BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

31 - Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'ün: «Benden Sonra Dönüp Birbirinizin Boyunlarını Vuran Kafirler Olmayın» Hadislerin Ma'nasını Beyan Bâbı

232- Bize Ebû Bekir b. Ebî Seybe ile Muhammed b. el-Müsennâ ve İbn Beşşar hep birden Muhammed b. Ca'fer'den , o da şu’be’den naklen rivâyet ettiler. H.

Bize Ubeydullah b. Muâz da rivâyet etti. Bu lâfız onundur.

(Dedi ki): Bize babam rivâyet eyledi.

(Dedi ki): Bize Şu'be Alî b. Müdrikeden, o da ceddi Cerir'den naklen rivâyet eden Ebû Zür'adan dinlemiş olarak tahdis eyledi. Cerir Şöyle dedi: Bana Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Haccetü'l-Vedâ'da: «Şu insanları sustur!» dedi. Bunun arkasından şöyle buyurdular: «Benden sonra dönüp bir birinizin boyunlarını vuran kâfirler olmayın!»

Bu hadis-i şerif Haccetü'l-Vedâ'daki hutbeden bir parçadır. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in Hazret-i Cerir'e: «Şu insanları sustur!» diye emretmesi, orada bulunanlara pek mühim beyanatta bulunacağı içindir. Nitekim öyle de olmuştur. Bu hacca Haccetü’l-vedâ' denilmesi, Fahr-i Kâinat (sallallahü aleyhi ve sellem) Efendimiz orada ashabı ile vedâ'laştığı içindir. Veda' hutbesi meşhurdur. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bu hutbede ashâb-ı kirâmma dinlerini ta'lim buyurmuş; ve şeriatının orada bulunmayanlara da tebliğini vasiyet etmiştir.

«Benden sonra dönüp bir birinizin boyunlarını vuran kâfirler olmayın!» hadisinin ma'riası hususunda sekiz kavil vardır:

1 - Müslümanların birbirlerini öldürmelerini helâl i'tikad etmek küfürdür. Meğer ki te'vil ile ola.

2- Hadisden murad: Küfrün hakikati değil, küfran-ı ni'metdir. Yani bir birinizi vurarak nankörlük etmeyin demektir.

3 - Birbirinizi vurmanız sizi küfre götürür.

4 - Bu iş kâfirlerin işi gibi çirkin bir iştir.

5 - Hadisden murad küfrün hakikatidir. Ya'ni: «Küfretmeyin, müslüman kalmakta devam edin! demektir.

6 - Hattâî ile diğer bazı ulemânın rivâyetlerine göre kâfirlerden murâd; silâh kuşananlardır. Çünkü arapçada silâh kuşanana kâfir denir. Bunu Ezherî «Tehzibü'l-lüga» adlı eserinde beyân etmiştir.

7 - Hattâbî'ye göre ma'na: «Birbirinizi tekfir etmeyin sonra birbirinizi öldürmeyi de helâl addetmeye başlarsınız» demektir.

8- Küfürden murâd örtmektir. Yani benden sonra dönüp hakkı ört bas etmeyin; gizlemeyin demektir, imâm Nevevî bu kavillerin içinden en ziyâde dördüncüyü beğenmekte ve Kâdi Iyâz'mda ayni kavli ihtiyar ettiğini söylemektedir.

Kâdi Iyaz (rahimehüllah). hadisdeki: «» ba'zı âlimlerin şeklinde zaptettiklerini nakletmiş; fakat bunun ma'nayı çıkmaza sokmak olduğunu söylemiştir. Ebul-Beka el-Ukberî dahi mezkûr fi'lin ancak bir şart takdiriyle meczum okunabileceğini, yânî cümleyi:

«Eğer dönerseniz bir birinizin boyunlarını vurursunuz» şekline sokmakla bunun mümkün olabileceğini söylemiştir. Fiil meczum okunursa mukadder emrin cevabı olur. Merfu' okunduğu takdirde cümle isti'nâfiyye veya hâl olur. Ulemâdan bazılarına göre fi'li meczum okuyan ma'nayı küfürle te'vil etmiş olur. Merfu okuyan ise onu yukarıya ta'lik etmediği için cümle ya hâl yahud müste'nef olur.

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in: «Benden sonra dönüp kâfir olmayın» buyurması bazı ulemâya göre: «Ben şuradan ayrıldıktan sonra» ma'nasınadır. O gün kurban bayramı olduğu için Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Mina'da bulunuyorlardı. Ya-' hud Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) bu irtidâd işinin kendi hayâtında olmayacağını bilmiş de vefatından sonrası için ashabını nehyetmiştir.

