SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105

TR AR

10 - BAZl SAHÂBELERİN SÖZLERİNE UYGUN İNEN ÂYETLER

Bu konu aslında, Esbâb-ı Nüzûlün bir devamıdır. Nakledeceğimiz rivâyetlerin esasını, Hazret-i Ömer'in sözlerine uygun inen âyetler teşkil edecektir. Bu konuda müstakil eser yazanlar da vardır.

Tirmizî, İbn-i Ömer'den şunu rivâyet eder: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Allahu Teâla hakikati Ömer'in diline ve kalbine uygun olarak indirdi, demişti. İbn-i Ömer de: Kur’ân'dan inen âyetler, Sahâbe'nin sözlerinden çok, Hazret-i Ömer'in sözlerine benzer bir şekilde inmiştir, demişti.

İbn-i Merdeveyh, Mücâhid'in şöyle dediğini rivâyet eder: Kur’ân' in âyetleri, Hazret-i Ömer'in görüşüne uygun olarak inerdi.

Buhârî ve diğer muhaddisler, Enes'in şöyle dediğini rivâyet edeler; Hazret-iÖmer: Şu üç sözüm, Rabbimin âyetlerine uygun düştü, dedi. Ya Resûlallah, Hazret-iİbrahim'in makamını kıble edinseydik, demiştim. _***** âyeti«...siz de İbrahim'in makamından bir namazgah yeri edinin..» (Bakara, 125.)nâzil oldu. Zevcelerinin yanına iyi veya kötü huylu herkes girip çıkıyor. Onlarınörtünmelerini emretsen daha iyi olmaz mı? demiştim. Hicap (örtünme) âyeti nâzil oldu. Zevceleri birbirine kıskanarak, Resûlü gücendirmişlerdi. Onlara: Umarım ki Rabbi ona sizleri boşadıktan sonra, yerinize sizden daha hayırlı zevcelerverir, demiştim.Sözümün aynısı, âyet olarak nâzil oldu *****

***** (Tahrim, 5.)

Müslim, İbn-i Ömer ve Hazret-i Ömer'den şunu rivâyet eder; Hazret-i Ömer, şu üç şeyde sözlerim, Rabbimin kelamına uygun düştü. Bunlar: Hicab âyeti, Bedir esirleri ve Hazret-i İbrahim'in makamıdır.

İbn-i Ebî Hâtim, Enes'den Hazret-i Ömer'in şöyle dediğini rivâyet eder; şu dört hususta sözlerim, Rabbimin âyetlerine uygun düştü veya Rabbim sözlerimle âyet indirdi: ***** «Andolsun biz insanı çamurdan, bir süzmeden yarattık.» (Mu'minûn, 12.) âyeti nâzil olunca; yaratıcıların, en güzeli olan Allah'ın şânı ne yücedir, demiştim. Bu sözüm üzerine ***** ***** «...yaratanların en güzeli Allah, ne yücedir...» (Mu'minûn. 14.) âyeti nâzil oldu.

AbdurRahmân b. Ebî Leyla'dan rivâyet edildiğine göre, bir Yahudi Hazret-i Ömer'le karşılaştığında şöyle dedi: Dostunuz Muhammed'in (sallallahü aleyhi ve sellem) sözünü ettiği Cebrâîl bizim düşmanımızdır. Hazret-i Ömer de: ***** «Kim Allah'a, meleklerine, elçilerine, Cebrâîle, Mikail'e düşman olursa, Allah da Kâfirlerin düşmanıdır» demişti. Âyet, Hazret-i Ömer'in sözüne uygun olarak nâzil oldu. (Bakara, 98.)

Suneyd, «T e f s i r»inde Said b. Cübeyr'den şu rivâyette bulunur. Sa'd b. Muaz, Hazret-i Âişe hakkında söylenenleri duyunca: ***** «Allah'ım, Seni tenzih ederim. Bu, büyük bir bühtandır», demişti, bu söz aynen, âyet olarak nâzil oldu (Nur, 16).

