mes'ele soran zâtların müteaddid olduğuna ham-ledilirse, itiraz yokdur. Ama soran ayni zât ise Hazret-i İbn Ömer'in o zât hakkında bir defa bir adam, başka bir defa bir bedevi; demiş olması caizdir. Soran zâtla birlikde kendisinin sormuş olması da mümkündür.»

Sorulan suâl gece namazının kaç rek'ât olduğuna dâirdir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in cevaben: «ikişer ikişerdir.» buyurması, bunu gösterir. Çünkü cevap suâle mutabık olmak icâb eder.

Hadîsin bir rivâyetinde Hazret-i İbn Ömer'e «ikişer ikişerdir.» sözünün ne demek olduğu sorulmuş, İbn-Ömer: «iki rek'âtda bir selâm verirsin.» cevâbını vermişdir.

Ulemâdan Bazıları: «Bu hadîsde (ikişerin mânâsı her iki rek'âtda te-şehhüd okumakdır.) diyen bâzı Hanefîlere red cevâbı vardır. Çünkü hadîsin râvîsi o hadîsden murâd ne olduğunu daha iyi bilir. Akla gelen mânâ râvînin tefsir ettiğidir. Zira dört rek'âtlı namazlara ikişer denilmez.» şeklinde mütâlâada bulunmuşlardır.

Aynî bunlara, şu cevâbı veriyor: «Buna kaail olan Hanefî'nin sözü selâmın nefyini (yani verilmemesini) îcâb etmez; onun maksadı her iki rek'ât arasında mutlaka teşehhüd yapılması lâzım geldiğini anlatmakdır. iki rek'âtda bir selâm verip vermemesi mes'elesi ise ayrı bir bahis-dir. Hem dört rek'âtlı namazlara selâmdan kat-i nazar —ikişer rek'ât kı-lınmalar-ma bakarak, onlarda— ikişer ikişer kılınır denilebilir.»

1789- Bize Hârûn b. Ma'rûf ile Süreye b. Yûnus ve Ebû Kii-reyb, toptan İbn Ebî Zâîde'den rivâyet ettiler. Hârûn dedi ki: Bize İbn Ebî Zaide rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana Âsım-ı Ahvel, Abdullah b. Şakîk’den, o da İbn Ömer'den naklen haber verdi ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Vitr'i sabah olmadan acele kılın!» buyurmuşlar.

1790- Bize, Kuteybetü'bnü Saîd rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Leys rivâyet etti. H.

Bize, İbn Rumh dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Leys Nâfi'den naklen haber verdi ki, İbn Ömer: «Her kim geceleyin namaz kılarsa namazının sonunu vitir yapsın! Çünkü Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bunu emrederdi.» demiş.

1791- Bize, Ebû Bekr b. Ebi Şeybe rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Ebû Üsâme rivâyet etti. H.

Bize, İbn Nümeyr dahi rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, babam rivâyet etti. H.

Bana Züheyr b. Harb ile İbn'l-Müsennâ da rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize, Yahya rivâyet etti. Bu râvîlerin hepsi Ubeydullah'dan, o da Nâfi'den, o da İbn Ömer'den, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen rivâyet etmişlerdir ki, Efendimiz: (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Geceleyin kıldığınız namazınızın sonunu vitir yapın!» buyurmuşlar.

1792- Bana Hârûn b. Abdillâh rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Haccâc b. Muhammed rivâyet etti.

(Dedi ki): İbn Cüreyc şunları söyledi: Bana, Nâfi' haber verdi ki, İbn Ömer şöyle diyormuş:

«Her kim geceleyin namaz kılarsa sabah olmazdan önceki son namazını vitr yapsın! Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem), ashabına böyle emrederdi.»

Bu hadîsi Buhârî «Vitir» bahsinde; Ebû Dâvûd «Namaz» bahsinde tahrîc etmişlerdir.

1793- Bize, Şeybân b. Ferrûh rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Abdul vâris, Ebû't-Teyyâh'dan rivâyet etti.

Dedi ki: Bana, Ebû Miclez, lb-ni Ömer'den naklen rivâyet etti. İbn Ömer Şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Vitir namazı gecenin sonunda bir rek'âtdir.» buyurdular.

1794- Bize, Muhammedü'bnÜ'l-Müsennâ ile İbn Beşşâr rivâyet ettiler. İbn'l - Müsennâ dedi ki: Bize, Muhammed b. Ca'fer rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Şu'be, Katâde'den, o da Ebû Miclez'den naklen rivâyet etti. Ebû Miclez Şöyle dedi: Ben İbn Ömer'i, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen rivâyet ederken dinledim. Efendimiz: - «Vitir namazı gecenin sonunda bir reic'âtdır.» buyurmuşlar.

1795- Bana Züheyr b. Harb rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ab-dii's-Samed rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hemmâm rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Katâde, Ebû Micles'den rivâyet etti. Ebû Miclez Şöyle dedi: İbn Abbâs'a vitr'i sordum. Şu cevâbı verdi: Ben, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Vitr gecenin sonunda bir relc'âtdır.» buyururken işittim.

