BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

56- el-Vâkıa Sûresi

Rahman ve Rahîm olan Allah'ın ismiyle

Mucâhid şöyle demiştir: "Yer bir sarsıntı ile sarsıldığı, dağlar didik didik parçalandığı zaman" (Âyet: 4-5); buradaki "Ruccet", "Zulzilet" (yani "Sallandı"); "Busset" de, sevîk denilen kavutun ezilip ufalanması gibi "Ezilip ufalandı" ma'nâsınadır.

"Fî sidrin mahdûdin" (Âyet: 28) kelâmındaki "Mahdûd", "Yükünün yani meyvasının çokluğundan dalları basıp bükülmüş" demektir. Yine bu kelime hakkında, "Dikenleri silinmiş, dikensiz kılınmış" demektir de deniliyor

"Ve talhın mendûdin" (Âyet: 29), meyvesi aşağıdan yukarı istifli olan muz'dur.

"Hakikat biz onları yepyeni bir yaratılışla yarattık da onları bakire kızlar, zevcelerine sevgi ile düşkün hep bir yaşıt yaptık, sağcılar için" (Âyet. 35-38); buradaki "Urub", "Arûb"un cem'i olup "Kocalarına sevdirilmiş kadınlar" ma'nâsınadır

"Birçok evvelkilerden, birçok da sonrakilerdendir" (Âyet: 39-40); buradaki "Sulletun", "Ummetun" ma'nâsınadır

"Solcular; onlar ne solculardır! Sıcaklık ve kaynar bir su ve bir de kapkara dumandan bir gölge içindedirler" (Âyet: 41-43); buradaki "Yahmûmin", "Kara duman" demektir.

"Çünkü onlar bundan evvel şımartılmış, şehvetlerine düşkün kimseler idiler. O büyük günâh üzerinde ısrar ederlerdi" (Ayet; 45 46); buradaki "Yusırrûne", "Yudîmûne" yani "Onu devam ettiriyorlardı" demektir

"Sonra hakîkaten siz, ey sapkınlar ve tekzîbciler, muhakkak ki zakkum ağacından yiyeceksiniz. Öyle ki, karınlarınızı hep ondan doldurucularsınız, üstüne de o kaynar sudan içeceksiniz; susamış develerin içişi gibi içeceksiniz" (Âyet: 52-55); buradaki "Hîm",

"Huyâm" illetine, yani suya kanmama hastalığına tutulmuş susuz develerdir.

"Innâ le-muğramûn" (Âyet: 66), "Bizler hakîkaten ağır borca düşürüldük" demektir.

"Eğer siz hakk dîne boyun eğmeyecek, ceza çekmeyecekseniz, o boğaza gelen canı geri çevirseniz ya, eğer sâdıklarsanız" (Âyet: 86-87); buradaki "Gayra medînîn", "Gayra muhâsebîn", yani "Hesaba çekilmeyecek iseniz" demektir

"Eğer o, ölen mukarreblerden ise artık rahatlık, güzel rızk ve Naîm cenneti onundur" (Âyet: 88-89), buradaki "Ravh", "Cennet, bolluk ve saadet", "Reyhan", "Rızk" ma'nâsınadır.

"Aranızda ölümü biz takdir ettik ve biz yerinize diğer benzerlerinizi getirmemiz ve sizi bilemeyeceğiniz bir yaratılışta ve surette tekrar peyda etmemiz hususunda önüne geçilecekler de değiliz" (Âyet: 60-61), buradaki "Nunşiekum", "Dileyeceğimiz herhangi bir yaratışta sizleri tekrar inşâ edeceğiz" demektir.

Mucâhid'den başkası şöyle demiştir: "Eğer dileseydik muhakkak ki onu bir ot kırıntısı yapardık da siz de şaşakalırdınız" (Âyet: 65), buradaki "Tefekkehûne","Ta'cebûne" (yani "Şaşar, hayret ederiz") ma'nâsınadır

"Uruben" (Âyet: 37), "Ağırlaştırılmış, değerlendirilmiş (sevgili, güzel konuşan kadınlar)" demektir. Tekili "Arûb"dur. "Sabûr"un cem'i "Subur" vezninde olduğu gibi. Mekkeliler böyle sevgili, âşık ve güzel konuşan işveli kadına "el-Aribe"; Medîneliler "el-Ğanice"; Iraklılar ise "eş-Şekile" ismi verirler.

"Kıyâmet koptuğu zaman hiçbir nefis onun vukuunda yalancı değildir, O alçaltıcı, yükselticidir" (Âyet-1-3); buradaki "Alçaltıcı ve yükseltici" kavli hakkında, yine Mucâhid'den başkası: "Bir kavmi ateşin içine indirici, bir kavmi de cennete yükseltici" ma'nâsınadır, demiştir.