İbn-i Ehî Mimi «F e v â i d» adlı eserinde, Said b. Müseyyeb'den şöyle dediğini rivâyet eder: Eshâbdan Zeyd b. Harise ile Ebû Eyyûbi'l-Ensârî, buna benzer bir söz duyduklarında: ***** «Allah'ım, Seni tenzih ederim, bu büyük bir bühtandır,» derlerdi. Bu sözleri, âyet olarak nâzil oldu.

İbn-i Ebî Hâtim, İkrime'nin şöyle dediğini rivâyet eder: Kadınlar Uhud muharebesi ile ilgili haberler alamayınca, yola çıkmışlardı. Bu sırada, iki Sahâbî ile karşılaştılar. Kadınlardan biri: Resûlüllah'dan bir haberiniz var mı? diye sordu. Sahâbî, Resûlüllah hayattadır, cevabını verince: Ne diyelim, Allah kullarından dilediğini şehid eder, şeklinde konuştu. ***** «..Sizden şehidler edinsin diye...» (Âl-i İmrân, 140.) âyeti de kadının bu sözüyle nâzil oldu.

410 İbn-i Sa'd, «Tabakat»ında; bize Vâkidî, ona İbrahim b. Muhammed b. Şurahbîli'l-Abderî, ona da babası haber verdi. Babası şöyle demişti: Mus'ab İbn-i Umeyr, Uhud savaşında sancak taşıyordu. Sağ eli kesilince sancağı sol eliyle tutarak şöyle dedi: ***** «Muhammed, Resûlden başka bir şey değildir. Ondan önce nice Peygamberler gelip geçmiştir. Şimdi O, ölür veya öldürülürse, gerisin geriye kaçacak mısınız?» Sonra da sol eli kesildi. Sancağa kapanarak dirsekleriyle bağrına bastı, sözlerini aynen tekrarladı, sonra şehid edildi, sancak da yere düştü. Muhammed b. Şurahbil, Mus'ab'ın sözüne uygun düşen: ***** «Muhammed, sadece bir elçidir..» (Âl-i İmran, 144.) âyeti, olay anında değil, sonradan nâzil olmuştur, der.

Resûlüllah, Cebrâîl ve Meleklerin Sözleri Üzerine İnen Âyetler

411 Bunlara yakın olarak Kur'ân'ı Kerim'de Allah'ın lisanı dışında, Resûlün Cebrâîl'in ve Meleklerin sözleri de gelmiştir. Fakat bu sözlerin onlara izafe edilmesi açık değildir, şifahi olarak duyulmamıştır. Meselâ En'am sûresinini «Doğrusu size Rabbinizden basiretler geldi..» (104.) âyeti, Resûlüllah'ın ***** «Ben sizin üzerinize bekçi değilim.» En'am sûresinin ***** «...ben O'ndan başka bir hakem mi arayayım?...» (114.) âyeti de Resûlüllah'ın lisanı üzere nâzil olmuştur. Meryem sûresinin ***** «Biz ancak Rabbinin emriyle ineriz..» (64.) âyeti, Cebrâîl'in lisanı üzere nâzil olmuştur. Sâffât sûresinin

***** «Bizim içimizde herkesin belli bir makamı vardır. Biziz o çok saf saf dizilenler biz. Biziz o tesbih edenler biz.» (164-166) âyetleri de meleklerin lisanı üzere nâzil olmuştur.

Fatiha sûresinin ***** «Yalnız Sana kulluk eder ve yalnız

Senden yardım dileriz.» âyeti, bazı kulların lisanı üzere inmiştir. Ancak burada *****«söyleyiniz» sözünü takdir etmek mümkündür. Aynı şekilde, yukarıda geçen ilk iki âyette de ***** «söyle» sözünü takdir etmek mümkündür. Üçüncü ve dördüncü misali teşkil eden âyetler ise, böyle bir takdirde bulunmak imkânsızdır.