İbn Ömer'e sordum. O da: Ben, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i:

«Vitr gecenin sonunda bir relc'âtdır.» buyururken işittim; dedi.

1796- Bize, Ebû Küreyb ile Hârûn b. Abdillâh rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize, Ebû Üsâme, Velîd b. Kesîr'den rivâyet etti.

Dedi ki: Bana, Ubeydullah b. Abdillâh b. Ömer rivâyet etti. Onlara da İbn Ömer rivâyet etmişki, bir adam Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) mescidde iken ona nida ederek:

— Yâ Resûlallah! Gece namazını nasıl vitir yapacağım? demiş. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Her kim namaz kılarsa ikişer ikişer kılsın. Sabahlıyacağını hissederse, bir rek'ât kılar; bu rek'ât ona kıldığı rek'âtlan vitr yapac.» buyurmuşlar.

Ebû Küreyb: «Ubeydullah b. Abdillâh.» dedi; İbai Ömer'i söylemedi.

1797- Bize, Halef b. Hişâm ile Ebû Kâmil rivâyet ettiler. Dediler ki, bize Hammad b. Zeyd, Enes b. Sîrîn'den rivâyet etti.

Dedi ki: İbn Ömer'e sordum: söyle bana sabah namazından önceki iki rek'âtda ki-râeti uzatayımmı? dedim; İbn Ömer, şu cevâbı verdi:

— Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) geceleyin ikişer rek'ât olarak namaz kılar; bir rek'âtla da vitr yapardı. Ben:

— Sana bunu sormamıştım.» dedim, İbn Ömer:

— Sen hakîkaten kalın kafalı bir adamsın. Hadîsi sana tekmillememe müsaade etsene!» dedi. Ve (söze yeniden başlayarak):

— Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) geceleyin namazı ikişer rek'ât olarak kılar; bir rek'âîla da vitir yapardı. Sabah namazından önce sanki eli kulağında ezan okuyormuş gibi (süratle) İki rek'ât namaz kılardı.» dedi.

Halef: «Sabandan önceki iki lek'âti haber ver.» dedi; namazı zikretmedi.

1798- Bize, İbnü'l-Müsennâ ile İbn Beşşâr rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize, Muhammed b. Ca'fer rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Şu'be, Enes b. Sîrîn'den rivâyet etti. Enes: «Ben, İbn Ömer'e sordum...» diyerek yukarkî hadîsin mislini rivâyet etmiş ve:

«Gecenin sonunda bir rek'atla vitir yapardı.» cümlesini ziyâde eylemiş.

Ayni hadîsde: «Sus be! Sen hakîkaten kalın kafalıymışsın!» ifâdesi de vardır.

1799- Bize, Muharamedü'bnu'l-Müsennâ rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Muhammed b. Ca'fer rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize, Şu'be rivâyet etti.

(Dedi ki): Ben, Ukbetü'bnü Hureys'i dinledim; dedim ki: İbn Ömer'i şunu rivâyet ederken dinledim:

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Gece namazı ikişer rek'âidır. Sabahlamakda olduğunu gördüğün vakit bir rek'âfla vitr yapıver!» buyurdular.

İbn Ömer'e: «İkişer ikişer ne demekdir?» diye sordular; İbn Ömer:

— Her iki rek'âtda bir selâm vermekdir... dedi.

1800- Bize, Ebû Bekr b. Ebî Şeybe rivâyet ettî.

(Dedi ki): Bize, Abdül'a'lâ b. Abdil'alâ, Ma'mer'den, o da Yahya b. Ebî Kesîr'den, o da Ebû Nadra'dan, o da Ebû Said'den naklen rivâyet etti ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem): Sabahlamadan önce vitr'i kılın! buyurmuşlar.

1801- Bana, İshâk b. Mansûr rivâyet etti.

(Dedi ki): Bana, Ubeydullah, Seyhan'dan, o da Yahya'dan naklen haber verdi.

Dedi ki: Bana Ebû Nadrate'l - Avakî haber verdi. Onlara da Ebû Saîd haber vermiş ki, Ebû Saîd ve arkadaşları Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e vitr'i sormuşlar; o da:

«Vitr'i sabah'dan önce kılın!» buyurmuşlar.

Bu hadislerle kimlerin, ne şekilde istidlal ettikleri ve keza gece namazı ikişer rek'ât kılınarak, bir rek'âtla vitir yapmakdan ne murâd edildiği, bunlardan önceki hadîslerin şerhlerinde görüldü.

Dahm: İri yan demekdir. Bu sözle İbn Ömer (radıyallahü anh) kendisine suâl sorup da neticeyi beklemeden lâf eden Enes b. Sîrîn'in gabâvet ve nezaketsizliğine işaret etmişdir. Ayni hadîsde zikri geçen ezân'dan murâd, Kâdi İyâz'a göre ikaametdir.

«Beh beh» Sus ve vazgeç mânâsına kullanılan bir ism-i fiil'dir. İbn Sikkit bunun bir şey'i büyütmek için kullanıldığını söyler. Bu mânâda lisânımızda «Hele hele», «bak bak» gibi sözler kullanılır.