"Ala sururin mevdûnetin” (Onlar cevherlerle örülmüş tahtlar üzerindedirler) (Âyet: 15); buradaki "Mevdûne", "Cevherlerle örülmüş, dokunmuş" manasınadır. "Vadinu'n-nâke (Devenin kolanı)" ta'bîri de bu ma'nâdandır (ki, birbiri üzerine bükülüp katlanmış yahut istif edilmiş tirşeden yahut kıldan dokunan yassı kolana denir).

"el-Kûb" (Âyet: 18), "Kulakları -emziği- ve sapı olmayan sürâhî, testi"; "el-Ebârik (İbrikler)", "Emzikleri ve sapları olan kaplar".

"Ve mâin meskûbin" (Âyet: 31), "Dâima akan su";

"Ve furuşun merfûatın" (Âyet: 34), "Bâzısı bâzısının üzerine yükseltilmiş döşeklerdedirler".

"Mutrafîne" (Âyet: 45), "Metâ'lananlar, her türlü ni'metlerle faydalanıp ni'metlenenler".

"Gayra medînîn" (Âyet: 86), "Dîne boyun eğmeyenler, hesaba çekilmeyecek olanlar iseniz" demektir.

"O hâlde (rahimlere) dökmekte olduğunuz o menî nedir? Bana haber verin. Onu siz mi insan suretine getiriyorsunuz yoksa yaratan biz miyiz?" (Âyet: 58-59); buradaki "Menî", kadınların rahimlerindeki nutfe'dir.

"Şimdi bana çakmakta olduğunuz ateşi söyleyin. Onun ağacını siz mi yarattınız yoksa yaratan biz miyiz? Biz onu hem bir ibret, hem çöl yolcularına bir faide kıldık" (Âyet: 71-72); buradaki "Mukvîn", "Çöl yolcuları"; "el-Kıyyu" "Hiçbirşey bulunmayan sahra, çöl" ma'nâsınadır.

"Hayır, işte yıldızların düştüğü yerlere and ediyorum" (Âyet: 75), "Kur'ân'ın muhkemliğine yemîn ediyorum" demektir. "Yıldızların düştüğü zamanlarındaki düşme yerlerine yemîn ediyorum" ma'nâsınadır da deniliyor. "Mevâkı"' kıraati de, "Mevki"' kıraati de bir ma'nâyadır

"Şimdi siz bu kelâmı mı hor görücülersiniz?" (Âyet: 81); buradaki "Mudhınûn", "Mukezzibûn" (yani "Yalanlayıcılar") ma'nâsınadır. Bunun benzeri şudur: "Artık o yalanlayanlara boyun eğme. Onlar arzu ettiler ki, sen yumuşak davranasın da kendileri de yumuşaklık göstersinler" (el-Kalem: 8-9).

“Eğer sağcılardan ise, artık sağcılardan selâm sana'' (Âyet: 91-92): Bu, "Senin sağcılardan olduğun teslim (yani kabul) edilmiştir" ma'nâsınadır. Burada "İnneke" kelimesinden "înne" terkedilmiştir. Bu "İnne" terk edilmiş ise de, onun ma'nâsı murâddır, irâde edilmiştir. Nitekim sen bir adama hitaben -O adam sana: "Ben yakında yolcu olacağım" demiş olduğu zaman-: "Ente musaddakun musâfirun an kalîlin" dersin. Bu söz: "Sen tasdîk edildin ki, sen yakında yolcu olacaksın" demektir. "Selâm" lafzı bazen sağcılardan muhataba duâ gibi olur. Bu senin:

"Sakyen mine'r-ricâl = Allah seni sulasın" sözün gibidir. Eğer "Selâm"ı merfû' söylersen, o takdîrde bu, duadandır.

"Tûrûn = Çakmak çakıp duruyorsunuz" (Âyet: 71), "Ateş çıkarıp duruyorsunuz" demektir. Bu "Evreytü = Ateş yaktım" ma'nâsındandır. "Onlar cennette ne boş bir lâf, ne de günâha sokacak birşey işitmezler" (Âyet: 25); buradaki "Lağven", "Bâtılen"; "Te'sîmen", "Günâha sokmak" demektir.

1. Bâb

Yüce Allah'ın "Ve uzatılmış bir gölge içindedirler" (Âyet: 30) Kavli Bâbı

4930- Bize Alî ibnu Abdillah el-Medînî tahdîs etti. Bize Sufyân ibn Uyeyne, Ebû'z-Zinâd'dan; o da el-A'rec'den; o da Ebû Hureyre (radıyallahü anh)'den tahdîs etti. Ebû Hureyre bu hadîsi Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e ulaştırıyordu ki, şöyle buyurmuştur: "Cennette bir ağaç vardır, bir süvârt onun gölgesinde yüz yıl yürüse, onun gölgesini asla kesip bitiremez. İsterseniz: “Ve uzatılmış bir gölge içindedirler” âyetini okuyunuz".