Hâriciler bu hadisle istidlal ederek büyük günâh işleyen kimsenin dinden çıkıp kâfir olduğunu iddia ederler. Derler ki: «Bu hadisin mâ'nâsı: «Benden sonra birbirinizi öldürme sebebiyle küfretmeyin!» demektir. Haksız yere insan öldürmek büyük günahtır. Şu halde nass-x hadisden anlaşılıyor ki büyük günah işleyen kâfir olurmuş.»

Buradaki küfürden muradın ne olduğunu tayin Bâbında ulemanın neler söylediğini az evvel sekiz madde halinde sıraladığımız düşünülürse hâricilere verilecek cevap kendiliğinden ortaya çıkar.

îcma-i ümmeti delil olarak kabul etmeyen ehl-i bid'at da bu hadisle istidlal ederler. Ve: «Bu ümmeti küfürden nehiy etmek, onun küfür edebileceğine delildir. Çünkü küfretmesi imkânsız olaydı ondan nehyedilmez-di. Bu suretle ümmetin küfür üzerine ittifak etmesi mümkün olunca icti-hadda hatâ üzerine ittifak etmesi evleviyetle mümkün ve caiz olur.» derler.

Ehl-i bid'atm bu istidlali doğru değildir. Çünkü teklifin şartı, fi'lin hadd-i zâtında mümkün olmasıdır. Haricî bir sebeble o fi'lin imkân haricinde kalması onun teklif olunmasına mâni' değildir.

İşte ümmetin hatâ üzerine içtimâi haddi zâtında mümkün fakat Sâri' Hazretlerinin olmayacağını haber vermesiyle imkânsızlığı anlaşılmıştır. Hadd-i zâtında mümkün olup da başka bir sebeble imkân haricinde kalan bir-seyi teklif ise bilittifak caizdir. Teklif-i mâla yutak yani kulun gücü yetmeyeceği bir işi teklif caiz değildir diyenlere göre mümten'i olan teklif:hadd-i zatında imkânsız olan bir şeyin yapılmasını tekliftir.

233- Bize Ubeydullah b. Muâz rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize ba-ibain rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Şu'be, Vâkıd b. Muhammed'den o da babasından , o da İbn Ömer'den, o da Nebiy (sallallahü aleyhi ve sellem)'den duymuş olarak bu hadisin mislini rivâyet etti.

234- Bana Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile Ebû Bekir b. Hallâd-ı Bahilî rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize Muhammed b. Ca'fer rivâyet etti.

(Dedi ki):Bize Şu'be, Vâkıd b. Muhammed b. Zeyd'den rivâyet eilti. Vâkıd babasını Abdullah b. Ömer'den rivâyet ederken işitmiş; o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve Se'demj'den nakletmiş ki, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Haccetü’l-Vedâ' da:

«Vah size, yahud vay sîzin hâlinize! Benden sonra dönüp birbirinizin boyunlarını vuran kâfirler olmayın!» buyurmuşlar.

Hadis müttefekun. aleyhdir. Buhârî onu: «Kitâbü’l- Edeb», «Kitabü'l-Mcğazî»,'«Kitâhü'l-Hudud», «Kitâbü'd-Diyât» ve «Kitabü'l-Fiten» de tahric etmiştir.

 «Vah size yahud vay size» ifâdesindeki şekli. Bedrüddin-i Aynî'nin beyanına göre râvi Muhammed b. Zeyd'den yahud ondan önceki râvidendir. Bu iki kelime arapçada çok defa yan yana da kullanılırlar. Telafuzları bir birine yakın olduğu için insanı kolayca şek ve şüpheye düşürebilirler.

Kâdî Ivez srapîan bir şeye şaştıkları veya acıdıkları zaman kullandığını söyler. İmâm Sibeveyh: «Veyl: helâka duçar olan kimse hakkında kullanılır; Veyh ise açmayı ifâde eder...» demiştir. Yine Sibeveyh'in; «Veyh, helâka duçar olan bir kimseyi men'etmek için kullanılır.» dediği rivâyet olunur. Sair ulema bu iki kelimenin helâk için beddua makamında kullanılmayıp sâdece şaşma ve acıma bildirdiklerini söylemişlerdir Hazret-i Ömer (radıyallahü anh): «Veyh merhamet kelimesidir.» demiştir. Herevî ise: «Veyh hak etmediği bir belâya duçar olan kimseye acıma ve ta'ziye için, veyl de: hak ettiği bir belâya çarpan için acımadan söylenen sözlerdir.» diyor.

İbn Abbâs (radıyallahü anh)'dan veyl'in meşakkat ma'nasına geldiği rivâyet olunmuştur

235- Bana Harmeletü'bnü Yahya rivâyet etti

(Dedi ki): Bize Abdullah b. Vehb haber verdi.

Dedi ki: Bana Ömer b. Muhammed'in rivâyetine göre babası kendisine (Abdullah) İbn Ömer'den, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'den işitmiş olmak üzere Şu'be'nin Vâkıd'dan rivâyet ettiği hadisin mislini rivâyet etmiş.